اولین دیدار یک نخستوزیر اسرائیل از امارات انجام شد
دیدار بنت و بنزاید
بنت و بنزاید پیش از گفتوگو با یکدیگر دست دادند و عکس یادگاری گرفتند. بنت غروب روز یکشنبه ۲۱آذر اسرائیل را به مقصد امارات ترک کرد؛ اما دیدارها و گفتوگوهای رسمی بین مقامات دو طرف بهطور رسمی از دیروز دوشنبه ۲۲ آذرماه شروع شد. یائیر لاپید، وزیر خارجه اسرائیل در ژوئن گذشته برای افتتاح سفارت اسرائیل به ابوظبی سفر کرده بود. سفر لاپید، اولین سفر یک مقام بلندپایه اسرائیلی به امارات از زمان امضای توافق بین دو کشور برای عادیسازی روابط در سال گذشته بود. این توافق با میانجیگری آمریکا صورت گرفت. برخی سفر وزیر خارجه اسرائیل به امارات را لحظهای مهم برای اسرائیل و جهان عرب توصیف و برخی از جمله تشکیلات خودگردان فلسطین آن را محکوم کردند. امارات هم چند ماه پیش سفارتش را در تلآویو افتتاح کرد. امارات پس از مصر و اردن سومین کشور عربی است که با اسرائیل روابط دیپلماتیک رسمی برقرار کرد. نگرانی مشترک اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیجفارس درباره ایران میتواند از عوامل اصلی برقراری روابط باشد.
«پاتریک کینگزلی» در گزارش ۱۲ دسامبر برای نیویورکتایمز نوشت: نفتالی بنت، نخستوزیر اسرائیل، اولین رهبر اسرائیلی است که دیداری رسمی از امارات متحده عربی داشت. او روز شنبه ۲۰ آذرماه برای دیدار با محمد بنزاید، ولیعهد امارات، وارد ابوظبی شد. این دیدار جدیدترین نشانه از تعمیق روابط میان اسرائیل و بخشهایی از جهان عرب است؛ فرآیندی که در پاییز ۲۰۲۰ سرعت گرفت؛ یعنی زمانی که اسرائیل توافقهای دیپلماتیکی با چهار کشور عربی از جمله امارات متحده عربی امضا کرد. این کشورها پیش از این از هرگونه رابطه رسمی با اسرائیل بهدلیل نزاعهایش با فلسطین اجتناب کرده بودند. این دیدار همچنین چگونگی دوام و بقا یافتن این توافقات پس از کنار رفتن دولتهای نتانیاهو و ترامپ را برجسته میسازد. توافقهای صلحی که اسرائیل با کشورهای عربی از جمله امارات منعقد کرد با میانجیگری ترامپ امضا شد.
وجه تمایز سفر بنت با سلف خود در این است که نتانیاهو زمستان گذشته بهدلیل محدودیتهای کرونایی و بهدلیل چشمانداز ناروشنی که در فضای سیاسی اسرائیل و انتخاب یا عدم انتخاب دوباره او وجود داشت، سفر خود را ۳ بار به تعویق انداخت. اکنون بنت میتواند مدعی شود که در سیاست خارجی و گشایش ارتباط با اعراب به دستاورد قابل توجهی دست یافته و اوست که تابوی سفر رسمی به یک کشور عربی را شکسته است. اگرچه پیش از این وزرای کابینه اسرائیل دیدارهایی از امارات یا دیگر کشورهای عربی داشتند، اما تاکنون هرگز یک نخستوزیر اسرائیلی دیداری رسمی از یک کشور عربی نداشته است. بنت اندکی پیش از پرواز به سوی ابوظبی گفت که دیدارش این مساله را برجسته میکند که چگونه روابط میان اسرائیل و امارات میتواند به سوی «عالیتر شدن و گستردهتر شدن» حرکت کند. او افزود: «ما باید این روابط را بهبود و تقویت بخشیم و صلح گرمی میان مردم دو کشور برقرار سازیم.»
