بزرگ‌ترین موج مهاجرت از کوبا

دنیای‌اقتصاد : راجر گارسیا اورداز تلاش‌های فراوان خود را برای فرار پنهان نمی‌کند. او ۱۱بار با قایق‌های ساخته‌شده از چوب، استایروفوم و رِزین سعی کرده است کوبا را ترک کند و برای هر تلاش ناموفق یک خالکوبی داشته است، از جمله سه حادثه ناگوار با قایق و هشت‌بار که توسط گارد ساحلی ایالات متحده در دریا دستگیر و به خانه فرستاده شده است. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، صدها قایق دست‌ساز و زهوار در رفته امسال در سواحل باراکوآ، یک دهکده ماهیگیری در غرب هاوانا که گارسیا ۳۴ساله در آن زندگی می‌کند، پهلو گرفته‌اند. تعداد این قایق‌ها آنقدر زیاد است که مردم محلی این شهر را «ترمینال سه» می‌نامند. گارسیا می‌گوید: «البته تا زمانی که به آنجا برسم، همچنان دل به دریا خواهم زد. حتی اگر دریا بخواهد جانم را بگیرد برایم اهمیتی ندارد.» شرایط زندگی در کوبا تحت حاکمیت کمونیستی مدت‌هاست که نامطمئن است؛ اما امروز، عمیق‌تر شدن فقر و ناامیدی، بزرگ‌ترین مهاجرت را از این کشور جزیره‌ای کارائیب از زمان به قدرت رسیدن فیدل کاسترو در بیش از نیم قرن پیش رقم زده است.

این کشور تحت تاثیر تحریم‌های شدیدتر ایالات متحده و همه‌گیری کووید-۱۹ قرار گرفته است که مورد اخیر یکی از خطوط حیاتی کوبا - صنعت گردشگری - را از بین برده است. غذا حتی کمیاب‌تر و گران‌تر شده است، مردم برای گرفتن دارو صف می بندند، صف از قبل از طلوع صبح آغاز می‌شود و به شکل محدود دارو پیدا می‌شود. همچنین میلیون‌ها نفر روزانه، ساعت‌ها خاموشی را تحمل می‌کنند.طبق داده‌های دولت ایالات متحده، در سال گذشته، نزدیک به ۲۵۰هزار کوبایی، بیش از ۲درصد از جمعیت ۱۱میلیونی جزیره، به ایالات متحده مهاجرت کرده‌اند که بیشتر آنها از طریق زمینی به مرز جنوبی رسیده‌اند.حتی برای کشوری که به مهاجرت دسته‌جمعی شهرت دارد، موج کنونی قابل توجه است - بزرگ‌تر از قایق۱۹۸۰ ماریل و بحران قایق‌ها کوبا در سال۱۹۹۴ که تا همین اواخر دو رویداد بزرگ مهاجرت جزیره بودند.

اما درحالی‌که این تحرکات در عرض یک سال به اوج خود رسید، کارشناسان می‌گویند این مهاجرت که آنها را با مهاجرت در زمان جنگ مقایسه می‌کنند، پایانی ندارد و ثبات کشوری را که در حال حاضر یکی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین جمعیت‌های نیمکره را دارد، تهدید می‌کند.خروج بهمن‌وار کوبایی‌ها نیز به چالش برای ایالات متحده تبدیل شده است. اکنون یکی از بزرگ‌ترین قوم‌های مهاجر پس از مکزیک، کوبا بوده که به یکی از مهم‌ترین قومیت‌های مهاجر به سمت آمریکا تبدیل شده است. این یک مسوولیت سیاسی بزرگ برای جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده است و دولت آن را مساله جدی امنیت ملی می‌داند. یک مقام ارشد وزارت امور خارجه که مجاز به صحبت علنی درباره این موضوع نبود، گفت: «اعداد برای کوبا تاریخی هستند و همه این را می‌دانند.

