نجات روسیه با اقتصاد موازی
چگونه مسکو از تحریم غرب سرپیچی می‌کند؟
کاخ کرملین، مسکو / REUTERS
این سایت یکی از چندین واکنش روسیه به محدودیت‌های خرید از آمازون است. این سایت محصولات آمازون را تامین می‌کند. ساعت اپل نه تنها برای فروش در وب‌سایت موجود بود، بلکه ارزان‌تر از ایتالیا بود. زویا ساعت را بدون لحظه‌ای معطلی خرید. کد سریال روی ساعتی که به خانه او تحویل داده شده است، تایید می‌کند که این ساعت توسط اپل در سال۲۰۲۲ ساخته شده و برای فروش در ایالات متحده در نظر گرفته شده است. زویا که خواست تنها به نام کوچکش اشاره شود، به الجزیره گفت: «در فروشگاه به من توضیح دادند که اینها محصولات اصلی اپل هستند که از طریق واردات موازی وارد روسیه می‌شوند.» او ادامه داد: «فکر می‌کنم خرید آنلاین بسیار ساده‌تر از جست‌وجوی فروشگاه در یک کشور ناآشنا است.» نزدیک به ۱۴۰۰شرکت، از جمله بسیاری از شناخته‌شده‌ترین برندهای بین‌المللی، از فوریه ۲۰۲۲ اعلام کرده‌اند که در اعتراض به حمله نظامی مسکو به اوکراین، فعالیت‌های خود در روسیه را متوقف یا لغو خواهند کرد.
اما دو سال پس از حمله، بسیاری از محصولات این شرکت‌ها هنوز به‌طور گسترده در روسیه فروخته می‌شوند که در بسیاری از موارد نقض تحریم‌های غرب است.با کمک قانونی کردن واردات موازی توسط دولت روسیه، شرکت‌های روسی شبکه‌ای از زنجیره‌های تامین جایگزین برای واردات کالاهای محدودشده از طریق کشورهای ثالث ایجاد کرده‌اند. شرکت‌هایی که این محصولات را تولید می‌کنند یا مایل نبوده‌اند یا نمی‌توانند این شبکه‌های توزیع غیررسمی را محدود کنند. حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین باعث واکنش شدید بین‌المللی شد که بر اساس برخی برآوردها این کشور را به تحریم‌شده‌ترین کشور در جهان تبدیل کرد.
روسیه همچنین مهاجرت داوطلبانه گسترده‌ای از برندها را تجربه کرد که از نظر مقیاس فقط با تحریم آفریقای جنوبی قابل مقایسه بود که عامل تسریع سقوط آپارتاید بود. بر اساس آمار دانشکده مدیریت ییل، بیش از ۱۳۰۰شرکت اعلام کردند که از روسیه خارج می‌شوند یا فعالیت‌های خود را در آنجا محدود می‌کنند. با این حال، اقتصاد روسیه بهتر از آنچه انتظار می‌رفت، کمپین فشار را پشت سر گذاشت و باید اذعان کرد که انتظار از اینکه تحریم‌ها مسکو را به عقب می‌اندازد، نابجا بوده است.
بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول (IMF) تولید ناخالص داخلی (GDP) روسیه در سال اول جنگ تنها ۲.۱درصد کاهش یافت - در مقایسه با کاهش ۸.۵درصدی پیش‌بینی‌شده - و از آن زمان تاکنون در حال رشد بوده است. بر اساس تحلیل اندیشکده بروگل مستقر در بروکسل، درآمد واقعی روس‌ها در مقایسه با سال۲۰۲۱ تنها یک‌درصد کاهش یافته است؛ کمتر از کاهشی که در طول همه‌گیری کووید-۱۹ مشاهده شد.دست‌کم در ابتدا، واردات ضربه قابل توجهی خورد. بر اساس برآوردهای بروگل، ارزش تمام کالاهای وارداتی در ۴ماه اول پس از حمله در مقایسه با چهار ماه قبل آن به نصف کاهش یافت. اما از آن زمان به بعد، بخش اعظم واردات از ریل خارج‌شده دوباره به ریل بازگشت. بر اساس گزارش بانک مرکزی روسیه، در کل سال۲۰۲۲، واردات تنها ۸درصد کاهش یافت، اگرچه محققان مستقل کاهش شدیدتر را بین ۱۵ تا ۱۶درصد تخمین زدند. بر اساس گزارش بانک مرکزی روسیه، در سال۲۰۲۳، واردات به ۹۹.۷درصد از سطح قبل از جنگ رسید.
