فرجام قدیمی‌‌ترین «جنگ‌‌ فراموش‌شده» در خاورمیانه

محمود فاضلی پژوهشگر مسائل بین‌الملل نشانه‌هایی مشاهده می‌‌شود که قدیمی‌‌ترین «جنگ‌‌های فراموش‌شده» در خاورمیانه، یعنی در یمن، به‌‌سمت کاهش تنش و حتی صلح پیش می‌‌رود. پس از هفت سال درگیری میان دولت مورد حمایت نظامی عربستان و گروه شیعه انصارالله که کنترل صنعا پایتخت و بخش شمالی کشور را در اختیار دارند، نشانه‌هایی از بهبود اوضاع مشاهده می‌‌شود و استقرار شورای جدید ریاست‌جمهوری در عدن اقدام مهمی تلقی می‌‌شود. شورای ریاست‌جمهوری از هشت چهره مخالف حوثی‌‌ها به حمایت از ریاض، در روز ۷ آوریل ۲۰۲۲ تشکیل شد. شورای جدید به رهبری رشاد العلیمی که از حمایت عربستان برخوردار است روابط نزدیکی با حزب سیاسی الاصلاح وابسته به اخوان‌المسلمین دارد.

 این شورا متشکل از هفت معاون رئیس‌جمهور است. ایجاد شورای حکومتی جدید با هماهنگی عربستان صورت گرفت که از آوریل۲۰۱۵ به‌‌همراه امارات متحده عربی و سایر کشورهای عربی به حمایت نظامی از دولت عدن پرداخته است. این شورا تلاش دارد به‌عنوان تغییر عمده در بلوک ضد حوثی از زمان شروع جنگ در نیمه دوم سال۲۰۱۴ ایفای نقش کند. با اینکه همه اعضای این شورا ارتباط نزدیکی با عربستان و امارات دارند، ولی احتلافاتی نیز میان آنها وجود دارد. اعضای این گروه به‌‌شرطی که متحد باقی بمانند، می‌‌توانند در جبهه‌های مختلفی اقداماتی علیه حوثی‌‌ها انجام دهند. اگرچه به‌‌ظاهر میان آنها هماهنگی وجود دارد، ولی همزمان بی‌‌بدبینی‌‌هایی نیز در میان آنها وجود دارد.

ولیعهد عربستان به‌‌دنبال تشکیل جبهه‌ای از«ضد حوثی‌‌ها» است تا با این کار بتواند اثرگذاری‌‌های میدانی آنها را کمتر کند؛ زیرا طولانی‌‌تر شدن جنگ یمن به‌‌شدت به‌‌تصویر او ضربه می‌‌زند و افکار عمومی غرب را به او بدبین کرده است. چند هفته پس از اجرایی شدن آتش‌‌بس یمن در روز ۲ آوریل، آتش‌‌بس موقت در یمن کم وبیش برقرار است. عربستان به‌‌دنبال آن است از این فرصت بهره ببرد و مداخله نظامی‌‌اش را هدفمندتر و وانمود کند که می‌‌خواهد از وسعت آن بکاهد. محمد ‌‌بن‌سلمان ولیعهد عربستان با آگاهی از اینکه این درگیری‌‌ها تصویر او را در جهان غرب مخدوش‌‌تر می‌‌کند، درصدد است رد پای خود را در یمن کاهش دهد. سعودی‌‌ها به‌‌دنبال یک رویکرد امنیتی برای حفظ مرزهایشان و تمرکز دفاعشان در مرز با یمن هستند. بن سلمان تصمیم گرفته رویکرد بازتری داشته و با حوثی‌‌ها مذاکره کند. او با ایجاد این جبهه جدید علیه حوثی‌‌ها قصد دارد بتواند به‌‌تدریج خروج آبرومندانه‌‌اش از یمن را آغاز یا حداقل از وضعیت کنونی کمی عقب‌‌نشینی کند.

منصور هادی که بعد از سی سال حاکم بودن علی‌‌عبدالله صالح روی کار آمد، موظف بود یک دوران گذار سیاسی را عملی کرده و قانون اساسی جدیدی را برای یمن تدوین و انتخابات ریاست جمهوری برگزار کند؛ ولی موفق به آن نشد. او به‌عنوان دست نشانده ریاض با حمایت از بمباران‌‌های سعودی در یمن، اعتبار خود را از دست داد و نتوانست در مقام «حامی صلح» مطرح شود. او در سال۲۰۱۷ با استقلال‌طلبان جنوب یمن قطع رابطه کرد. برخی از اعضای دولت او با سفرهای مختلف به کشورهای خاورمیانه بر بی‌‌اعتباری او افزودند و از او تصویر یک رئیس‌جمهور دست‌نشانده نشان دادند.