با این حال، اکنون تعداد بیشتری از مردم جهان نسبت به گذشته مهاجرت می‌کنند و این روند قطعا در نیمکره ما نیز ادامه دارد.» بسیاری از کارشناسان می‌گویند که سیاست ایالات متحده در قبال این جزیره به دامن زدن به بحرانِ مهاجرت کمک می‌کند و دولت اکنون در تلاش برای رسیدگی به آن است.دولت ترامپ برای جلب نظر رای‌دهندگان کوبایی‌تبار در فلوریدای جنوبی، سیاست تعامل باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا را که شامل احیای روابط دیپلماتیک و افزایش سفر به جزیره می‌شد، کنار گذاشت. دونالد جی.ترامپ، رئیس‌جمهور سابق جمهوری‌خواه، سیاست اوبامای دموکرات را با یک کمپین «فشار حداکثری» تعویض کرد و نتیجه آن این بود که تحریم‌ها شدید شود و همین میزان پول نقد کوبایی‌ها را به‌شدت محدود کرد. آنها در بهترین حالت تنها می‌توانند از خانواده‌های خود در ایالات متحده که منبع اصلی درآمدشان است، مقداری کمک دریافت کنند.

بن رودز که به‌عنوان معاون مشاور امنیت ملی در زمان اوباما خدمت می‌کرد، گفت: «این مانند آپولو هوا کردن نیست. مساله ساده است اگر کشوری را در ۹۰مایلی مرز خود با تحریم‌ها ویران کنید، مردم در جست‌وجوی فرصت‌های اقتصادی به مرز شما خواهند آمد.» ویلیام‌ام.لئوگراند، استاد دانشگاه آمریکایی که مطالب زیادی درباره روابط ایالات متحده و کوبا نوشته است، می‌گوید: «اگرچه جو بایدن شروع به عقب‌نشینی از برخی از سیاست‌های دونالد ترامپ کرده است، اما او به‌دلیل ترس از خشم مهاجران کوبا و برانگیختن خشم سناتور رابرت منندز، یک دموکرات و یک آمریکایی قدرتمند کوبایی که ریاست روابط خارجی سنا را بر عهده دارد، کُند عمل کرده است.» پس از سرکوب اعتراضات گسترده سال گذشته توسط دولت کوبا، دولت همچنین نسبت به حقوق بشر در این جزیره ابراز نگرانی کرده است. لئوگراند ادامه داد: «این دو دلیل - یکی سیاست داخلی و دیگری سیاست خارجی - یکدیگر را تقویت می‌کنند.»درحالی‌که هیچ‌گونه عقب‌نشینی قابل توجهی از تحریم‌ها دیده نمی‌شود، دو دولت برای مقابله با موج مهاجرت تلاش فوق‌العاده‌ای می‌کنند.

هاوانا با از سرگیری پذیرش پروازهای کوبایی‌هایی که اخراج می‌شوند از ایالات متحده موافقت کرده است. به گفته ناظران این هم قدمی دیگر برای جلوگیری از موج جدید مهاجرت است. دولت بایدن همچنین سقف پولی را که کوبایی‌تبارهای آمریکا مجاز به ارسال به خویشاوندان خود هستند، تغییر داده و به یک شرکت آمریکایی مجوز داده است تا پردازش انتقالات بانکی به کوبا را افزایش دهند.دولت کوبا مدت‌هاست که تحریم‌های واشنگتن و تحریم‌های تجاری چند دهه گذشته را عامل فلج کردن اقتصاد این کشور و بیرون راندن مردم از جزیره می‌داند و می‌گوید قانونی که از سال۱۹۶۶ در حال اجراست به اکثر کوبایی‌هایی که معیارهای خاصی را رعایت می‌کنند، انگیزه مهاجرت می‌دهد. این قانون اساسا فرض می‌کند که همه کوبایی‌ها پناهندگان سیاسی هستند که نیاز به حمایت دارند؛ اما به‌دلیل اعطای امتیازاتی که به هیچ ملیت دیگری ارائه نشده است، به‌طور گسترده مورد انتقاد قرار گرفته است؛ اما کوبا سابقه طولانی در استفاده از عامل مهاجرت برای خلاص شدن از شر افرادی که آنها را بدخواه می‌داند، دارد.

