آیا «نظام تحریم‌ها» کارآیی خود را از دست داده است؟
هزارتوی روسی برای دور زدن محدودیت‌ها
به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، مدت کوتاهی پس از حمله روسیه به اوکراین در سال گذشته، مهندسان در «Convex»، یک شرکت مخابراتی روسی، نیاز به یافتن تجهیزات آمریکایی برای انتقال داده‌ها به سرویس اطلاعاتی این کشور داشتند. اما پس از آنکه کشورهای غربی محدودیت‌های تجاری جدید گسترده‌ای را بر روسیه اعمال کردند، هیچ ابزاری نداشتند تا به این فناوری دست پیدا کنند. کارکنان این شرکت روسی اما خیلی زود توانستند به یک راه‌حل دست پیدا کنند.
درحالی‌که سیسکو، یک ارائه‌دهنده فناوری ایالات متحده، فروش خود را به روسیه در ۳مارس۲۰۲۲ متوقف کرده بود، مهندسان «Convex» به راحتی تجهیزات سیسکوی مورد نیاز خود را از طریق یک سایت تجارت الکترونیک مبهم روسی به نام ناگ «Nag» به‌دست آوردند. این سایت توانسته بود محدودیت‌های بین‌المللی را دور بزند و از طریق شبکه‌ای از تامین‌کنندگان در چین به این تجهیزات دست پیدا کند. مهندسان «Convex» سپس از دفاتر سرویس امنیت فدرال روسیه در یکاترینبورگ بازدید کردند تا تجهیزاتی را نصب کنند که به دسته‌بندی و ارسال داده‌ها به مقامات کمک می‌کند.
یک مهندس Convex در ۲۳مارس۲۰۲۲، بر اساس گزارش ارتباطات شرکت که گزارشش هم به دست نیویورک‌تایمز رسیده، گفته است: «برای قرار دادن «سوئیچ Cisco Catalyst WS-C۴۹۴۸E» با سرویس امنیت فدرال هماهنگ کنید.» ۲۲ماه پس از آغاز جنگ در اوکراین، روسیه تا حد زیادی موفق به دریافت فناوری مورد نیازش شده است. این فناوری‌ها اجازه داده‌اند که اقتصاد روسیه همچنان سرپا بماند. پس از آنکه محدودیت‌های صادراتی و ممنوعیت‌های شرکت‌ها در ابتدا منجر به اختلال در تجارت روسیه شد، تامین‌کنندگان روسی راه‌حل‌هایی را پیدا کردند و آنها را توسعه دادند. تقریبا به‌دست آوردن سخت‌افزارهای تجاری برای روسیه سخت نبوده است؛ از جمله تجهیزات اولیه مخابراتی، تجهیزات نظارتی، ریزتراشه‌های سیستم‌های محاسباتی و تسلیحاتی پیشرفته و هواپیماهای بدون سرنشین. مقامات و شرکت‌های روسی متحد شده‌اند تا از شکاف‌های موجود نهایت استفاده را ببرند.
بر اساس ایمیل‌های لورفته دولت روسیه، اسناد تجاری و سوابق مکالمات آنلاین مهندسان روسی که روزنامه نیویورک‌تایمز به‌دست آورده است، آنها از شبکه‌های واسطه‌ها، از جمله واسطه‌ها در چین استفاده کرده‌اند و فعالیت‌های خود را از طریق شرکت‌های گمنام ادامه داده و به نیازهای مورد نظر خود دست پیدا کرده‌اند. آنها همچنین به کشورهایی مانند مراکش و ترکیه که مواضع بی‌طرفی در این مناقشه داشته‌اند، روی آورده‌اند و از بنادر خود برای دریافت کالاها از مراکز تولید فناوری جهانی استفاده کرده‌اند که سپس در کشتی‌های دیگری که به سمت روسیه حرکت می‌کنند، قرار می‌گیرند.
