آیا سال۲۰۲۶ سال تعیینتکلیف بحرانهاست یا تداوم آنها؟
همه سناریوهای اقتصاد ۲۰۲۶
عکس: AFP
بنابراین، سال ۲۰۲۵ با رخدادهای بیسابقهای در عرصه جهانی همراه بود و تحولات آن، چشمانداز سال۲۰۲۶ را به نقطهای حساس و سرنوشتساز تبدیل کرده است. رقابتهای نظامی، انتخابات مهم، رقابتهای فناوری و تغییرات ژئوپلیتیک، جهان را در آستانه تصمیمگیریهای بزرگ قرار داده است که مسیر آینده قدرت جهانی را رقم خواهد زد. اما چشمانداز ۲۰۲۶ چگونه است؟ آیا میتوان انتظار سالی آرام را داشت؟ یا برخی پروندههای ۲۰۲۵ در سال ۲۰۲۶ تعیین تکلیف خواهند شد؟
۱. ونزوئلا: تقابل در کارائیب
دولت ترامپ بزرگترین ناوگان دریایی را از زمان اوج جنگ سرد در کارائیب و غرب اقیانوس اطلس مستقر کرده است. این نیرو شامل یک گروه ضربت ناو هواپیمابر، چندین ناوشکن، نیروهای تهاجمی آبی-خاکی، بمبافکنهای رادارگریز و واحدهای عملیات ویژه است. هدف هنوز مشخص نیست؛ اما ارتش ایالات متحده در حال انجام یک کارزار مرگبار علیه قاچاقچیان مواد مخدر است. ترامپ با اعلام محاصره نظامی علیه محمولههای نفتی غیرقانونی و توقیف تانکرهای نفتی بیشتر، تنش را افزایش داد.
به نظر میرسد این یک سیاست تغییر رژیم با پشتیبانی نیروی نظامی است. به نظر میرسد کاخ سفید امیدوار است که نیکولاس مادورو، رهبر ونزوئلا، با میل و رغبت قدرت را ترک کند تا روزهای خود را در روسیه یا جای دیگری بگذراند. اما بعید است این اتفاق بیفتد. نمونههای کمی از فشار اقتصادی و تهدیدهای خارجی وجود دارد که به تنهایی رهبری مانند مادورو را مجبور به واگذاری قدرت کند.
ترامپ ادعا میکند که ایالات متحده قدرت غالب در نیمکره غربی خواهد بود و آماده است در صورت لزوم برای پیشبرد منافع آمریکا از زور استفاده کند. دولت، سیاست جدید خود را به تاسی از دکترین مونرو «متمم ترامپ» مینامد که به قدرتهای استعماری اروپایی هشدار میداد از حیاط خلوت ما دور بمانند. با این حال، در زمان مونرو، ایالات متحده نیروی دریایی نداشت. اکنون، بخش قابلتوجهی از قویترین نیروی دریایی کره زمین در نزدیکی ونزوئلا مستقر شده است. اینها به چه معناست؟ سرنوشت مادورو در سال۲۰۲۶ ممکن است به این سوال پاسخ دهد. اگر او در قدرت بماند، ترامپ بیشتر بهعنوان یک «هژمون نیمکرهای» دیده میشود. اگر برود، کمتر کسی میتواند در مورد جدیت ترامپ بهعنوان یک هژمون نیمکرهای شک کند. چگونگی حل و فصل این ماجرا در سال آینده، چیزهای زیادی در مورد انتظارات از «متمم ترامپ» در ادامه دوره دوم ریاستجمهوریاش خواهد گفت.
۲. اوکراین: سال پنجم جنگ
یک سرباز اوکراینی که در میدان اصلی کییف ایستاده و پای خود را در جنگ از دست داده است، میگوید: «روسها از ما میترسند، اما این ترس به معنای توانایی ما برای تعیین شرایط پایان جنگ نیست.» واقعیت این است که روسیه نیروی انسانی بیشتر، اقتصاد قویتر و منابع جنگی گستردهتری دارد؛ درحالیکه اوکراین هنوز از نظر تجهیزات و تعداد سرباز عقب است. به باور ایهور روماننکو، معاون پیشین ستاد کل نیروهای مسلح اوکراین، تنها دستاورد واقعبینانه، توقف موقت درگیری است. او تاکید میکند که تا زمانی که خاک اشغالشده اوکراین به مرزهای۱۹۹۱ بازنگردد، صلح کامل با روسیه ممکن نیست. برای این منظور، اوکراین باید بسیج عمومی و عادلانه اعلام کند، تولید داخلی تسلیحات را افزایش دهد، تصمیمات اقتصادی را بر نیازهای جنگ متمرکز کند و قوانین نظامی سختگیرانهتر وضع کند.