وقتی ناآرامی‌های سیاسی افزایش یافت، فیدل کاسترو علنا به آشوب‌گران - او آنها را «منحط» و «کرم» می‌خواند - گفت که دوست دارد از شر آنها کامل خلاص شود. در این راستا حدود ۳۰۰۰نفر در سال۱۹۶۵ از بندر کاماریوکا خارج شدند و ۱۲۵هزار نفر در سال۱۹۸۰ از ماریل خارج شدند. در سال۱۹۹۴، اعتراضات خیابانی به مهاجرت حدود ۳۵هزار نفر منجر شد که خود را با ابتدایی‌ترین وسیله به سواحل فلوریدا رساندند.سقوط آزاد کوبا با همه‌گیری تسریع شده است: طی سه سال گذشته، ذخایر مالی کوبا کاهش یافته و این کشور برای ذخیره‌سازی مواد غذایی دچار مشکل شده است. واردات - عمدتا مواد غذایی و سوخت - به نصف کاهش یافته است. وضعیت به حدی وخیم است که شرکت برق دولتی در این ماه به خود می‌بالید که خدمات برق در آن روزانه به مدت ۱۳ ساعت و ۱۳ دقیقه بدون وقفه کار کرده است. سال گذشته که از رکود اقتصادی و فقدان آزادی همراه با قرنطینه کووید-۱۹ خسته شده بودند، ده‌ها هزار کوبایی در بزرگ‌ترین تظاهرات ضد دولتی در چند دهه اخیر به خیابان‌ها آمدند.

به گفته یک گروه حقوق بشر کوبایی، این اعتراضات سرکوب شدیدی در پی داشت و نزدیک به ۷۰۰ نفر همچنان در زندان هستند. به گفته گارد ساحلی ایالات متحده، تعداد اندکی از کوبایی‌ها با قایق‌های دست‌ساز ترک وطن می‌کنند و گفته می‌شود که از سال۲۰۲۰ حداقل ۱۰۰نفر در دریا جان خود را از دست داده‌اند. گارد ساحلی تنها در دو ماه گذشته نزدیک به ۳هزار کوبایی را در دریا رهگیری کرده است. اما این روزها اکثر مهاجران کوبایی از جزیره به اشکال گوناگون خارج می‌شوند و اقوام خارج از کشور اغلب پول بلیت هواپیما را می‌پردازند و به دنبال آن یک سفر زمینی سخت انجام می‌شود. (کوبا یک دهه پیش الزام ویزا برای خروج هوایی را لغو کرد، اگرچه هنوز اطریق دریا غیرقانونی است). دریچه دیگری سال گذشته باز شد، آن هم زمانی که نیکاراگوئه نیاز به ویزای ورودی برای کوبایی‌ها را لغو کرد. ده‌ها هزار نفر خانه‌ها و وسایل خود را فروختند و به ماناگوا پرواز کردند و به قاچاقچیان پول پرداخت کردند تا به آنها کمک کنند تا سفر ۱۷۰۰ مایلی زمینی تا مرز ایالات متحده را طی کنند.

کاترین هنسینگ، یک انسان‌شناس در دانشگاه شهر نیویورک که در این جزیره به سر می‌برد، خاطرنشان کرد که ارقام فزاینده مهاجرت، هزاران نفر را که به کشورهای دیگر از جمله صربستان و روسیه رفته‌اند، محاسبه نمی‌کند. او گفت: «این بزرگ‌ترین فرار کمی و کیفی مغزها است که این کشور از زمان انقلاب تاکنون داشته است.» به گفته کارشناسان، خروج بسیاری از کوبایی‌های جوان‌تر و در سن کار، آینده‌ای تیره را برای کوبا ترسیم کرده است، آن هم در کشوری که امید به زندگی به ۷۸سال می‌رسد. دولت در حال حاضر به سختی می‌تواند حقوق بازنشستگی ناچیزی را که جمعیت مسن کشور به آن متکی است، بپردازد.

الین آکوستا گونزالس، یکی از همکاران پژوهشی در دانشگاه بین‌المللی فلوریدا، می‌گوید: «خروج کوبایی‌ها چیزی جز ویرانگری دربرندارد‌. کوبا در حال خالی شدن از جمعیت است.» اکنون، سفر خارجی‌ها دوباره به‌شدت محدود شده و سال‌ها رکود اقتصادی برای بسیاری از کوبایی‌ها آخرین ذرات خوش‌بینی را خاموش کرده است. جوآن کروز مندز، یک راننده تاکسی که سه بار سعی کرده است آنجا را ترک کند، به دریا در باراکوآ نگاه غم‌انگیزی می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از قایق‌هایی که زمانی در سواحل شهر قرار داشتند، همراه با صاحبانشان ناپدید شده‌اند.»