پیامدهای تحریم روسیه ساخت اولین نیروگاه هسته‌‏ای ترکیه را با چالش مواجه کرد

آنکارا میزبان جنگ سرد جدید

دنیای‌اقتصاد : تحریم‌‌های بی‌‌سابقه علیه روسیه به‌دلیل حمله این کشور به اوکراین، نگرانی‌‌های جدیدی را درباره اولین نیروگاه هسته‌‌ای ترکیه که توسط شرکت اتمی دولتی مسکو ساخته می‌‌شود، ایجاد کرده است. به گزارش الجزیره، اولین راکتور نیروگاه هسته‌‌ای آک‌‌کویو، واقع در سواحل مدیترانه در نزدیکی مرسین، قرار است سال آینده تولید برق خود را آغاز کند؛ اما بلوک‌‌های بالقوه در تامین مالی و تجهیزات کشورهای ثالث، این پروژه ۲۰میلیارد دلاری را تهدید می‌‌کند.

روس‌‌اتم، پشت «آک-کویو» (شرکت ترکی) پنهان شده و تاکنون از تحریم‌‌ها فرار کرده است؛ اما گزارش شده که این گزینه توسط ایالات متحده مورد بحث قرار گرفته است. بانک‌هایی مانند اسبربانک، بزرگ‌ترین موسسه مالی روسیه و حامی اصلی نیروگاه هسته‌‌ای، تحریم هستند. هدف آک‌‌کویو این است که با راه‌اندازی چهار رآکتور ۱۲۰۰ مگاواتی ترکیه، ۱۰درصد انرژی مورد نیاز خود را تامین کند. به گفته سازمان تنظیم مقررات هسته‌‌ای ترکیه، این پروژه به‌طور کامل توسط سرمایه روسیه تامین می‌‌شود. اسبربانک که عمدتا متعلق به روس‌‌اتم است، از سال۲۰۱۹، وام‌‌هایی به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار ارائه کرده است. سوکوبانک، یکی دیگر از طلبکاران آک‌‌کویو که تحت تحریم قرار دارد، وام‌‌هایی به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار در مارس سال گذشته اعطا کرد. تحریم‌‌های احتمالی علیه روس‌‌اتم همچنین می‌‌تواند بر جریان تامین تجهیزات آک‌‌کویو تاثیر بگذارد و تامین‌‌کنندگان را از ارائه تجهیزات، فناوری و خدمات صنعتی منع کند. در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی ان‌‌تی‌‌وی ترکیه که در ۲۳ فوریه پخش شد، آناستازیا زوتیوا، مدیر عامل آک‌‌کویو، تولید بیشتر تجهیزات این مجتمع را که از کارخانه‌هایی در کشورهایی مانند جمهوری چک، مجارستان و کره‌‌جنوبی، فراهم شده است، برجسته کرد. یک جزء کلیدی این مجتمع اتمی هم توسط جنرال الکتریک استیم پاور، شعبه جنرال الکتریک، در فرانسه تولید شده است؛ درحالی‌که شرکت فرانسوی «Assystem» نیز در نظارت بر ساخت‌وساز، شرکت دارد. نه جنرال الکتریک، شرکت فرانسوی «Assystem» و نه سایر شرکت‌های کشور ثالث حاضر به پاسخگویی به شبکه خبری الجزیره نشدند.