انعطاف‌پذیری غیرمنتظره اقتصاد روسیه تا حدی به‌دلیل زنجیره‌های تامین جایگزین بوده است. در اواخر مارس۲۰۲۲، با مشخص شدن مقیاس خروج شرکت‌ها از روسیه، مسکو واردات موازی -واردات محصولات بدون اجازه صاحب علامت تجاری- را قانونی کرد. واردات موازی طبق قوانین بین‌المللی ممنوع نیست و توسط برخی کشورها برای برخی کالاها از جمله ژاپن و بریتانیا مجاز است. جاستین نولان، مدیر موسسه حقوق بشر استرالیا در UNSW سیدنی، به الجزیره گفت: «معمولا از این روش برای اطمینان از تامین داروهای ضروری استفاده می‌شود؛ اما در اینجا، روسیه فهرست‌های خود را به کالاهای مصرفی رایج‌تر گسترش داده است.» مورد اپل که محصولاتش در بسیاری از موارد تحت تحریم‌های غرب قرار می‌گیرند، نمونه‌ای از نحوه عملکرد رژیم واردات موازی روسیه در عمل است. بزرگ‌ترین خرده‌فروش محصولات اپل در روسیه، Re: Store، پس از خروج غول فناوری، برای چند ماه «برای ارزیابی وضعیت» تعطیل شد. هنگامی که خرده‌فروشی re: Store در سپتامبر۲۰۲۲ بازگشایی شد، نام خود را به Restore تغییر و دامنه خود را گسترش داد و نه تنها محصولات اپل بلکه سشوار، کنسول‌های بازی و لوازم خانگی هوشمند دیگر تولیدکنندگان را به فروش رساند.
این وب‌سایت برای پنهان کردن استفاده از زنجیره‌های تامین غیررسمی تلاش زیادی نمی‌کند. هنگامی که خبرنگار الجزیره به‌عنوان یک مشتری با خط کمک فنی این سایت تماس گرفت، یکی از نمایندگان خدمات مشتریان گفت که اقلام اصلی اپل را که از چین و دبی تهیه شده بود، فروخته است. نماینده خدمات مشتریان به الجزیره گفت: «پس از اعمال تحریم‌ها، تامین‌کنندگان راه‌هایی را پیدا کردند و اساسا به ارسال بدون وقفه ادامه دادند.» او بدون ارائه شواهد حدس زد که تولیدکنندگان از ادامه فروش محصولاتشان در روسیه آگاه بودند؛ اما چشمان خود را بر این رویه بستند. بازیکنان کوچک‌تر از جمله فروشندگان فردی نیز در عرضه محصولات اپل مشارکت دارند.
Yandex.Market، جایی که زویا اپل واچ خود را خریداری کرد، صدها آی‌فونی را مشاهده کرد که توسط خرده‌فروشان متعدد به فروش می‌رسید و برخی از آنها قول می‌دهند سفارش‌ها را در کمتر از دو ساعت تحویل دهند. زویا ساعت خود را از شرکتی به نام IDstore خریداری کرد که طیف گسترده‌ای از کالاهای اپل از جمله رایانه، تلفن هوشمند، ساعت و کابل را برای فروش ارائه می‌دهد.
به گفته «روس‌پروفایل»، وب‌سایتی که داده‌های ثبت‌های رسمی را جمع‌آوری می‌کند، IDstore در نوامبر۲۰۲۲ ثبت شد و دارای یک کارمند است. در واتس‌اپ، یکی از نمایندگان IDstore به الجزیره گفت که این شرکت کالاهایی را از هند، مالزی، امارات متحده عربی، ایالات متحده و اروپا به روسیه تحویل می‌دهد؛ اما از توضیح بیشتر خودداری کرد.سوابق گمرکی نشان می‌دهد که چگونه پس از بسته شدن کانال‌های توزیع رسمی، بازیگران جدیدی برای عرضه کسب‌وکارهای مشتری‌دار ظاهر شدند. قبل از جنگ، شرکت‌های تابعه روسی اپل، سامسونگ و الکترولوکس تقریبا به‌طور انحصاری مسوول واردات محصولات خود بودند. اما از فوریه۲۰۲۲، طبق داده‌های گمرک، تنها حدود یک‌درصد از محموله‌ها از این کانال‌های رسمی عبور کرده‌اند. در عوض، اکثریت قریب به اتفاق محصولات سامسونگ، اپل و الکترولوکس توسط ده‌ها شرکت و کارآفرینان روسی کمتر شناخته‌شده وارد شده‌اند. در این شرایط بازی دست بازیگران کمتر مطرح یا گمنام افتاده است.
