هیچ‌کس نمی‌داند شی تا چه زمانی در قدرت می ماند؟

پلیتیک ابهام و عدم قطعیت در چین

دنیای‌اقتصاد: یکی از رهبران نوظهور استانی در چین «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور و رهبر حزب حاکم کمونیست را چاپلوسانه «بزرگ‌ترین تضمین» حزب خواند. این رهبر حزبی، واقع در یکی از شهرهای ساحلی چین، از مقام های چینی خواست تا به «شرافت شی به‌عنوان یک رهبر و کاریزمای شخصی» احترام بگذارند. یک ژنرال ارشد هم گفت که «شی» با «خطرات سیاسی بزرگ»ی برای دستیابی به «بازسازی دوباره انقلابیِ» ارتش چین روبه‌رو است. «کریس باکلی» در گزارش ۱۴ فوریه برای نیویورک‌تایمز نوشت، تحسین سازمان‌یافته‌ای که «شی» را به سال ۲۰۲۲ رساند، این اطمینان فزاینده را دامن زده که او یک دوره دیگر را در رأس کنگره حزب کمونیست (تا پایان سال جاری) خواهد ماند. در عصر تحولات و فرصت‌های جهانی، تعداد زیادی از مقامات ارشد می‌گویند که چین به یک رهبر قاطع و قدرتمند مرکزی؛ یعنی شی جین‌پینگ نیاز دارد تا صعود خود به‌عنوان یک ابرقدرت را تضمین کند. اما یک ابهام بزرگ در چین وجود دارد و آن طرح خود «شی» است: هیچ‌کس غیر از حلقه تنگی از مقام‌های ارشد، نمی‌دانند که او تا چه زمانی می‌خواهد در قدرت بماند یا کی و چگونه جانشین خود را برخواهد گزید. به نظر می‌رسد که «شی» این رویکرد را دوست دارد.

«کریستوفر کی.جانسون» رئیس گروه استراتژی چین و تحلیلگر سابق آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا در امور چین می‌گوید: «نبوغ سیاسی شی استفاده استراتژیک از عدم قطعیت است. او دوست دارد همه را در حالت ابهام و عدم توازن نگه دارد.» در کنگره، «شی» به احتمال زیاد پست کلیدی خود را به‌عنوان دبیر کل حزب کمونیست برای پنج سال دیگر حفظ خواهد کرد و این فرض قبلی را که حاکی از وفاداری رهبران چین به الگوی حاکمیت یک دهه‌ای است، نادیده گرفته است. قانون‌گذاران چینی محدودیت دوره ریاست‌جمهوری را در سال ۲۰۱۸ لغو و بنابراین راه را برای این رهبر ۶۸ساله به‌منظور در دست گرفتن تمام پست‌های اصلی خود به‌طور نامحدود باز کردند: رئیس‌جمهور، رهبر حزب و رئیس ارتش. اما برای چند سال؟ و چه کسی بعد از او زمام امور را به دست خواهد گرفت؟ معضلات مربوط به زمان و چگونگی نشان دادن برنامه برای کناره‌گیری از مقام رسمی و تایید وارث می‌تواند مهارت‌های سیاسی تردیدآمیز شی را به محک آزمون بگذارد.

اینکه کاری کنیم که همگان همواره در حال حدس و گمان باشند، می‌تواند به تقویت وفاداری به «شی» کمک کند و به او زمان بیشتری برای قضاوت درباره جانشینان احتمالی‌اش بدهد. با این حال، خودداری از تعیین یک نفر می‌تواند اضطراب و البته شکاف‌ها در میان نخبگان چینی را تشدید کند. «گوگوانگ وو» استاد دانشگاه ویکتوریا در کانادا که به‌عنوان مشاور ژائو ژیانگ، رهبر چین که در سال ۱۹۸۹ از قدرت خلع شد خدمت می‌کرد، از طریق ایمیل به خبرنگار نیویورک تایمز گفت: «انتخاب یک وارث، شی را تا حدی به یک اردک لنگ تبدیل می‌‌کند. اما همچنین فشاری را که شی جین‌‌پینگ برای رسیدن به سومین دوره ریاست‌‌جمهوری‌‌اش باید با آن روبه‌رو شود، کاهش می‌‌دهد.»

