مجالی برای نافرمانی

ژان کلود تریشه ، رییس بانک مرکزی اروپا

کاهش رشد اقتصادی ناحیه یورو، بانک مرکزی اروپا را مجبور به کاهش مجدد نرخ بهره تا ۲درصد کرد

شادی آذری

در شرایطی که سیاستگذاران سرتاسر جهان در حال کاهش نرخ بهره هستند، برای یک بانک مرکزی بسیار دشوار است که عملکرد خود را از آنها جدا کند و از این روند سر باز زند. بانک مرکزی اروپا سعی کرد در برابر این روند نافرمانی کند، اما موفق نشد. روز پنج‌شنبه گذشته این بانک نرخ بهره خود را تا ۵/۰درصد کاهش داد و آن را به ۲درصد رساند؛ اقدامی که وقفه یک ماهه در روند کاهش نرخ بهره را بار دیگر شکست. تصمیم‌گیران نرخ بهره این بانک امیدوار بودند که بتوانند در این ماه با ایجاد وقفه‌ای در این کاهش‌ها مجالی بیابند تا کارهای پیشین خود را مورد ارزیابی قرار دهند. کارهایی چون کاهش‌های پیاپی نرخ بهره که موجب شد این نرخ از میزان ۲۵/۴درصد در اوایل ماه اکتبر به ۵/۲درصد در اوایل دسامبر برسد.اما چنین فرصتی پیش‌ نیامده این بحران اقتصادی برای همه پیش آمده است و ناحیه یورو درست به شدت آمریکا، انگلیس و سایرین در آن گرفتار آمده است.

علائم حیاتی پیکره اقتصاد ناحیه یورو از زمانی نگران‌کننده شد که شورای تنظیم نرخ بهره بانک مرکزی اروپا آخرین جلسه خود را برگزار کرد. از آن زمان بود که تولیدات صنعتی این ناحیه در ماه نوامبر تا ۶/۱درصد کاهش یافت و پیش از آن نیز طی دوماه متوالی دو بار کاهش شدید یافته بود. در سرتاسر جهان، مردم کمتر اقلام گران‌قیمت چون خودروهای نو و وسایل برقی منزل خریداری می‌کنند. از سوی دیگر شرکت‌ها نیز سرمایه‌گذاری‌های خود را به تاخیر انداخته‌اند. این وضعیت به بزرگ‌ترین اقتصادهای ناحیه یورو یعنی آلمان، فرانسه و ایتالیا که در تولیدات کارخانه‌ای مستعد هستند، آسیب‌ می‌زند.

شاخص‌ فعالیت‌های صنعتی ناحیه یورو در ماه دسامبر به پایین‌ترین حد خود از زمان ثبت این ارقام در سال ۱۹۸۵ رسید.

اقتصاد آلمان وابسته‌ترین اقتصاد اروپا به صادرات و پیشاهنگ اروپای صنعتی است. این اقتصاد شاهد فروپاشی شدیدی در میزان صادرات و سفارشات کارخانجات خود شده است. هزینه مردم آلمان هم تحت فشار بحران قرار گرفته است.

بر اساس استانداردهای جهان ثروتمند، مصرف‌کنندگان ناحیه یورو پس‌اندازهای زیاد و بدهی‌های کمی دارند. اما میزان نگرانی آنها به اندازه سایرین است. بیکاری در این ناحیه در حال افزایش است و این جریان حتی در آلمان و فرانسه که بازارهای اشتغال قدرتمندتری دارند، نیز به راه افتاده است. طیف خبرهای بد حاکی از آن است که اقتصاد ناحیه یورو در رکودی عمیق فرو رفته است. جولیان کالو از مرکز بارکلیز کپیتال خاطرنشان می‌کند که رشد اقتصادی ناحیه یورو به اندازه اقتصاد آمریکا در فصل چهارم سال میلادی گذشته کند شده است.مصرف‌کنندگان اسپانیا و ایرلند نسبت به سایر کشورهای منطقه با بیشترین سرعت از خرید فاصله می‌گیرند. نرخ بیکاری در هر دوی این کشورها به شدت روبه افزایش و درآمدهای مالیاتی پس از بحران مسکن رو به کاهش است. در هفته گذشته، استاندارد اندپورز که یک مرکز رتبه‌بندی اعتبارات است، اعلام کرد که احتمالا اعطای رتبه AAA به بدهی‌های بخش دولتی ایرلند و اسپانیا، کوچک‌نمایی واقعیت است و وضع از آن بدتر است. در روز چهارشنبه این آژانس رتبه یونان را هم کاهش داد. به علاوه پس از بررسی‌های مجدد این مرکز به پرتغال هم رتبه AA داد.

کاهش رتبه به معنای محدود شدن توانایی دولت‌ها در حمایت از اقتصاد کشورشان است. در ناحیه یورو، آلمان از بیشترین ابزار لازم و بهترین شرایط در بازارهای مالی برخوردار است تا سیاست‌های مالی را برای رونق هزینه مردم به کار گیرد. در هفته گذشته این کشور در واکنش به وخامت اوضاع اقتصادی، بر بسته محرک اقتصادی خود افزود.ژان کلود تریشه، رییس بانک مرکزی اروپا در نشست مطبوعاتی که پس از اعلام کاهش نرخ بهره بانک مرکزی تشکیل شد، گفت: «جلسه مهم بعدی اجلاس بانک مرکزی اروپا در ماه مارس خواهد بود. در این اجلاس بانک، ارزیابی جدیدی از چشم‌انداز اقتصادی تحلیل‌گران بانک ارائه خواهد داد.» او افزود که جلسه پنجم فوریه جلسه‌ای برای تصمیم‌گیری در مورد کاهش نرخ بهره نخواهد بود، اما اوضاع و شرایط نیز دوباره دخالت می‌کنند. تریشه گفت: «ما هرگز پیش‌قضاوت نمی‌کنیم.»

سخنان رییس بانک مرکزی اروپا تلویحا حاکی از آن بود که بانک مرکزی اروپا به شدت نسبت به کاهش نرخ بهره فدرال رزرو آمریکا و رساندن آن به صفر بی‌تفاوت است. او گفت: «تمایل ما این است که دنباله‌رو نباشیم.» وقتی از او خواسته شد که توضیح بیشتری دهد، گفت: «وقتی که نرخ بهره به سطح بسیار بسیار پایین سقوط کند، افزایش دوباره آن بسیار دشوار خواهد بود.» اما نرخ تورم که در ناحیه یورو ۶/۱درصد است هم‌‌اکنون کمتر از سقف تعیین شده ۲درصدی توسط بانک مرکزی اروپا است و پیش‌بینی می‌شود با ادامه روند کنونی به کمتر نیز سقوط کند.

کالو از مرکز بارکلیز کپیتال معتقد است که بانک مرکزی اروپا بار دیگر نرخ بهره را تا ۵/۰درصد دیگر در ماه مارس کاهش خواهد داد تا از سقوط نرخ تورم به حد بسیار پایین جلوگیری کند. واقعیت این است که نافرمانی برنامه‌ریزی شده برای ماه فوریه خیلی زود نقض خواهد شد.