جمهور در کاخ ریاست جمهوری

عکس: AP

ماجرا چیست؟

آستین رمزی در گزارش ۱۰ژوئیه در نیویورک‌تایمز نوشت: پس از ماه‌ها محرومیت فزاینده اقتصادی، کمبود سوخت و غذا و اعتراض‌‌های فزاینده و ناامیدکننده، تصاویر زنده از کلمبو لحظه‌ای نادر از سبکسری را نشان داد؛ زیرا تظاهرات‌کنندگانی که به معنای واقعی کلمه صندلی‌‌های قدرت اجرایی را اشغال کرده بودند، لحظاتی را صرف لذت بردن از تجملات کردند. در اقامتگاه رسمی رئیس‌جمهور «گوتابایا راجاپاکسا» که از ترس جمعیت معترض به مکان نامعلومی فرار کرده بود، معترضان در آب شفاف آبی رنگ استخر روبازی که در محوطه ریاست‌جمهوری بود تنی به آب زدند؛ درحالی‌که برخی دیگر در کناره‌ها ازدحام کرده و برخی دیگر در محوطه بیرونی در حال سر دادن شعارهایی علیه حکومت بودند. برخی از آن جماعت معترض که موفق به ورود به محوطه دفتر ریاست‌جمهوری شدند باشگاهی را یافتند و روی نیمکت‌های آن لمیدند و برخی دیگر روی چمن‌‌های آراسته استراحت می‌‌کردند.

برخی معترضان روی پله‌ها تجمع کرده و از خود در سرسراهای وسیع این اقامتگاه که در دوران استعمار خانه رسمی فرمانداران بریتانیا بود، عکس یادگاری گرفتند. عده‌ای هم برای معترضان تنقلات و خوراکی می‌آوردند؛ درحالی‌که برخی دیگر در حمام دوش می‌گرفتند یا پشت میزها عکس می‌گرفتند. به نوشته گزارشگر نیویورک‌تایمز، به نظر می‌رسد فیلم منتشرشده توسط Daily Mirror (یک رسانه خبری سریلانکایی)، معترضانی را نشان می‌دهد که در حال کاوش در گذرگاه‌های مخفی در اتاق‌های ایمن زیر ساختمان هستند. آنها درحالی‌که پرچم‌های سریلانکا را حمل می‌کردند، شعارهایی را علیه راجاپاکسا و خانواده اش سر می‌دادند، روی تخت‌ها و مبل‌ها می‌نشستند تا اخبار مربوط به کناره‌گیری رئیس‌جمهور را مسرورانه بشنوند و البته تامل کنند که چه اتفاقی ممکن است برای کشورشان بیفتد.

رویترز نیز روایت خود را این‌گونه ارائه می‌دهد که هزاران تن از مردم معترض سریلانکا روز شنبه، ۱۸ تیر، به اقامتگاه رئیس‌جمهوری این کشور در شهر کلمبو، پایتخت هجوم برده و آن را به کنترل خود درآوردند. معترضان که گوتابایا راجاپاکسا، رئیس‌جمهور را عامل ورشکستگی مالی و بحران بزرگ اقتصادی کشورشان می‌‌دانند، با عبور از پست‌‌های بازرسی پلیس و پریدن از حصارهای امنیتی در اطراف اقامتگاه ریاست‌جمهوری، وارد ساختمان شدند. درحالی‌که نیروهای پلیس اقدام به شلیک و پرتاب گاز اشک‌‌آور می‌‌کردند، معترضان وارد استخر کاخ ریاست‌جمهوری شده و شادمانی می‌‌کردند. همزمان معترضانی دیگر وارد ساختمان وزارت دارایی شدند. یک منبع امنیتی، بدون ذکر نام، به خبرگزاری فرانسه گفت که رئیس‌جمهوری از اقامتگاه رسمی گریخت؛ اما به «مکانی امن» منتقل شده است و ارتش از او مراقبت می‌‌کند.

