عراق آرام شد؟

وی گفت: «در این درگیری هم قاتل و هم مقتول هر دو در یک آتش می‌‌سوزند. عراق اسیر فساد بود و اکنون اسیر خشونت و فساد است. امیدوارم که این اعتراضات مسالمت‌آمیز و با قلوبی سرشار از عشق به وطن باشد.» وی از نیروهای امنیتی و حشدالشعبی و فرماندهی نیروهای مسلح هم بابت بی‌طرفی در این درگیری‌‌ها و کمک به حفظ امنیت تشکر کرد. صدر در این کنفرانس خبری از حامیان خود و جنبش صدر خواست تا ظرف ۶۰دقیقه منطقه سبز را خالی کنند و به اعتصاب خود پایان دهند. وی تهدید کرد، اگر ظرف یک ساعت حامیان وی از خیابان‌‌ها عقب‌نشینی نکنند از آنها اعلام برائت می‌‌کند. وی جریان صدر را یک جریان منضبط و مطیع دانست. او با تاکید بر اینکه ریختن خون شهروندان عراقی حرام است، به‌شدت از عناصر جنبش صدر انتقاد کرده و گفت حشدالشعبی هیچ ارتباطی با آنچه رخ داده است، ندارد. صدر افزود: «صرف نظر از اینکه چه کسی این فتنه را آغاز کرده، من از مردم عراق بابت اتفاقاتی که افتاده است، عذرخواهی می‌‌کنم.» وی همچنین به موضوع استعفایش از عرصه سیاست اشاره کرد و گفت این تصمیم او نهایی است؛ چرا که «شرعی» است.

پس از این کنفرانس خبری مقتدی صدر بسیاری از معادله‌ها بر هم خورد. از جمله مقررات منع رفت و آمد لغو شد و حامیان صدر از منطقه سبز بغداد عقب‌نشینی کردند. به این ترتیب، فتیله بحران به دست مقتدی پایین کشیده شد تا بحران از آنچه هست بدتر نشود. در واقع این کنفرانس خبری آبی بود بر آتش منازعات.

صدر پیش‌تر با اعلام کناره‌گیری از عرصه سیاست در عراق اعلام کرده بود که دست به اعتصاب غذا می‌زند تا «خشونت و استفاده از سلاح» پایان یابد. «جولیان کسلر دامورس» و «زهینا رشید» در گزارش ۳۰اوت برای الجزیره که پیوسته به روزرسانی می‌شد نوشتند، اعلام اعتصاب غذا از سوی مقتدی در حالی بود که درگیری‌هایی که در عراق پس از کناره‌گیری وی شروع شده بود، منجر به ۳۰کشته و ۷۰۰زخمی (تا لحظه تنظیم این گزارش) شده بود. گزارشگران الجزیره در روایت خود اعلام کردند که محرک این درگیری‌ها اعلام مقتدای جوان برای کناره‌گیری همیشگی از سیاست و بستن دفاتر سیاسی این گروه بود. به دنبال تجمع هواداران مقتدی و حمله به مراکز دولتی در منطقه سبز بغداد، صدای تیراندازی و انفجار شنیده شد.