در فوریه ۲۰۲۶، تهاجم روسیه به اوکراین وارد پنجمین سال خود میشود. نیروهای روسیه در شرق اوکراین زمینگیر شدهاند و با وجود تلفات سنگین بیش از یکمیلیون نفری، هنوز عقبنشینی نکردهاند. اوکراین به کمک غرب برای حمایت اقتصادی و تامین تجهیزات نظامی وابسته است. تلاشهای واشنگتن برای دستیابی به توافق صلح شامل تضمین امنیت اوکراین در برابر واگذاری بخشی از خاک خود به روسیه است، اما پاسخ مسکو هنوز نامشخص است. سال پنجم جنگ در فوریه ۲۰۲۶ میتواند نقطهای تعیینکننده باشد، نه فقط در میدان نبرد، بلکه در سیاستهای جهانی واشنگتن.
۳. تایوان و رقابت آمریکا - چین
یکی از تصاویر تعیینکننده سال ۲۰۲۵ آغوش گرم پوتین به همراه شی جین پینگ، رئیسجمهور چین، و کیم جونگ اون، رئیسجمهور کرهشمالی، در گردهمایی پکن بود. این کشورها با هم همکاری میکنند تا از روسیه در اوکراین حمایت کنند و با عقبنشینی ایالات متحده، جهانی تقسیمشده را هدف قرار دهند که در آن روسیه و چین در حوزههای نفوذ خود حرف اول را میزنند. جهان مورد نظر آنها جهانی است که در آن قدرتهای بزرگ اراده خود را اعمال میکنند و قدرتهای کوچکتر تسلیم آن میشوند. جالب اینجاست که به نظر میرسد سیاستهای دولت ترامپ با این دیدگاه همسو است. استراتژی امنیت ملی جدید، ایالات متحده را بهعنوان یک قدرت نیمکرهای توصیف میکند. این سند در ادامه متحدان سنتی اروپایی را بیکفایت و در معرض خطر «حذف تمدن» به دلیل سیاستهای مهاجرتی سهلانگارانه سرزنش میکند.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی پوتین، گفت که این سند «از بسیاری جهات با دیدگاه ما مطابقت دارد». تایوان جایی است که این موضوع دیگر جنبه آکادمیک پیدا نمیکند. واشنگتن به مدت نیمقرن با سیاستی مبهم که تایوان را به عنوان بخشی از چین به رسمیت میشناسد و در عین حال روابط امنیتی و اقتصادی با این جزیره را حفظ میکند، رشد تایوان را ممکن ساخته و به حفظ صلح کمک کرده است. ترامپ بزرگترین بسته تسلیحاتی تاریخ برای تایوان را تصویب کرد که در مجموع نزدیک به ۱۱میلیارد دلار موشک، پهپاد و تجهیزات پیشرفته دفاع هوایی بود. در همین حال، چین در حال آمادهسازی ارتش خود برای حمله به تایوان تا سال۲۰۲۷ است. وقتی ترامپ در بهار۲۰۲۶ برای اجلاس با شی جینپینگ به پکن سفر کند، تایوان موضوع اصلی خواهد بود. این یکی از مهمترین مسائل در دستور کار امنیت جهانی است.
۴. تنشهای منطقهای در شرق آسیا
تنشها میان تایلند و کامبوج نیز با شدت و ضعف ادامه خواهد داشت و این نشانهای از اثرگذاری رقابت آمریکا و چین در منطقه است. نقشه تحولات نشان میدهد کشورهای جنوب شرقی آسیا تحت تاثیر مستقیم این دو قدرت قرار دارند؛ میانمار تحت نفوذ چین، تایلند درگیر ارتباطات عمیق با آمریکا و کامبوج هم نزدیک به چین. در سال۲۰۲۶، این تنشها احتمالا ناپایداری اقتصادی و سیاسی در آسیا را تشدید و بر رشد منطقهای و حتی اقتصاد جهانی اثرگذار خواهد کرد.
۵. اکتبر ۲۰۲۶؛ تعیین تکلیف نتانیاهو؟
سال۲۰۲۵ با توافق گروگانگیری و آتشبس در غزه آغاز شد و با آزادی همه گروگانهای زنده و طرح آتشبس ۲۰مادهای به پایان میرسد. با این حال، اسرائیل نتوانست به دستاوردهای سیاسی و دیپلماتیک پایدار دست یابد که بخشی از آن بهدلیل اختلافات داخلی است. اسرائیل امروز تحت سلطه احزاب راستگرای افراطی است که جامعه را قطبی کرده و از گشایشهای جدید با پایتختهای عربی جلوگیری میکنند. در سال۲۰۲۶، اسرائیل با یک چالش بزرگ مواجه خواهد بود.