«رانیل ویکرم‌‌سینگه» که دو ماه است دولت را اداره می‌‌کند، در پی رویدادهای روز ۱۸ تیر، سران احزاب را به یک نشست اضطراری فراخواند. او همچنین خواهان تشکیل نشست فوری پارلمان شد. در ناآرامی‌‌های سریلانکا در اعتراض به بحران بزرگ اقتصادی تاکنون ۳۹تن کشته شده‌‌اند. دو تن از کشته‌ها نیروی پلیس بودند. شرایط کنونی وخیم‌‌ترین وضعیت در ۷۳سال استقلال این جزیره از زیر قیمومیت بریتانیا است. اعتراضات پس از استعفای ماهیندا راجاپاکسا، برادر بزرگ رئیس‌جمهوری که نخست وزیر بود، به امید بهبود اوضاع اندکی کاهش یافته بود تا نخست‌‌‌وزیر جدید بتواند منابع مالی تازه‌‌ای برای کشور فراهم کند.

اما معترضان اکنون خواهان استعفای او نیز هستند. سریلانکا با ۲۲میلیون تن جمعیت با کمبود شدید ارز خارجی روبه‌رو است و واردات سوخت، مواد غذایی و دارو را محدود کرده است. نرخ تورم سالانه در پایان ماه ژوئن در این کشور ۶/ ۵۴درصد اعلام شد. رئیس‌جمهوری گفت که جنگ روسیه علیه اوکراین در تشدید وخامت اوضاع کشورش نقش دارد. دولت گوتابایا راجاپاکسا، رئیس‌جمهور ماه‌ها بود که با خاموشی گسترده و کمبود مواد غذایی دست و پنجه نرم می‌‌کرد؛ اما موفق به حل این مشکلات نشده و همین به بدترین بحران اقتصادی در سریلانکا از سال ۱۹۴۸ که این کشور به استقلال رسید دامن زده است.

راجاپاکسا و هرج‌ومرج در سیاست

«ویوک شانکار» هم در گزارش ۱۰ژوئیه برای نیویورک‌تایمز نوشت: ماه‌ها نارضایتی در سریلانکا روز شنبه به اوج خود رسید. این در حالی است که رهبر پارلمان هم گفت رئیس‌جمهور با استعفا موافقت کرده است. اما هرج و مرج در کشور - در خیابان‌ها و در سیاست - هنوز به پایان نرسیده است. مشخص نیست که دولت بعدی چگونه دولتی خواهد بود و چه کاری می‌تواند (فورا) برای رفع کمبود غذا، دارو، سوخت و سایر موارد ضروری انجام دهد. خبر استعفای رئیس‌جمهور گوتابایا راجاپاکسا از سوی «ماهیندا یاپا آبیواردنا» رئیس پارلمان منتشر شد. او گفت که رئیس‌جمهور روز چهارشنبه (۲۲ تیرماه) «برای اطمینان از انتقال مسالمت‌آمیز قدرت» استعفا خواهد کرد.

اما راجاپاکسا از زمانی که معترضان به اقامتگاه رسمی او در کلمبو یورش بردند، در ملأ عام دیده نشده است. آنها او را به سوء‌مدیریت مالی کشور و هدایت آن به سوی ویرانی اقتصادی متهم می کنند. آنها در ماه مه زمانی که راجاپاکسا مجبور شد برادر بزرگ‌ترش، ماهیندا (که خودش روزگاری رئیس‌جمهور بود)، را از پست نخست وزیری برکنار کند، به پیروزی دست یافتند. به نوشته گزارشگر نیویورک تایمز، ویکرم‌‌سینگه که دو ماه است دولت را اداره می‌‌کند به سرعت با صندوق بین‌‌المللی پول درباره شرایط کمک اقتصادی وارد مذاکره شد. اما منتقدان ویکرم‌‌سینگه را محافظ و مدافع راجاپاکساها می‌دانند. معترضان روز شنبه او را هم از خشم خود بی‌نصیب نگذاشتند و خانه‌اش را به آتش کشیدند. به نوشته این گزارشگر، ویکرم‌‌سینگه نیز اعلام کرد که با استعفا موافقت کرده است.

