اتحاد شرق علیه غرب

جـو بـایـدن، رئیس‌‌جمهوری ایالات متحده ممکن است اتحاد خود را با کشورهای دارای دموکراسی حفظ کند، اما همان‌‌طور که در نشست ویدئویی روز چهارشنبه دیده شد، روسیه و چین نیز همدیگر را دارند.

به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، شی‌‌ جین‌‌ پینگ، رئیس‌‌ جمهوری چین که با تحریم دیپلماتیک المپیک زمستانی پکن از سوی بایدن و دیگران روبه‌‌رو شده است از ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه، قول گرفت که در این برنامه حضور داشته باشد. پوتین که در صورت حمله نیروهای روسی به اوکراین با تهدیدات خردکننده تحریم‌‌های غرب مواجه خواهد شد، از طرف شی‌‌جین‌‌پینگ با پیشنهاد «حفاظت موثرتر از منافع امنیتی هر دو طرف» مواجه شد.

ویدئوکنفرانس بین شی و پوتین هم نمایشی از همبستگی بین دو حاکمی است که با فشار غرب می‌‌جنگند و هم نمایشی از نوع روابط متقابل است که حکایت از مشارکت سودمند دو جانبه‌‌ای دارد که دو کشور به‌‌دنبال آن هستند.

به گفته شی‌‌جین‌‌پینگ، این سی و هفتمین باری بود که این دو نفر از سال ۲۰۱۳ با یکدیگر ملاقات داشته‌‌اند. بر اساس گزارش‌‌های رسانه‌‌های خبری دولتی چین، شی به پوتین گفت: «ما قاطعانه باید از یکدیگر در مورد مسائل مربوط به منافع اصلی یکدیگر و حفظ حرمت هر کشور حمایت کنیم.» با این حال هنوز اصطکاک زیادی بین روسیه و چین وجود دارد. این دو رقیب که مرز زمینی‌‌شان بیش از ۲۶۰۰ مایل می‌‌شود بر سر مسائلی مانند چوب‌‌بری در سیبری و برخی مسائل تاریخی با یکدیگر مشکل دارند.

اما در زمینه تجارت، امنیت و ژئوپلیتیک آنها به‌‌طور فزاینده‌‌ای در یک طرف قرار دارند و با تشکیل یک بلوک سعی در مقابله با نفوذ آمریکا دارند، آن هم در زمانی که واشنگتن با هر دو کشور به‌‌طور اساسی به اختلاف بر‌‌خورده است.

ناظران می‌‌گویند که دو کشور ائتلاف رسمی ندارند، اما یوری وی. اوشاکوف، یکی از دستیاران حاضر در کرملین که پس از پایان جلسه در مسکو به خبرنگاران در مسکو توضیح ‌‌داد، گفت که از نظر نزدیکی و اثربخشی، این رابطه حتی از یک اتحاد فراتر می‌‌رود. اوشاکوف تصریح کرد که دو رهبر درباره ایجاد یک «زیرساخت مالی مستقل» برای کاهش اتکای آنها به بانک‌‌های غربی و آسیب‌‌پذیری آنها در برابر اقدامات تنبیهی غرب بحث کردند. آنها یک نشست سه‌‌جانبه احتمالی را با هند برگزار کردند که نشانه‌‌ای از جاه‌‌طلبی‌‌های ژئوپلیتیک گسترده‌‌تر آنهاست. پوتین هفته گذشته برای دیدار با نارندرا مودی، نخست‌‌وزیر هند به دهلی‌‌نو سفر کرد. پوتین در این ویدئوکنفرانس به شی‌‌جین‌‌پینگ گفت: «الگوی جدیدی از همکاری بین کشورهای ما شکل گرفته است؛ مدلی مبتنی بر اصول اساسی و پایه‌‌ای مانند عدم مداخله در امور داخلی و احترام به منافع یکدیگر.»

در این ویدئوکنفرانس، هر دو رهبر با استفاده از مسائل نمادین که در تصویر مشخص بود، حضور پیدا کردند و پرچم هر دو کشور در پس‌‌زمینه آن خودنمایی می‌‌کرد. این برخلاف ویدئوکنفرانس هفته گذشته پوتین با بایدن بود که در دفتر کار بایدن، اثری از پرچم آمریکا نبود، اما در پس‌زمینه تصویر پوتین، پرچم روسیه دیده می‌‌شد. تحلیلگران می‌‌گویند که یک عامل مهم در روابط روسیه و چین، کشش شخصی است که بین پوتین و شی دیده می‌‌شود، هر دو نفر در اواخر دهه شصت زندگی خود به‌‌سر می‌‌برند و توانسته‌‌اند قدرت خود را تثبیت کنند. در این ارتباط شی، پوتین را «دوست قدیمی» خود خطاب کرد، در حالی که رئیس‌‌جمهور روسیه همتای چینی خود را «دوست عزیز» و «دوست محترم» خود خواند.

شی و پوتین در این ویدئو کنفرانس با اولویت‌‌های کوتاه‌‌مدت بسیار متفاوت به جلسه چهارشنبه آمدند. برای شی، این اجلاس فرصتی برای منحرف کردن انتقادات فزاینده در مورد اقدامات چین در سرکوب جنبش دموکراسی‌‌خواه در هنگ‌‌کنگ، تهدید تایوان و سرکوب گروه‌‌های اقلیت مسلمان در غرب چین بود. در آستانه بازی‌‌های المپیک زمستانی، شی امیدوار است نشان دهد که چین از نظر دیپلماتیک منزوی نشده است و قصد دارد جایگاه جهانی چین را به نمایش بگذارد؛ نه اینکه منادی تیره شدن روابط این کشور با بیشتر کشورهای جهان باشد. برای پوتین هم این مذاکرات در آستانه بالا گرفتن تنش‌‌ها بین مسکو با کشورهای غربی بر سر اوکراین صورت گرفته است.