این رژیم باید تا ۲۷اکتبر۲۰۲۶، چهار سال پس از آخرین رایگیری، انتخابات پارلمانی برگزار کند و اگر نتانیاهو خواستار برگزاری انتخابات شود یا کابینه او نتواند بودجه را در بهار تصویب کند، ممکن است انتخابات زودتر برگزار شود. نتیجه تعیینکننده خواهد بود. اگر اسرائیل با یک ائتلاف وحدت جدید یا حداقل ائتلافی بدون اعضای راست افراطی از این انتخابات بیرون بیاید، احتمال اینکه ترامپ بتواند قبل از پایاندوره ریاست جمهوری خود، توافقنامههای ابراهیم را گسترش دهد -از جمله توافق با عربستان سعودی- افزایش مییابد. اگر انتخابات به بنبست برسد، اسرائیل نمیتواند کابینه جدیدی تشکیل دهد.
۶. تروریسم و بازگشت داعش
اخیرا در یک پادکست این پرسش مطرح شد که تروریسم یکی از مسائلی است که باعث نگرانی شده است. این پاسخ در دهه گذشته در محافل امنیت ملی رایج نبود؛ زیرا دولتهای متوالی تلاش میکردند تا با تاکید بر رقابت قدرتهای بزرگ با چین و روسیه، تا حدودی از کار سخت و پرهزینه مقابله با تهدیدهای گروههای افراطی در سراسر جهان، از جمله القاعده و داعش، منحرف شوند. بین سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، ایالات متحده یک ائتلاف بینالمللی متشکل از ۸۰ کشور و سازمان مانند اینترپل برای ردیابی عوامل داعش، مبارزه با تامین مالی آن، مقابله با ایدئولوژی و ریشهکن کردن شبکههای این گروه ایجاد کرد. این طرح جواب داد: بین سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰، تعداد حملات تروریستی در سراسر جهان که به شدت تحت تاثیر داعش بودند، تقریبا ۶۰ درصد کاهش یافت.
حملات پیچیدهای که در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ در سراسر اروپا شاهد بودیم، مانند پاریس (نوامبر ۲۰۱۵) و بروکسل (مارس ۲۰۱۶)، بهطور کامل متوقف شدند. گویا دیگر اینطور نیست. از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵، حوادث و مرگ و میر دوباره در حال افزایش است. انجام برخی حملات در استرالیا، حمله آمریکا به مواضع داعش در سوریه و این سخن رئیس امنیت داخلی بریتانیا که تهدید داعش در آنجا را «عظیم» توصیف کرد، نشان میدهد که این گروه بار دیگر «برجستهترین تهدید» در اروپاست. به نظر میرسد سال ۲۰۲۶ این روند نگرانکننده افزایش یابد. برای معکوس کردن این روند، ایالات متحده و شرکایش باید همکاریهای انتظامی را در سراسر مرزها تقویت کنند. ائتلاف ضد داعش الگوی خوبی است.
۷. هوش مصنوعی و رقابت فناوری
کمتر موضوعی به این سرعت به صدر دستور کار جهانی مانند هوش مصنوعی رسیده است. هوش مصنوعی آماده است تا باقی بماند. هم در پکن و هم در واشنگتن، هوش مصنوعی بهعنوان یک رقابت موجودیتی - که اغلب با مسابقه فضایی جنگ سرد مقایسه میشود - با توجه به کاربردهای نظامی و ظرفیت آن برای تغییر تقریبا هر حوزه سیاست ملی، در نظر گرفته میشود. در سال۲۰۲۵، چین با راهاندازی یک مدل استدلال مرزی جدید، «دیپ سیک R۱»، که مدلهای پیشرو آمریکایی را با کسری از هزینه به چالش میکشید، جهان را شگفتزده کرد. ایالات متحده به دنبال تقویت موقعیت خود از طریق کنترل صادرات و شبکه رو به گسترش شرکایی است که برای پذیرش هوش مصنوعی به فناوری ایالات متحده متکی هستند.
دولت ترامپ درحالیکه پیشنهاد کاهش برخی از محدودیتهای صادراتی -از جمله به چین- را داده است؛ اما گامی را برداشته که نگرانیهای دو حزب را برانگیخته و هنوز اجرایی نشده است. در سال۲۰۲۶، انتظار افزایش اصطکاک بین پیشرفتهای سریع در هوش مصنوعی، بحثهای سیاسی حل نشده و تشدید رقابت ژئوپلیتیک را داشته باشید. این موارد در کنار هم، احتمالا هوش مصنوعی را به یکی از مهمترین نیروهای شکلدهنده سیاست جهانی در سالهای آینده تبدیل میکنند.
سال خونین ۲۰۲۵
راند جدید تقابل تعرفه ای
داستان کشدار هوش مصنوعی؛ بیمها و امیدها
جهان در چهار سناریو