ریاض بعد از آنکه آتش‌‌بس به‌دست‌آمده از سوی سازمان ملل برقرار شد، در یک ژست انسان‌دوستانه تصمیم گرفت برای جلوگیری از بحران‌‌های مرتبط با فاجعه اقتصادی و غذایی در یمن، کمکی به ارزش ۳ میلیارد دلار در اختیار بانک مرکزی یمن قرار دهد تا از پول ملی یمن حمایت شود. این کمک برای تامین نقدینگی بانک‌‌های یمن، تقویت روند توسعه در این کشور و امکان خرید فرآورده‌های نفتی استفاده خواهد شد. این صندوق با کمک ۲میلیارد دلاری به بانک مرکزی یمن که مشترکا توسط عربستان و امارات ارائه می‌‌شود (هر کدام یک‌میلیارد) راه‌اندازی می‌‌شود.

یک میلیارد دلار باقی‌مانده را عربستان به خرید ۶۰۰میلیون دلار برای مشتقات نفتی و ۴۰۰میلیون دلار برای حمایت از پروژه‌ها و طرح‌های توسعه تخصیص می‌‌دهد.

درحالیکه بمب‌‌های سعودی، همچنان روی مردم یمن فرو می‌‌ریزند، لابی کننده‌ها در واشنگتن، این خسارت‌‌ها را مخفی می‌‌کنند. عربستان در هفت سال گذشته ۱۰۰ میلیون دلار برای مخفی‌کاری‌‌های خود هزینه کرده است. تلاش سعودی‌‌ها بر این بوده که در تمام مدت جنگ، اثری به جای نگذارند. این کار با استخدام «لابی کننده و متخصصان روابط عمومی» در آمریکا انجام ‌‌شده تا هم به این هدف برسند و هم فروش تسلیحاتی آمریکا به عربستان ادامه داشته باشد.

سال‌هاست عربستان لابی‌‌های خود را به درون اعضای کنگره آمریکا نفوذ داده است تا اقدامات سعودی را به‌‌صورت کمک‌‌های بشردوستانه معرفی کنند! شرکت «رایتئون» مبلغ ۲میلیون و ۷۰۰ هزار دلار برای لابی‌‌هایش در کنگره و در زمینه‌های مختلف هزینه کرده است تا علیه قطعنامه‌‌ای در کنگره که فروش محصولات «رایتئون» به عربستان را مورد انتقاد قرار می‌‌داده است، اقدام کند.

 لابی‌‌های عربستان به‌طور مداوم اطلاعات دروغینی را منتشر می‌‌کنند که ریاض را «حامی صلح» نشان دهند و تا حدودی موفق هم شده‌‌اند «گوش شنوایی» برای این کمپین‌‌های حمایتی خود از عربستان در آمریکا بیابند.

 اما واقعیت‌‌ها نشان می‌‌دهد که «هیچ پول و هیچ لابی‌‌گری» نمی‌‌تواند واقعیت‌‌های یمن و جنایات صورت‌گرفته را مخفی کند. بر اساس آخرین گزارش سازمان ملل متحد در نوامبر گذشته، جنگ در یمن تقریبا ۳۷۷هزار قربانی داشت که ۶۰ درصد آنها به‌‌دلیل تاثیرات غیرمستقیم درگیری (مانند کمبود غذا، آب و دارو) بود. حدود ۱۵۰ هزار یمنی جان خود را در درگیری‌‌های مسلحانه از دست داده‌‌اند. طبق اعلام آژانس توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) بر اثر بمباران‌‌ها در سال۲۰۲۱ هر ۹ دقیقه یک کودک زیر پنج سال جان خود را از دست داده است. ائتلاف به رهبری عربستان از زمان آغاز جنگ در یمن در سال۲۰۱۵، بیش از ۲۴ هزار و ۶۰۰ مورد حمله هوایی به یمن داشته که در این میان بیش از ۹هزار نفر غیرنظامی‌‌کشته شده‌‌اند. حملات حوثی‌‌ها به عربستان فقط ۵۹قربانی به جای گذاشته است.