دعوت شاهزاده محمد از بنت نشاندهنده تغییر اولویتهای اعراب حاشیه خلیجفارس است. کشورهایی مانند امارات بیش از آنکه نگران اسرائیل و نزاع او با فلسطین باشند، موضوعات دیگر منطقهای را لیست نگرانیهای امنیتی خود قرار دادهاند. امارات که روزگاری بازیگری حاشیهای در فضای منطقهای بود، در دهههای اخیر سخت کوشیده تا از درآمدهای نفتی برای تبدیل کردن خود به بازیگری کلیدی در خاورمیانه استفاده کند و به این ترتیب، توانسته صندوقی تاسیس و کمکهای نظامی به متحدانش در مصر، لیبی، یمن و جاهای دیگر ارائه دهد. دههها بود که فقط مصر و اردن روابط رسمی با اسرائیل داشتند. بسیاری از کشورهای عربی ترجیح میدادند که تا زمان تشکیل دولت فلسطینی، دتانت یا تنشزدایی با اسرائیل را به تعویق بیندازند. به نوشته گزارشگر نیویورکتایمز، امارات سالها روابط مخفیانه با اسرائیل داشت تا اینکه در آگوست ۲۰۲۰ و پس از وعده اسرائیل مبنی بر تعویق الحاق بخشهایی از کرانه باختری اشغالی، مبادرت به برقراری و اعلام روابط رسمی با اسرائیل کرد. تعاملات این رژیم با بحرین، مراکش و سودان هم به زودی اعلام شد؛ اما این روابط از سوی فلسطینیها به مثابه «خیانت» تقبیح شد.
از آن زمان، رهبران و مقامهای اماراتی چیز زیادی درباره فلسطین بر زبان نیاوردند. ارزش تجارت میان امارات و اسرائیل هم به سرعت افزایش یافته است: بر اساس آمارهای ذکرشده در ماه سپتامبر از سوی مقامهای اسرائیل، در ۷ماه اول ۲۰۲۱، تجارت دوجانبه ارزشی بیش از ۶۰۰میلیون دلار داشت و این حدود ۵۵۰میلیون دلار بیش از همین بازه زمانی در سال ۲۰۲۰ است. بانکها، دانشگاهها، خطوط هواپیمایی و شرکتهای فناوری در دو کشور قراردادهای مشارکتی امضا کردند و ارتشهایشان هم مانورهای مشترکی انجام دادهاند. امارات همچنین یک صندوق سرمایهگذاری به ارزش ۱۰ میلیارد دلار برای پروژههای داخل اسرائیل تعریف کرده است.
پیوندها با بحرین و مراکش هم روندی رو به بهبود دارد، اما پرسشهایی درباره پایداری روابط با سودان مطرح شده است. از زمان امضای رسمی قرارداد عادیسازی رابطه در ژانویه میان اسرائیل و سودان، تحرک اندکی در روابط دو طرف صورت گرفته است. این دو کشور هنوز به کشورهای یکدیگر سفیر اعزام نکردهاند و کودتای اخیر در سودان هم بر دامنه تردیدها درباره کلیت روابط افزوده است. به نوشته کینگزلی، گزارشگر نیویورکتایمز، از ژانویه به اینسو هیچ بهبودی در روابط اسرائیل و سودان رخ نداده است. این در حالی است که عربستان که پیوندهای بسیار نزدیکی با امارات دارد احتمالا به پنجمین کشوری تبدیل خواهد شد که به فرآیند عادیسازی خواهد پیوست. عربستان و امارات اهداف مشترکی در سیاست خارجی دارند؛ اما هیچگاه بهصورت متحد و واحد دست به عمل نزدهاند. در سال ۲۰۱۹ ابوظبی نیروهای خود را از یمن بیرون کشید و این در حالی بود که امارات در کنار سعودی و علیه حوثیها میجنگید. اوایل سال جاری، این دو کشور ثروتمند عربی با یکدیگر بر سر افزایش تولید نفت هم وارد جدال شدند. امارات در روند نوسازی سریعتر از سعودی عمل کرده است. در یک مثال، هفته گذشته مقامهای اماراتی اعالام کردند که این کشور زمانبندی تعطیلات هفتگی را بر اساس تقویم غربی تنظیم خواهد کرد. بر همین اساس، تعطیلی هفتگی از جمعه به شنبه منتقل شد. مقامهای سعودی میگویند این کشور عادیسازی به سبک امارات-اسرائیل را تکرار نخواهد کرد تا زمانی که صلحی میان طرف فلسطینی با اسرائیلیها منعقد شود. به عبارت دیگر، سعودیها شرط برقراری رابطه و عادیسازی با اسرائیل را صلح این رژیم با فلسطینیان ذکر کردهاند. با این حال، گفته شده است که نتانیاهو در نوامبر ۲۰۲۰ دیداری مخفیانه با محمد بنسلمان، ولیعهد سعودی داشته است؛ اما مقامهای سعودی چنین دیداری را تکذیب کردند. با تمام این تفاصیل، به نظر میرسد که نشانههایی از احتیاط در امارات درباره نزدیکی بیش از حد به اسرائیل وجود دارد. دفتر بنت اعلام کرد دهها روزنامهنگار را برای سفر به ابوظبی با خود همراه کرده است. با این حال، مقامهای اماراتی از برگزاری کنفرانس خبری مشترک یا میزبانی از بنت در کاخ ولیعهد امارات خودداری کردهاند.