گزارشگران الجزیره در بخش دیگری از گزارش خود نوشتند که روزهای دوشنبه و سه‌شنبه صبح (۷ و ۸ شهریورماه) ساکنان بغداد با صدای رگبار گلوله و انفجار از خواب صبحگاهی برخاستند. دلیل آن هم این بود که نیروهای امنیتی عراق مبادرت به بیرون راندن حامیان صدر از کاخ جمهوری کردنده بودند که همین موجب درگیری میان طرفین شد. این کاخ و مناطق پیرامونش محل استقرار نخست‌وزیر است. منابعی به الجزیره گفتند که مذاکراتی میان مقام‌های دولتی و رهبران جریان صدر و ائتلاف چارچوب هماهنگی در جریان بود. به نظر می‌رسد ماحصل این مذاکرات همان کنفرانس خبری صدر بوده باشد. روز دوشنبه و اوایل صبح سه‌شنبه منابع بیمارستانی عراق نیز به الجزیره گفتند که در پی تنش‌ها و درگیری های رخ داده دست کم ۳۰ نفر در منطقه سبز بغداد کشته و بیش از ۷۰۰نفر زخمی شدند که از این تعداد ۱۱۰نفر عضو نیروهای امنیتی دولتی بودند. اوضاع فعلی عراق موجب شده است که شرایط به سوی بحرانی شدن برود. در همین راستا، تنش‌های فعلی در عراق نه تنها موجب وضع مقررات منع رفت و آمد در برخی نقاط شده بود، بلکه موجب نگرانی سایر کشورها هم شده بود.

«جِین عرّاف» هم پیش از کنفرانس مقتدی صدر در نجف در گزارش خود در نیویورک‌تایمز روایت خود را از تحولات اخیر در عراق این‌گونه بیان کرد که شواهد نشان می‌دهد عراق در مسیر بحران سیاسی عمیق قرار دارد. او نوشت، در درگیری‌های روز دوشنبه ۱۲نفر از هواداران صدر از سوی نیروهای امنیتی کشته شدند. این گزارشگر به نقل از برخی مقام‌های امنیتی عراقی که خواستند نامشان فاش نشود، نوشت که نیروهای امنیتی به روی معترضان آتش گشودند. با این حال، بر اساس گزارش‌ها بغداد و بیشتر استان‌های عراق مقررات منع رفت و آمد اعمال کرده بودند. به نوشته عرّاف، اگرچه آشفتگی سیاسی و تظاهرات خیابانی در عراق امری متداول است، اما تحولات روز دوشنبه ۷شهریور - با ترکیبی از شکاف‌های داخلی، آسیب به نهادهای دولتی همراه با بن‌بست سیاسی- می‌توانست فاز خطرناک‌تری را دامن بزند.

از اکتبر گذشته عراق فاقد دولت است؛ چراکه اختلافاتی میان نامزدهای وفادار به مقتدی و دیگر گروه های شیعی به‌وجود آمد. این باعث شد که دولت موقت در عراق شکل بگیرد؛ اما این دولت موقت قادر نبوده به مشکلات اقتصادی مانند تصویب بودجه سالانه و غیره بپردازد. توانایی او برای بسیج صدها هزار از هوادارانش در خیابان‌ها به این معناست که او می تواند تظاهرات را مهندسی کند و احتمالا -اگر بخواهد- تهدیدی بر دولت جدید باشد. برای اولین‌بار در ناآرامی های اخیر، پیروان مقتدی روز دوشنبه به کاخ جمهوری- کاخ صدام حسین- یورش بردند. این کاخ، پس از صدام مقر فرماندهی نیروهای اشغالگر آمریکایی بود و اکنون میزبان کابینه دولت عراق است. به هر روی، نیروهای امنیتی برای کنترل اوضاع جاده‌های جنوبی منتهی به بغداد را بسته و مانع ورود معترضان از استان‌های جنوبی به بغداد شدند. استان‌های جنوبی محل حضور نیروها و طرفداران صدر است.

گفته شده که دیروز سه‌شنبه هم مقام‌های استان ذی‌قار اعلام کردند که تمام دفاتر دولتی به دلیل نگرانی‌های امنیتی بسته هستند. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق اعلام کرده بود که استفاده از گلوله‌های واقعی ممنوع است. او تاکید کرده بود که دستور تحقیق درباره تیراندازی‌ها را صادر کرده است. نیروهای امنیتی علاوه بر گلوله های واقعی، از گلوله‌های مشقی و آب‌پاش هم برای متفرق کردن معترضان در میدان سبز بغداد استفاده کرده بودند. اما اتفاق مهمی که گزارشگر نیویورک‌تایمز به آن اشاره می‌کند تیراندازی در نزدیکی‌های منزل نوری المالکی، نخست وزیر قبلی عراق بود که دو کشته بر جای گذاشت. بر همین اساس، عراف نوشته بود که این مساله می‌توانست موجب تشدید جناح‌بندی‌های سیاسی میان شیعیان عراق شود.