محصولات ممنوعه که روسیه از خرید آنها محروم شده است، مسکو را به این صرافت انداخته است که برای خرید از تامین‌کنندگان معروف، از سایت‌های تجارت الکترونیک گمنام مانند «ناگ» استفاده کند. انعطاف‌پذیری بسیار مهم بوده است. اسناد نشان می‌دهد که در ایمیل‌های هفتگی، مقامات تجاری روسیه نکاتی را درباره اینکه کدام بنادر کالاها را دریافت کنند، چه کسی با روبل معامله می‌کند و کجا کشتی‌ها را با پرچم روسیه می‌توان تعمیر کرد، به اشتراک گذاشته است. اگر یکی از تامین‌کنندگان فروش را متوقف کند، دیگری را پیدا می‌کند، اگر یک مسیر کشتیرانی قطع می‌شد، مسیرهای جدید پیدا می‌شدند. این اسناد نمایی نادر از مسابقه‌ای را ارائه می‌دهد که در آن بازرگانان روسی به‌طور قابل اعتمادی یک قدم جلوتر از تلاش‌های تحت رهبری ایالات متحده برای ایزوله کردن روسیه هستند.
موفقیت آنها نشان می‌دهد که توقف حرکت جهانی فناوری تجاری چقدر دشوار است و سوالاتی را درباره اثربخشی محدودیت‌های تجاری غرب و اینکه آیا غول‌های فناوری باید مقصد محصولات خود را بهتر کنترل کنند یا خیر - و اینکه آیا انجام آن ممکن است یا خیر، ایجاد می‌کند. الینا ریباکووا، اقتصاددانی که در موسسه اقتصاد بین‌الملل پترسون، یک اندیشکده آمریکایی، درباره فرار از تحریم‌ها مطالعه کرده است، گفت که بازرسان دولتی در ایالات متحده و اروپا که کم‌کار هستند، غالبا نمی‌توانند با جریان ورود و خروج مبهم کالاها همگام شوند. او اضافه کرد که شرکت‌های بزرگ فناوری باید بیشتر برای قطع عرضه به روسیه تلاش کنند. او گفت: «این یک بازی موش و چکش بی‌پایان است.» وی افزود: «باید به‌ویژه در میان سیاستگذاران هشدار داده شود که ما تحریم‌های زیادی را اعلام کرده‌ایم و ممکن است فکر کنیم که موثر واقع شده‌اند؛ اما در واقعیت این‌طور نیست.»
یک دوستی زیبا
طبق پیامی که توسط روزنامه تایمز بررسی شد، مقامات یک شرکت آمریکایی که تجهیزات نظارت بیومتریک و فناوری را برای صنایع سنگین و زیرساخت‌های حیاتی می‌فروشد، برای کمک به هیات تجاری دولت روسیه در مراکش ایمیل زده‌اند. یکی از مدیران پروسافت با اشاره به فناوری‌های ممنوع‌شده نوشته بود: «همین یک هفته پیش، ارسال آنها از تامین‌کنندگان آمریکایی و اروپایی برای ما دشوار نبود. اکنون ما با خطر شروع کاهش تولید روبه‌رو هستیم (ذخایر کمی در انبار وجود دارد).» صفحه گسترده‌ای که به پیام پیوست شده بود، صدها ریزتراشه و حسگر آمریکایی، اروپایی و ژاپنی را که مورد نیاز پروسافت بود، فهرست کرده بود. در آن زمان، اقتصاد روسیه اثرات اولیه محدودیت‌های تجاری را لمس کرد. روبل سقوط کرد، تورم و نرخ‌های بهره افزایش یافت، بانک‌های روسیه از بخش‌های بزرگی از سیستم مالی جهانی قطع شدند و الیگارش‌های روس در هنگام توقیف قایق‌های لوکس تفریحی‌شان ناتوان شدند. اما اثرات آن، زمانی که رئیس‌جمهوری روسیه اقتصاد روسیه را بازسازی کرد، دوام نیاورد.
مقامات و مدیران روسی به‌سرعت برای یافتن راه‌حل‌ها با یکدیگر همکاری کردند. وفاداران سیاسی با فرار شرکت‌های غربی سود دو چندان بردند. در مراکش، دفتر بازرگانی روسیه که به منافع اقتصادی این کشور در خارج از کشور رسیدگی می‌کند، به شرکت‌های روسی کمک کرد تا جایگاه خود را بازیابند. در این راستا پس از اینکه پروسافت برای کمک تماس گرفت، مقامات تجاری وارد عمل شدند. یکی از مقامات روسی در ایمیلی در آوریل۲۰۲۲ نوشت: «ما در تماس دایمی با مدیر کل بندر دولتی طنجه المتوسط مراکش هستیم. در صورت ورود کشتی‌ها با پرچم روسیه، هیچ مشکلی در تعمیر و نگهداری وجود نخواهد داشت.» سخنگوی طنجه المتوسط که تنگه جبل الطارق را به آغوش می‌کشد، گفت که این بندر فضا را به شرکت‌های کشتیرانی اجاره می‌دهد و «هیچ اطلاعات و مسوولیتی» درباره کشتی‌هایی که در این مجتمع حرکت می‌کنند، ندارد.