شی می‌گوید: اعتماد و اطمینان کلید حمایت و حفاظت از قدرت حزبی است و او نمی‌خواهد هیچ غافلگیری‌ای برای رویکرد پیروزمندانه‌اش در کنگره داشته باشد. رهبران چین با تعیین اولویت‌های اقتصادی برای سال۲۰۲۲ واژه «ثبات» را هفت بار تکرار کردند. پکن از استراتژی «کووید صفر» خود تنزل نمی‌‌کند؛ درحالی‌که سایر کشورها از این استراتژی عقب‌‌نشینی کرده‌‌اند. امسال نیز، بازی‌‌های المپیک زمستانی چین که تاکنون با اعتراض مواجه نشده و نیز پرتاب برنامه‌‌ریزی شده به یک ایستگاه فضایی، «شی» را در هاله یک دولتمرد قهرمان خواهد نشاند. اما شعله‌های پروپاگاندا و تبلیغات، سرنخ‌‌های اندکی درباره بحث‌های داخلی مطرح‌شده در کنگره به‌دست خواهد داد. پنهان‌کاری پیرامون سیاست نخبگان در رهبران حزب کمونیست ریشه دوانده و در زمان «شی» این رویکرد عمیق‌تر شده است. آنها خود را نگهبان ظهور چین و قدرت تک‌حزبی در جهانی اغلب متخاصم می‌دانند. بازی قدرت «شی» تنها زمانی مورد توجه قرار می‌گیرد که رهبری جدید روی فرش قرمز در «تالار بزرگ خلق» در پکن در پایان کنگره دیده شود؛ کنگره‌ای که احتمالا در ماه نوامبر تشکیل می‌شود. چند کارشناس می‌گویند: با توجه به تمایل «شی» به باز نگه داشتن گزینه‌های خود، او احتمالا در آن زمان هم از نشان دادن جانشین خود به کمیته دائمی دفتر سیاسی –درونی‌ترین حلقه قدرت- اجتناب خواهد کرد. «شی» و «لی ککیانگ» (نخست وزیر) در سال۲۰۰۷ وارد کمیته دائمی شدند و در آن زمان به‌عنوان «رهبران در انتظار» تایید شدند. «شی» به جای انجام یک حرکت مشابه، به احتمال زیاد گروهی از مقامات نسل بعدی را وارد دفتر سیاسی ۲۵نفره - رده‌ای پایین‌تر از کمیته دائمی دفتر سیاسی – خواهد کرد که یک نیروی مضاعفی ایجاد می‌کند که وفاداری و توانمندی‌اش در سال‌های آتی به محک آزمون گذاشته خواهد شد. جانسون، تحلیلگر سابق سیا می‌گوید: «این اقدام احتمالا در دفتر سیاسی خواهد بود. انجام هر کاری که نشانه‌ای از جانشین ارسال کند بعید به نظر می‌رسد.» سابقه چین از برنامه‌های سرهم‌بندی‌شده جانشینی هشداری برای «شی» است. مائو و دنگ شیائوپینگ هر دو سابقه ناخوشایندی از انتخاب - و سپس روی آوردن به- وارثان سیاسی داشتند.

شی در سال۲۰۱۲ پس از یک سال درگیری شدید در محافل حاکم، رهبر ارشد کشور شد. او استدلال کرده است که سقوط اتحاد جماهیر شوروی ناشی از نصب رهبران ضعیف و نالایق است که به آرمان کمونیستی خیانت کرده‌اند. «چن شی» رئیس امور سازمانی حزب، اواخر سال گذشته در روزنامه حزبی People’s Daily نوشت: «اینکه آیا یک حزب سیاسی و یک کشور می‌‌توانند همواره از استعداد لازم برای پرورش رهبری برجسته برخوردار باشند یا خیر، تعیین‌کننده ظهور یا سقوط آن حزب یا کشور است.» رهبر چین از قبل به دنبال جلوگیری از شکل‌گیری همگرایی جریان‌های پنهان ناراضی مخالف در کنگره بوده است. شی چیزی جز وفاداری مطلق را برنمی‌تابد. «لنس گور» محقق ارشد موسسه شرق آسیا در دانشگاه ملی سنگاپور درباره شی می‌گوید: «تمام ماشین‌‌های اجبار در دست اوست. او به بسیاری از مردم توهین کرده است؛ اما هیچ‌کس در موقعیتی نیست که با او، آشکار یا حتی پنهان، به ستیز برخیزد.» با این وجود، «شی» به گفته جانسون، به تنهایی حق انتخاب رهبر را ندارد و مقام‌های دیگر ممکن است بر گام‌های سیاسی خطای او فشار آورند تا او بده‌بستان‌های سیاسی را به رسمیت بشناسد. «تیموتی چیک» مورخ حزب کمونیست چین در دانشگاه بریتیش‌کلمبیا می‌‌گوید: «این لزوما به معنای برنده صاحب همه چیز است، نیست. او اتاق را ترک می‌‌کند تا افراد دیگر تا حدودی جا بیفتند.»