با این حال، تا قبل از برگزاری کنفرانس خبری صدر، نگرانی‌های زیادی از سوی طرف‌های خارجی اعلام شده بود. الجزیره به نقل از خبرگزاری رسمی عراق اعلام کرده بود که دیروز سه‌شنبه چهار فروند موشک به منطقه سبز بغداد اصابت کرد. گفته شد این موشک‌‌ها در مناطق خالی از سکنه سقوط کرده است. همچنین صبح دیروز سفارت آمریکا برای دومین‌بار سامانه دفاع هوایی سرام را فعال کرد. تمام این اقدامات تا پیش از برگزاری کنفرانس خبری مقتدی بود. هواپیمایی امارات هم اعلام کرد که تمام پروازهای خود را (دیروز سه شنبه) «به» و «از» بغداد تعلیق کرده است. «گریگوری گالیگان»، سفیر کانادا در عراق، نیز اعلام کرد که «کاملا گوش به زنگ» است. او در توییتی نوشت: «وضعیت بسیار خطرناک است و مارپیچ بحران به سرعت می‌تواند از کنترل خارج شود.»

از سوی دیگر، «آلینا رومانوفسکی» سفیر آمریکا در عراق نیز اعلام کرد که ناآرامی‌ها در عراق «نگران‌کننده» است؛ زیرا این وضعیت اجازه نمی‌دهد که نهادهای عراقی کارکرد درستی داشته باشند. او از تمام طرف‌های عراقی خواست تا «به شکلی مسالمت‌جویانه رفتار کرده و از اقداماتی که موجب شکل گرفتن چرخه خشونت می‌شود، احتراز کنند.» ترکیه هم از شهروندانش خواست به عراق سفر نکنند. این کشور نیز خواهان «گفت‌وگویی فراگیر» شده است. «استفان دوجاریک»، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل گفت که از تحولات عراق «گوش به زنگ شده است». او گفت که گوترش هم «خواستار خویشتنداری و‌‌ آرامش تمام طرف‌ها شده است.»

شفق‌نیوز هم در گزارشی پیش از کنفرانس خبری صدر- اگر برگزار نمی‌شد، می‌رفت که عراق را به دامان بحران سوق دهد- اعلام کرده بود که حسین اسماعیل‌الصدر، از علمای شیعه عراقی در بیانیه‌‌ای اعلام کرد: «ما تمام طرف‌‌های عراقی را به مذاکره و آرامش دعوت می‌‌کنیم و از آنها می‌‌خواهیم آتش فتنه را خاموش کنند؛ اگرچه سکوت اولویت دارد و ماندن در خانه بهتر است. در این وضعیت پر از تنش در سایه تنش‌‌ها و کشمکش‌‌های داخلی از تمام طرف‌‌های سیاسی و بقیه طرف‌‌ها می‌‌خواهیم سلاح و تمام تنش‌‌ها را که به کشته و زخمی شدن تعدادی از مردم عراق منجر شده است، کنار بگذارند.» وی گفت: «این تنش‌‌ها تنها به ویرانی و خونریزی بیشتر منجر می‌‌شود. شما خونتان را در جنگ‌‌های آزادی علیه تروریسم صرف کردید. چگونه ممکن است تنش‌‌های سیاسی با ساکنان یک خانه (کشور عراق) این کار را بکند؟ غیرمنطقی و غیرانسانی است که جنگی بین برادران رخ بدهد. ما امیدواریم خداوند عراق و عراقی‌‌ها را از هر شر و بدی حفظ کند.»

اخبار مرتبط