به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، بر اساس بیانیه دفتر آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل به‌دلیل حساسیت موضوع، وی سفر خود به نشست سران اتحادیه عرب را به تعویق انداخت تا بتواند با فراغ بال بیشتری با مقامات روسیه تماس داشته باشد و آنها را از ترک توافق منصرف کند. ترکیه هم گفت وزیر دفاع این کشور در حال مذاکره با همتایان اوکراینی و روسی خود در تلاش برای «از سرگیری صادرات غلات» است. پیش‌تر نیز دولت ترکیه نقش موثری در این توفق ایفا کرده بود. جوزپ بورل فون‌‌تِلز، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا از روسیه خواست تصمیم جدید خود را کنار بگذارد؛ تصمیمی که پس از آن اتخاذ شد که مسکو اوکراین را به انجام حملاتی علیه کشتی‌‌ها و زیرساخت‌‌های این کشور در دریای سیاه که غلات و سایر محصولات کشاورزی از طریق آن ترانزیت می‌‌کنند، متهم کرد.

بورل روز یکشنبه در توییتی نوشت: «تصمیم روسیه برای تعلیق مشارکت در توافق دریای سیاه، مسیر اصلی صادرات غلات و کودهای شیمیایی مورد نیاز برای رسیدگی به بحران جهانی غذایی را به خطر می‌اندازد.» به گفته دفتر سازمان ملل متحد که بر اجرای این توافق نظارت دارد، این اقدام روسیه تهدیدی برای پایان دادن به نمونه نادری از هماهنگی و همکاری در زمان جنگ بوده که باعث شده است از ۲۴اکتبر بیش از ۵/ ۹میلیون تن غلات و سایر مواد غذایی از اوکراین صادر شود. در این بیانیه آمده است که سازمان ملل متحد به همه هیات‌‌های مربوطه در روز یکشنبه فراخوان داده و همزمان به روسیه تایید کرده که فعلا مشارکت خود را در این طرح به حالت تعلیق درآورده است؛ اما به گفت‌وگو با روسیه و ترکیه «درباره موضوعات مبرم» ادامه خواهد داد.

کارشناسان هشدار دادند که اگر صدور محموله‌ها از سر گرفته نشود، قیمت‌‌های جهانی مواد غذایی ممکن است بیشتر افزایش یابد و درد اقتصادی بیشتری برای کشورهایی ایجاد کند که از قبل با افزایش تورم و قیمت انرژی دست و پنجه نرم می‌‌کنند. دفتر گوترش در این زمینه گفت که یکی از اهداف او «رفع موانع باقی‌مانده بر سر صادرات مواد غذایی و کودهای شیمیایی روسیه» است. به نظر می‌رسد که این تاییدی بر شکایات مسکو بوده مبنی بر اینکه این کشور برای صادرات محصولات کشاورزی تحت شرایط توافق با مشکل مواجه شده؛ زیرا تحریم‌‌های غرب بنادر، بیمه‌ها، بانک‌‌ها و سایر مشاغل را از تجارت با روسیه ترسانده است. برای هفته‌ها، مقامات روسیه اعلام کرده‌‌اند که ممکن است توافق را که قرار بود در اواسط نوامبر منقضی شود، تمدید نکنند. خبرگزاری دولتی تاس روسیه هم می‌‌نویسد: آندری رودنکو، معاون وزیر امور خارجه روسیه روز یکشنبه گفت که تصمیمات بیشتر درباره توافق غلات تنها پس از روشن شدن «شرایط حمله اخیر» و تشکیل جلسه شورای امنیت سازمان ملل اتخاذ خواهد شد. این خبرگزاری در ادامه می‌‌نویسد: «ما تعلیق مشارکت خود در توافق را اعلام کرده‌‌ایم، نه خروج، بلکه تعلیق.»