تحت فشار

بر اساس گزارش ماه مارس بلومبرگ که به نقل از مقامات ارشد ترکیه که درگیر در این پروژه هستند، تهیه شده بود، مقامات این کشور و روسیه درباره مشکلات احتمالی، از جمله تامین مالی و تهیه تجهیزات از کشورهای ثالث، گفت‌وگو کرده‌‌اند. سینان اولگن، مدیر مرکز مطالعات اقتصاد و سیاست خارجی مستقر در استانبول گفت: «پروژه آک‌‌کویو اولین پروژه در صنعت هسته‌‌ای جهانی است که بر اساس مدلی منحصر به فرد با نام «build-own-operate model» است. این به آن معناست که روسیه مسوول تمام هزینه‌های سرمایه در مرحله ساخت و‌سازاست.» اولگن افزود که روسیه احتمالا ترکیه را برای یافتن شرکت‌های محلی برای تصاحب ۴۹درصد سهام آک‌‌کویو تحت فشار قرار خواهد داد. با این حال، مذاکرات با سه شرکت ترکیه‌‌ای در سال۲۰۱۸ شکست خورد. بحران اقتصادی کنونی ترکیه باعث می‌‌شود که منابع مالی داخلی در دسترس نباشد و سرمایه‌‌گذاران بین‌‌المللی نسبت به پروژه تحت کنترل روسیه هم محتاط هستند. کریم هاس، تحلیلگر روابط ترکیه و روسیه مستقر در مسکو می‌گوید: «در درازمدت این یک مشکل بزرگ در آک‌‌کویو است: تقسیم تامین مالی پروژه با سرمایه‌گذاران ترک.» وی افزود: «فکر نمی‌‌کنم هیچ شرکت غربی در پروژه روسیه در ترکیه سرمایه‌‌گذاری کند. یک جنگ سرد جدید در حال حاضر اینجاست.» آک‌‌کویو از زمان آغاز به کار خود در ۱۲ سال پیش ثابت کرده است که یک پروژه بحث‌‌برانگیز است. این نیروگاه برای ۲۵ سال اول تحت مالکیت روسیه خواهد بود و وابستگی انرژی ترکیه به همسایه شمالی خود را افزایش می‌‌دهد. امتیازات گسترده به روس‌‌اتم، مانند ساخت بندر مجاور و معافیت‌‌های مالیاتی، مفسران را بر آن داشته است که این پروژه را با مزایای تجاری یک‌طرفه‌ای که عثمانی به قدرت‌های اروپایی اعطا کرده است، مقایسه کنند. مسائل زیست‌محیطی، قرار گرفتن نیروگاه در نزدیکی گسل زلزله و شکایت از شرایط کاری، همگی ساخت‌و‌ساز را تحت‌الشعاع قرار داده است. امره اورسین، فعال ضد هسته‌‌ای می‌‌گوید که این نیروگاه به‌‌گونه‌‌ای رشد کرده است تا به بندر روسیه در دریای مدیترانه تبدیل شود. به گفته هاس، مسکو تلاش خواهد کرد تا ضرب‌‌الاجل سال آینده را انجام دهد تا بتواند از جریان نیروگاه درآمد کسب کند؛ اما همچنین به‌دلیل وضعیت آک‌‌کویو به عنوان یک «پروژه اولویت‌دار» پیشرفت آن در هاله‌‌ای از ابهام قرار دارد: «تاسیسات هسته‌‌ای روسیه در یک کشور عضو ناتو که مسکو با آن روابط نزدیک دارد.» البته آنکارا روسیه را تحریم نکرده است. مادالینا ویکاری، کارشناس ژئوپلیتیک انرژی در اتاق انرژی اوراسیا می‌گوید: «روسیه علاقه‌‌مند است که نفوذ ژئوپلیتیک خود را با ترکیه از طریق وابستگی متقابل انرژی حفظ کند.» همچنین روسیه می‌‌خواهد ثابت کند که با وجود تحریم‌‌ها همچنان می‌‌تواند صادرات هسته‌‌ای را انجام دهد. در نهایت، اگر اولین واحد در سال۲۰۲۳ آماده نشود، ناامیدی بزرگی از طرف ترکیه ایجاد خواهد شد و این ناامیدی به احتمال زیاد به رویکرد سیاست خارجی ترکیه در قبال روسیه سرایت خواهد کرد.

دفتر آک‌‌کویو در آنکارا به درخواست‌‌ها برای اظهارنظر پاسخ نداد؛ اما در بیانیه قبلی این شرکت اعلام شده بود که تمام تلاش‌‌ها و منابع خود را برای تکمیل اولین واحد در سال۲۰۲۳ به‌کار می‌‌گیرد. این سازمان افزود که تمام منابع و ابزار لازم برای تحویل موفقیت‌آمیز پروژه را در اختیار دارد. ترکیه در نظر دارد در صدمین سال تاسیس جمهوری ترکیه حتما بخشی از این مجتمع اتمی را وارد فاز عملیاتی کند تا دولت آن بتواند بهره‌‌برداری سیاسی از این موضوع داشته باشد.