این بندر که سالانه بیش از ۸میلیون کانتینر را حمل می‌کند و به ۱۸۰بندر بین‌المللی متصل می‌شود، از کالاهای حمل‌شده که قبل یا بعد از حضور در طنجه المتوسط به بنادر روسیه می‌رفتند یا تعمیر و نگهداری کشتی‌های روسی انجام می‌شد، «آگاهی نداشت». تا نوامبر۲۰۲۲، مقامات تجاری روسیه در مراکش به خود می‌بالیدند که «حمایت مستقیم» آنها این کشور آفریقایی را به یک مرکز حمل‌ونقل الکترونیکی تبدیل کرده است. کالاهای تایوان، چین و سایر مراکز تولیدی در طنجه المتوسط تخلیه می‌شدند و سپس در کشتی‌های دیگری که عازم روسیه بودند، قرار می‌گرفتند. مقامات تجاری درباره کار خود برای پروسافت نوشتند: «با توجه به ماهیت طولانی‌مدت همکاری با شریک مراکشی، حجم عرضه می‌تواند به حدود ۱۰میلیون دلار در سال برسد.»
پروسافت همچنین با کمک یک شرکت ضایعاتی مبهم که در کازابلانکای مراکش ثبت شده است، منابع فناوری غربی را به‌دست می‌آورد. پس از شروع جنگ، شرکت «Invent Maroc» یک وب‌سایت جدید راه‌اندازی کرد و فناوری محدودشده را از طریق مراکش به روسیه هدایت کرد، از جمله ریزتراشه‌های اینتل، «ان‌اکس‌پی» و تگزاس اینسترومنتز. این در حالی است که در سال۲۰۲۲، ایالات متحده صادرات نیمه‌هادی‌های ساخته‌شده با تجهیزات یا مالکیت معنوی آمریکایی را به روسیه محدود کرده بود. «Invent Maroc» که توسط فردی به نام الکساندر ترینز اداره می‌شد، سابقه صادرات بین‌المللی نداشت. با این حال، طبق سوابق تجاری، لوازم الکترونیکی را از کاستاریکا، مالزی، تایوان، چین، ژاپن و مکزیک تامین می‌کرد. در تماسی که در این ماه صورت گرفت ترینز گفت که در گذشته فناوری را به روسیه عرضه کرده است؛ اما نه از زمان جنگ.
او مدعی شد: «قبلا با روسیه کار می‌کردیم، اما در حال حاضر نمی‌توانیم.» تجزیه و تحلیل لیست پیشنهادی پروسافت نزدیک به ۳۰۰محصول را برای خرید یافت که حاوی تراشه‌های اینتل و همچنین اجزای ساخته‌شده توسط ان‌ویدیا و «A.I»، تراشه کامپیوتری بهینه و طراحی‌شده توسط گوگل است. به گفته کارشناسان تسلیحات، اگرچه مشخص نیست که در نهایت چگونه اینها وارد روسیه شده‌اند، اما به‌گفته کارشناسان تسلیحات، تراشه‌های آمریکایی روی موشک‌ها و پهپادهای روسیه پیدا شده است. ان‌ویدیا، اینتل و گوگل، از اظهارنظر خودداری کردند. تگزاس اینسترومنتز اعلام کرد که با ورود غیرقانونی محصولاتشان به روسیه مخالف هستند. پروسافت و ان‌اکس‌پی و نماینده تجاری روسیه در مراکش به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخ ندادند.
بر اساس گزارش هفتگی کشتیرانی، در اکتبر۲۰۲۲، مقامات بازرگانی روسیه گفتند که ۲۰اپراتور را در بندر طنجه المتوسط ایجاد کرده‌اند تا «به سرعت» عملیات لجستیک بارگیری محموله‌ها در کشتی‌های متوسط موسوم به «فیدر» را که در نهایت به مقصد روسیه می‌رفتند، انجام دهند. گزارش دیگری اشاره کرد که بنادر ترکیه، یکی از اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، پرداخت را به روبل پذیرفته‌اند. یک گزارش دولتی درباره مسیر تجاری ترکیه در ماه مارس گفت: «محدودیت‌های تحریمی با موفقیت برطرف شده است.»