در شرایطی که نیروهای روسی در شرق و جنوب اوکراین با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌‌کنند، تحلیلگران می‌‌گویند که رهبر روسیه می‌‌تواند از قرارداد غلات تا حدی به عنوان ابزار جنگی برای غلبه بر کاستی‌‌های ارتش خود و حفظ فشار بر متحدان غربی اوکراین استفاده کند. مسکو همچنین استدلال کرده است که بسیاری از غلات به کشورهای ثروتمند حمل می‌‌شد، نه کشورهایی که نیاز بیشتری به آن داشتند. در مقابل مقامات سازمان ملل می‌‌گویند که بسیاری از کشتی‌‌ها غلات خریداری‌شده تحت قراردادهای تجاری را حمل می‌‌کردند که نقشی در ثبات بازار دارد، حتی اگر مستقیما به کشورهایی که با کمبود مواد غذایی مواجه هستند، نرود.

الکساندر گابویف، یکی از اعضای ارشد موسسه موقوفه کارنگی در توییتر نوشت: «پوتین به اهرم فشاری نیاز دارد که موجب پاک کردن اوضاع آشفته روسیه در جبهه‌های اوکراین شود. بنابراین تهدید بحران جهانی غذا مهم‌ترین وسیله پوتین برای پیشبرد این هدف است.» اما تصمیم روسیه، دو متحد مهم را مورد تهدید قرار می‌‌دهد: عربستان سعودی که نگران است بدتر شدن بحران جهانی غذا به بی‌‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه منجر شود و ترکیه که به‌عنوان یک میانجی تاثیرگذار در جنگ ظاهر شده است.»

ترکیه که کنترل تنگه‌های استراتژیک در دریای سیاه را در اختیار دارد؛ جایی که کشتی‌‌ها در آن به فراوانی در حال تردد هستند. همین ترکیه را تبدیل به یک بازیگر بین‌‌المللی کلیدی در معامله غلات کرده است. این دریا شرایطی را فراهم می‌‌کند که صادرات از اوکراین توسط یک فرماندهی مشترک شامل خود مقامات اوکراین، روسیه و سازمان ملل میسر شود. ترکیه نیز تمایل دارد نقش کیلدی خود را در این توافق حفظ کند؛ چراکه از تورم بالایی رنج می‌‌برد. همزمان روسیه روز یکشنبه مدعی شد که بقایای هواپیماهای بدون سرنشین دریایی را که با آن مورد حمله قرار گرفته بود، پیدا کرده است؛ حمله‌‌ای که به گفته مسکو دلیلی برای خروج از یک معامله مهم بود که اجازه صادرات غلات از بنادر اوکراین را می‌داد. این در حالی است که سلاح‌‌های خاصی که در حمله بامداد روز شنبه به شهر بندری سواستوپول مورد استفاده قرار گرفت و میزان کامل خسارات هنوز مشخص نشده است.

دولت روسیه اوکراین را به استفاده از بیش از ده‌ها هواپیمای بدون سرنشین هوایی و دریایی برای هدف قرار دادن کشتی‌‌های این کشور در دریای سیاه متهم کرده است و در حالی که هنوز هیچ مدرکی ارائه نداده است، می‌‌گوید که متخصصان نیروی دریایی بریتانیا در این امر دخیل بوده‌‌اند. بریتانیا این اتهامات را رد کرد و وزارت امور خارجه این کشور اظهارات روسیه را روز یکشنبه محکوم کرد و آن را «کاملا بی‌‌اساس و بدون شواهد ملموس» خواند. در بیانیه‌‌شان آمده است: «اینها نمونه واضح دیگری از استراتژی روسیه برای پنهان کردن واقعیت و طرح اتهامات از اساس نادرست برای منحرف کردن تمرکز از مسوولیت خود در جنگ علیه اوکراین هستند.» با این حال وزارت دفاع روسیه روز یکشنبه این ادعا را تکرار و در بیانیه‌‌ای اعلام کرد که لاشه هواپیماهای بدون سرنشینی را پیدا کرده است که «رژیم کی‌‌یف تحت رهبری نمایندگان بریتانیای کبیر» از آن استفاده کرده است. این بیانیه ادعا می‌‌کند که داده‌های سیستم‌‌های ناوبری پهپادها نشان می‌‌دهد که این پهپادها از سواحل اوکراین در نزدیکی اودسا به پرواز در آمده‌‌اند و از طریق منطقه‌‌ای در دریای سیاه که برای ترانزیت مواد غذایی تحت قرارداد غلات مد نظر قرار گرفته بودند، حرکت کرده‌‌اند.

اخبار مرتبط