«مجیب مشعل» نیز در گزارش دیگری در نیویورک‌تایمز در تاریخ ژوئیه نوشت، سریلانکا تا پایان سال به ۶میلیارد دلار برای خرید سوخت و سایر کالاهای ضروری نیاز دارد تا اقتصاد در حال فروپاشی خود را سر پا نگه دارد. سوال اینجاست که این پول از کجا قرار است بیاید؟ یکی از جدی‌ترین حامیان این کشور، یعنی هند، قبلا ۴میلیارد دلار اعتبار و وام ارائه کرده است که سریلانکا در ماه‌های اخیر آنها را خرج کرده است. در نشست‌هایی که در کلمبو برگزار شد، مقامات هندی تمایل خود را برای ادامه حمایت از این کشور ابراز کردند. اما مشخص نیست که هند این حمایت را تا کجا و چقدر ادامه خواهد داد. به نوشته مشعل، وضعیت به حدی نگران‌کننده شده است که سریلانکا از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه درخواست کرده که برای خرید سوخت خط اعتباری به این کشور بدهد. هیات‌های دولتی به خارج از کشور اعزام شدند تا با هر کسی که ممکن است کمک کند، از جمله خیریه‌های قطر، ملاقات کنند.

چین، متحد دیرینه خانواده حاکم راجاپاکسا، تا حد زیادی فاصله خود را از آنها حفظ کرده است. در سال‌های گذشته، سریلانکا بسیاری از پروژه‌های زیرساختی بزرگ خود را با وام گرفتن از چین تامین کرده است. هزینه سوخت ماهانه سریلانکا حدود ۵۰۰میلیون دلار است. مقامات گفته‌اند که بسیاری از تامین‌کنندگان سوخت سنتی این کشور تمایلی به فروش محصول خود به کشور ندارند؛ زیرا شرکت نفت دولتی غرق در بدهی است و سخت در تقلای پرداخت بدهی است؛ اما نمی‌تواند از پس آن بربیاید. در ماه‌های اخیر، برخی از تامین‌‌کنندگان از تخلیه تانکرهای سوخت که در بنادر سریلانکا لنگر انداخته‌‌اند تا زمان پرداخت هزینه، خودداری کرده‌‌اند. محموله‌های ارسالی سوخت از هند گهگاهی صف‌های طولانی در پمپ بنزین‌های سریلانکا را کاهش می‌دهد؛ اما زمانی که منابع کاهش می‌‌یابد، دولت سوخت را جیره‌‌بندی کرده و سعی در سرکوب تقاضا دارد، مثلا به کارمندان دولتی دستور می‌‌دهد از خانه کار کنند.

کمبود گاز آشپزی برای مدتی چنان وخیم شد که مردم از خرید آن منصرف شدند و در برخی موارد، کپسول‌های خالی خود را در خیابان رها و برای جلوگیری از سرقت آنها را به هم زنجیر کردند. مقامات این کشور دست به دامان گردشگران خارجی شده و از آنها خواسته‌اند که به سواحل بکر و کوه‌های سرسبز سریلانکا بازگردند، به این امید که ارز به‌شدت مورد نیاز وارد این کشور شود. اما آشفتگی سیاسی و کابوس لجستیکی حمل‌ونقل و قطع برق، این جذابیت را به یک قمار سخت تبدیل کرده است. این کشور همچنان در حال مذاکره با صندوق بین‌المللی پول برای زمان‌بندی دوباره میلیاردها دلار بدهی خارجی است که در قبال پرداخت آن دچار قصور شده است. یک توافق جدید با صندوق بین المللی پول که می تواند درها را به روی کمک‌های مالی و خارجی باز کند، ماه‌هاست به حال خود رها شده و مذاکرات به‌دلیل تحولات چندماهه این کشور بسیار پیچیده‌تر شده است.