اپوزیسیون از پوزیسیون جلو افتاد
«هشت‌خوان» اردوغان تا ریاست‌جمهوری
حزب عدالت و توسعه و طرفدارانش نیز مانند حزب ملی‌گرای ترکیه به گروه ائتلاف مردم شهرت دارند؛ اما با نهایی شدن نامزدی کلیچداراوغلو، حالا او در نظر سنجی‌ها پیش افتاده است. انتخابات ریاست‌جمهوری در شرایطی روز ۱۴ماه مه برگزار خواهد شد که ترکیه در شرایط نابسامانی به سر می‌برد. درحالی‌که ابر زلزله ترکیه نزدیک به ۵۰ هزار کشته در پی داشته، تورم ترکیه نیز نزدیک به ۵۶درصد رسیده است. این رقم در ماه اکتبر سال۲۰۲۲، به ۵/ ۸۵درصد رسیده بود. از سال۲۰۰۲ به این‌سو، تاکنون حزب عدالت و توسعه تا این حد متزلزل نشده بود. در نظرسنجی‌های صورت‌گرفته از جمله موسسه پیار (PIAR) مشخص شده که اردوغان در نظرسنجی‌ها عقب افتاده است. موسسه پیار با طرح این سوال که در انتخابات به چه کسی رای خواهید داد، به استقبال این انتخابات رفته است.
بر اساس نتایج اعلام‌شده از سوی این شرکت نظرسنجی، کلیچداراوغلو، نامزد ائتلاف ملت با ۱/ ۵۷درصد آرا از اردوغان پیشی گرفته است. بر اساس این نتایج نظرسنجی، اردوغان نامزد ائتلاف مردمی ۹/ ۴۲درصد آرا را به خود اختصاص داده است. سوال دیگری که در این نظرسنجی مطرح شده این است که در انتخابات پارلمانی، به چه حزبی رای خواهید داد. حزب جمهوری خلق ترکیه با ۳/ ۳۲درصد اول بود و بعد حزب عدالت و توسعه موسوم به آک پارتی، با ۸/ ۳۰درصد در رده دوم قرار داشت. حزب دموکراتیک خلق مربوط به کردها با ۶/ ۱۱درصد در رده سوم قرار دارد. حزب «یی» یکی از احزاب ائتلاف ملت، با ۳/ ۸درصد در رده چهارم قرار دارد. حزب حرکت ملی ترکیه، همدست و هم‌ائتلاف با حزب اردوغان، با ۱/ ۷درصد در رده پنجم قرار دارد. این نظر سنجی در این ماه یعنی مارس یا مارت، آن‌گونه که ترک‌ها تلفظ می‌کنند، برگزار شد. حزب جمهوری خلق ترکیه همواره زیر سایه حزب عدالت و توسعه قرار داشت و حتی شخص کلیچداراوغلو تاکنون ۹بار از اردوغان در انتخابات مختلف شکست خورده است؛ اما به نظر می‌رسد این حزب کم‌کم از زیر سایه این حزب درآمده است.
شش به یک
اگر در تاریخ ۲۰سال اخیر ترکیه بخواهیم یک ائتلاف مهم را نام ببریم، همین میز شش نفره‌ای بوده که حالا تشکیل شده است. این میز شش‌نفره از ائتلاف احزاب اپوزیسیون شکل گرفته است و اگر بخواهیم مهم‌ترین فرد این میز را نام ببریم، باید به نام احمد داووداوغلو اشاره کنیم. هم‌حزبی سابق اردوغان و از اعضای اصلی تشکیل‌دهنده حزب عدالت و توسعه که بسیاری موفقیت‌های اردوغان را مرهون کیسینجر ترک می‌دانند. واضع نظریه «به صفر رساندن مشکلات با همسایه» حالا در اردوگاه رقیب است و اردوغان به نیکی می‌داند که با چه گروه پروزنی روبه‌رو است. برای همین وقتی از او درباره بازگشت مرال آکشنر، دبیر کل حزب «یی» (خوب) به میز شش‌نفره سوال کردند، به فارسی جواب داد و گفت که فارس‌ها یک ضرب‌المثل معروف دارند که می‌گویند، «نشستند و برخاستند و گفتند».
البته در درون ائتلاف ملت نیز مشکلاتی وجود داشت و حتی مرال آکشنر از این گروه به حالت قهر جدا شد؛ اما منصور یاواش و اکرم امام‌اوغلو، واسطه شدند و او را به میز شش‌نفره بازگرداندند. مرال آکشنر، معروف به بانوی آهنین ترکیه، خواستار نامزدی یاواش یا امام‌اوغلو شده بود؛ اما کلید سایر اعضای این ائتلاف روی کلیچداراوغلو قفل شده بود. ائتلاف شش نفره، متشکل از اعضای شش حزب اپوزیسیون است. کمال کلیچداراوغلو، از حزب جمهوری خلق ترکیه با گرایش‌های سوسیالیستی، مرال آکشنر، از حزب «یی» که دارای ریشه‌های راست‌گرایی است. چهار حزب دیگر کوچک هستند. مانند حزب دموکرات ترکیه که در سال ۲۰۰۷ پایه گذاشته شد.این همان حزبی است که در سال ۱۹۵۰، حزب آتاتورک را شکست داد.
