چرا اردوغان به آمریکا نرفت؟
نمی‌توان خدمات اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه به منافع آمریکا را زیر سوال برد. اما جو بایدن از یک عکس در کنار هم‌پیمان مهم خود در دفتر بیضی کاخ سفید دریغ می‌کند. آیا ترکیه که به‌عنوان عضو مهم شاخه جنوبی ناتو معرفی می‌شود تا به این اندازه هم ارزش ندارد! در 10دسامبر2002، یعنی درست در بیست‌وسومین روز از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و درحالی‌که اردوغان هنوز به کرسی نخست‌وزیری تکیه نزده بود، جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در کاخ سفید از او به‌عنوان «دوست» و هم‌پیمان» میزبانی کرد. اما با گذشت 22سال و درحالی‌که ترکیه در تمامی مداخله‌های آمریکا از افغانستان گرفته تا عراق، از لیبی تا سوریه و از قفقاز تا اوکراین، مشارکت کرده است، آمریکا از میزبانی اردوغان طفره می‌رود. این وضعیت قطعا برای او خوشایند نیست. به تعویق افتادن یا لغو برنامه سفر اردوغان به آمریکا که بهصورت یک‌جانبه از سوی ترکیه اعلام‌شده و هرگز توسط کاخ سفید تایید نشده بود، منجر به خشمی شدید در نزد کسانی شد که رویای حضور در «دفتر بیضی» را در سر می‌پرورانند.
درواقع، پس از موافقت ترکیه با عضویت سوئد در ناتو، انتظار تغییر جدی در نگرش توهین‌آمیز بایدن که از زمان روی کار آمدن او حتی از گرفتن عکس دونفره با اردوغان در حاشیه اجلاس نشستهای ناتو نیز خودداری کرده است، وجود داشت. اعلام بسته فروش و مدرنیزاسیون اف-16ها از سوی کاخ سفید، نشانگر این تغییر بود. اردوغان در دوره‌ای که به تحقق خواسته‌هایش نزدیک بود، ابراهیم کالین رئیس «میت» و هاکان فیدان وزیر خارجه را به واشنگتن فرستاد. از طرف مقابل هم مقاماتی از آمریکا به ترکیه آمدند. در چارچوب این رفت‌وآمدها، مقدمات سفر اردوغان فراهم می‌شد. یک سخنگوی کاخ سفید به رویترز گفت: «ما مشتاقانه منتظر میزبانی از اردوغان در زمان مناسبی هستیم؛ اما نتوانستیم برنامه‌های خود را هماهنگ کنیم و در حال حاضر سفر برنامه‌ریزی‌شده مطرح نیست» و این نقطه پایانی بر بحث‌ها بود. این به آن معناست که شرایط برای تحقق انتظارات طرفین از این سفر مهیا نیست.
اجلاسی که احتمالا به نتیجه نمی‌رسد و به‌عنوان یک بار سیاسی تلقی می‌شود. مقامات مسوول در گفت‌وگو با رویترز علل تعویق سفر را بیان نکردند. کسانی که با توجه به تجربه سیاسی‌شان ابراز نظر می‌کنند، معتقدند هنوز برنامه این سفر کاملا از دستور کار خارج نشده است. شاید تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر، اردوغان به آمریکا برود. «بارچین یینانچ» ستون‌نویس تارنمای T24 این موضوع را چنین ارزیابی کرده است: «بایدن به‌جای اینکه بگوید «دیگر قول دادیم، بیاید»، با خود می‌گوید «حال که اردوغان بسیار تحت فشار است و طرفدار همکاری است، این سفر وارد یک مسیری شده است که می‌توان نتایج پرمحتوا از آن کسب کرد.» محدودیت‌های اقتصادی و ژئوپلیتیک مدت‌هاست که چرخش‌های 360درجه‌ای اردوغان را هدایت می‌کند. فضایی که اردوغان در انتخابات 28مه2023 به‌دست آورد، در انتخابات محلی 31مارس از بین رفت. اردوغان امیدوار بود که سفر او به واشنگتن سیگنال مثبتی برای جذب سرمایه مالی مستقر در لندن-نیویورک باشد؛ چراکه پولی که از حوزه خیلجفارس می‌آید، برای نجات ترکیه کافی نیست.
کسانی که کم مانده ائتلاف ترکیه - آمریکا را مقدس بخوانند، درباره دلایل ناسازگاری‌های بین دو کشور نیز به حمایت اردوغان از حماس، انتقادات شدید او از اسرائیل، اصرار او بر انجام عملیات علیه نیروهای دموکرات سوریه/ ی.پ.گ مورد حمایت آمریکا در سوریه و روابط ویژه‌اش با پوتین، رهبر روسیه اشاره می‌کنند. ممکن است اردوغان و بایدن از ترجیح و انتخاب‌های انجام‌شده ناراضی باشند. اما فهرست دستور کار سازگار بیشتری از موارد ناسازگار دارد و این نیز معمولا برای یک بازدید کافی است. درواقع هیچ‌وقت انتظار هماهنگی مطلق با رهبرانی که در کاخ سفید میزبانی می‌شوند، وجود ندارد. قبل از بایدن نیز ناسازگاری‌هایی در بین دو کشور وجود داشت و این مانع از بازدیدها نمی‌شد. وضعیت خاصی بین دو رهبر وجود دارد؛ اما بایدن که در مبارزات انتخاباتی خود به لابی یهودیان متکی بوده و حمایت خود از اسرائیل را «بی‌پایان و تزلزل‌ناپذیر» رمزگذاری کرده است، ممکن است به جوانب مثبت و منفی میزبانی از اردوغان نگاه کرده باشد یا ممکن است بخواهد دستور کار را به‌گونه‌ای شکل دهد که نتایج این بازدید را به حداکثر برساند.
ممکن است اردوغان و بایدن از ترجیح و انتخاب‌های انجام‌شده ناراضی باشند. اما این امر مانع از بحث درباره عواملی که برای از بین بردن روابط دو کشور تلاش می‌کنند، نمی‌شود. یکی از دلایل لغو این سفر میتواند حمایت ترکیه از جنبش حماس و رهبران آن و بهویژه دیدار اخیر اسماعیل هنیه با اردوغان باشد. اردوغان درجدیدترین مواضع خود تاکید کرده «ما یک دیدار واقعا صمیمانه با آقای هنیه داشتیم. من قاطعیت آقای هنیه برای مبارزه با اسرائیل را دیدم. درحالی‌که برادران فلسطینی ما اذیت می‌شوند، هیچ‌کس نباید فکر کند که ما راحت می‌خوابیم. کسانی که سعی می‌کنند ما را از برادرانمان در غزه، نابلس، قدس، بیت لحم، رام‌الله و سایر شهرهای فلسطین جدا کنند، در توهم بزرگی هستند. آنها ما را می‌شناسند.
ما قبلا هم در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و مواضع خود را درباره این موضوع به‌وضوح بیان کرده‌ایم. پس از این نیز به‌همین شکل به این رویکرد خود ادامه خواهیم داد. ما هرگز برادران فلسطینی خود از جمله حماس را تنها نخواهیم گذاشت. به‌همین دلیل تاکنون حدود 45هزار تن کمک به غزه ارسال کرده‌ایم و این کمک‌ها همچنان ادامه دارد. علاوه بر این، ما در حال حاضر در بیمارستان‌های خود در آنکارا و استانبول مجروحان فلسطینی را معالجه می‌کنیم. داستان ما را نمی‌توان جدا از قضیه فلسطین نوشت.»