پایگاه سنتی این حزب از خیلی جهات مشابه پایگاه کنونی اردوغان است: بخش‌های متدین از طبقه سرمایه‌دار و متوسط در ترکیه که از سکولاریسم آتاتورکی دل خوشی نداشتند. اولین نخست‌وزیر حزب دموکرات، عدنان مندرس بود که برخی اصلاحات سکولاریستی آتاتورک را ملغی کرد و مثلا اذان را از زبان ترکی به زبان عربی برگرداند. او اما در کودتای سال۱۹۶۰ به اتهام اسلام‌گرایی سرنگون و سپس اعدام شد. دیگر عضو این ائتلاف «حزب سعادت» است که خود را ادامه‌دار بنیان‌گذارش، نجم‌الدین اربکان چهره اصلی جریان معاصر اسلام‌گرایی در ترکیه می‌داند. این حزب در سال۲۰۰۱ در پی آن تشکیل شد که حزب اسلام‌گرای قبلی با نام «حزب فضیلت» که اربکان و اردوغان هر دو از رهبران آن بودند به حکم دادگاه قانون اساسی ترکیه ممنوع‌الفعالیت شد و اسلام‌گرایان مثل همیشه دنبال تشکیل حزب جدید رفتند.
اردوغان «حزب عدالت و توسعه» را تشکیل داد که مدرن‌تر بود و خود طرفدار روابط قوی با آمریکا و پیوستن به اتحادیه ناتو بود؛ درحالی‌که حزب «سعادت» نماینده تفکر سنتی‌تر اربکان بود. خود اربکان یک دوره از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴ و دوره‌ای دیگر از سال ۲۰۱۰ تا وفاتش در فوریه۲۰۱۱ رهبر این حزب بود و امروز نیز برخی سایر اعضای خانواده‌اش در «حزب سعادت» حضور دارند. اما اگر «حزب سعادت» نزدیکی تاریخی و ایدئولوژیک به اردوغان دارد، دو حزب دیگر این ائتلاف توسط دو نفر از وزرای عالی‌رتبه سابق اردوغان بنیان نهاده شدند که در سال‌های اخیر راه خود را از او جدا کرده‌اند: حزب «دموکراسی و ترقی» به رهبری علی باباجان که در دولت اردوغان معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه بود و «حزب آینده» تحت رهبری احمد داووداوغلو، وزیر خارجه و نخست‌وزیر سابق دولت اردوغان و مهم‌ترین متفکر ایدئولوژیک آن جریان.
دو سد بزرگ اردوغان
اردوغان به غیر از مبارزه با میز شش نفره، دو غول بزرگ دیگر نیز بر سر راه خود دارد، تورم و زلزله بزرگ ترکیه. اگر تاکنون در بزنگاه‌های تاریخی همه‌چیز به سود اردوغان تمام می‌شد، به نظر می‌رسد، اردوغان این‌بار با دست بد باید بازی را ادامه دهد. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، آمارهای رسمی روز جمعه نشان داد که تورم سالانه ترکیه در ماه فوریه به ۱۸/ ۵۵درصد کاهش یافت که کمتر از پیش‌بینی‌ها بود. این کاهش به دنبال زمین‌لرزه‌های عظیمی است که کمتر از یک ماه پیش باعث کشته شدن بیش از ۴۵۰۰۰نفر در داخل ترکیه شد. بیشترین افزایش قیمت ماهانه مربوط به بخش مواد غذایی و نوشیدنی های غیرالکلی بوده که ۳۶/ ۷درصد افزایش داشته است؛ درحالی‌که قیمت اقلام آموزشی و رستوران‌ها و هتل‌ها به ترتیب ۶۹/ ۵درصد و ۰۷/ ۴درصد افزایش داشته است. این آمار منهای شهرها و استان‌های زلزله‌زده از جمله غازیانتپ، مالاتیا و هاتای است. تورم ترکیه به‌دلیل بحران ارزی در سال۲۰۲۱، شتاب به خود گرفت و در اکتبر سال۲۰۲۲ به اوج خود در ۲۴سال اخیر رسید که رقم آن ۵/ ۸۵درصد بود.
اما این همه مشکلات اردوغان نیست. رئیس‌جمهوری ترکیه با پیامدهای زلزله هم دست و پنجه نرم می‌کند. درحالی‌که خود اردوغان به صراحت اعلام کرد که مشکلات در بخش‌های زلزله‌زده زیاد بوده، خواستار بخشش مردم شد. او وقتی از مردم طلب عفو کرد، مخالفانش هشتگ «عفو نمی‌کنم» را داغ کردند. اقتصاددانان و مقامات دولتی انتظار دارند این زلزله که صدها هزار ساختمان را تخریب کرد، بیش از ۵۰میلیارد لیره هزینه در پی داشته باشد و یک تا دو درصد از رشد اقتصادی کشور را در سال جاری کاهش دهد.
