ویروس جهش‌یافته کرونا احتمالا جهان را زیر پا گذاشته است
بازگشت به نقطه صفر
به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، بریتانیا، آلمان و ایتالیا موارد ابتلا به این ویروس را در کشورهایشان تایید می‌کنند؛ درحالی‌که سایر کشورها به موارد خود مشکوک هستند. هرج و مرج در فرودگاه هلند نمونه‌ای از واکنش پراکنده به این سویه جدید در سراسر اروپا بود. در این شرایط دانشمندان برای مطالعه سویه جدید از ویروس کرونا به رقابت پرداخته‌اند؛ زیرا موارد متعددی در اروپا مشاهده شده و دولت‌های سراسر جهان محدودیت‌های مسافرتی را برای منطقه آفریقای جنوبی در نظر گرفته‌اند؛ زیرا برای اولین‌بار این‌گونه در کشورهای جنوبی فاره آفریقا دیده شده و این انتقاد مطرح شده که قاره سیاه متحمل خساراتی شده که ناشی از سیاست‌های وحشتناک کشورهای غربی در قبال کرونا است.
اومیکرون گونه جدیدی از ویروس کرونا است که برای اولین‌بار در بوتسوانا شناسایی شده است و حالا پس از شناسایی موارد ابتلا در بریتانیا، آلمان، ایتالیا و بلژیک، اروپا را در حالت هشدار قرار داده است. همزمان جمهوری چک، اتریش، اسرائیل و هلند همگی در حال بررسی موارد مشکوک این «گونه جهش‌یافته» هستند.
اطلاعات نسبتا کمی درباره اومیکرون وجود دارد. این گونه جهش‌هایی داشته است که دانشمندان نگرانند آن را مسری‌تر و واکسن‌ها را بی‌اثر یا کم‌اثر کند؛ اگرچه هیچ یک از این اثرات هنوز ثابت نشده است. اکثر موارد تاییدشده از این نوع در کشورهای جنوب آفریقا دیده شده است؛ اما این نگرانی وجود دارد که اومیکرون پیش از کشف آن توسط دانشمندان در آنجا، گسترش بیشتری یافته باشد.
اندرو پکوز، اپیدمیولوژیست از دانشکده بهداشت عمومی جان هاپکینز در مصاحبه‌ای با بلومبرگ در روز شنبه گفت: «احتمالا حدود دو هفته به‌طور محافظه‌کارانه با این سویه برخورد شود که در حال چرخش است.» او تصریح کرد که احتمالا این نسخه در حال حاضر در نیویورک است. پکوز افزود: «مطمئنا این احتمال وجود دارد که قبلا در سطح جهانی گسترش یافته باشد؛ اما ما هنوز نمی‌دانیم.» رهبران اروپایی از چندی پیش در حال دست و پنجه نرم کردن با افزایش موارد کووید-۱۹ بوده، به‌گونه‌ای‌که این قاره را بار دیگر به کانون پاندمی تبدیل کرده است. با این حال آنها سعی کردند تعادلی بین افزایش احتیاط و اجتناب از وحشت ایجاد کنند.
۶۱ مسافر از بیش از ۵۰۰ مسافر دو پرواز روز شنبه از کشورهای جنوب آفریقا به هلند به کرونا مبتلا شده بودند و در آمستردام قرنطینه شدند. مقامات هلندی گفتند که گونه اومیکرون احتمالا در برخی از آن ۶۱ مسافری که آزمایش آنها مثبت بوده است، یافت شود. اتحادیه اروپا سفر به هفت کشور در جنوب آفریقا - بوتسوانا، اسواتینی، لسوتو، موزامبیک، نامیبیا، آفریقای جنوبی و زیمبابوه – و همچنین ورود از این کشورها را محدود می‌کند؛ درحالی‌که ایالات متحده و کره‌جنوبی علاوه بر این کشورها، مالاوی را هم هدف قرار داده‌اند. بریتانیا سفر به این هشت کشور (۷ کشور یاد شده به‌علاوه مالاوی) و همچنین آنگولا، موزامبیک و زامبیا را محدود کرده است. کانادا، استرالیا، روسیه، تایلند، سریلانکا، سنگاپور، عربستان سعودی، عمان و مراکش همگی محدودیت‌های مشابهی را اعلام کرده‌اند.
رژیم اسرائیل شدیدترین ممنوعیت را روز شنبه اعلام کرد و گفت که مرزها را به مدت دو هفته به روی اتباع خارجی خواهد بست. مقامات می‌گویند که این محدودیت‌ها را در نظر گرفته‌اند تا برای برخورد با این سویه جدید زمان بخرند. اما به گفته دانشمندان، همان‌طور که بسته شدن مرزها یک سال پیش برای جلوگیری از گسترش نوع قبلی ویروس کرونا از بریتانیا کمک چندانی نکرد، محدودیت‌های اخیر هم احتمالا خیلی دیر انجام گرفته است. به گفته دانشمندان، کشورهای ثروتمندتر که که بیشتر واکسن‌های سال ۲۰۲۱ را برای خود احتکار کرده بودند، حالا چوب طمع خود را می‌خورند که کشورهای ضعیف‌تر را چشم-انتظار واکسن قرار دادند و سرعت پایین واکسیناسیون در کشورهای ضعیف‌تر موجب شد تا گونه‌ای خطرناک به منصه ظهور برسد. در یک کنفرانس خبری عصر شنبه، بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا گفت که برای جلوگیری از شیوع این سویه، پوشش ماسک در فروشگاه‌ها و حمل و نقل عمومی مورد نیاز است؛ قانونی که این کشور در ماه ژوئیه به پایان رسانده بود.
بریتانیا همچنین از مسافران خارج از کشور می‌خواهد که در عرض ۴۸ ساعت پس از ورود خود آزمایش PCR را انجام دهند و افرادی که آزمایش آنها بوده و مشکوک به اومیکرون باشند، بدون در نظر گرفتن نوع واکسیناسیون‌شان آنها را مجبور خواهد کرد که ۱۰ روز در قرنطینه به سر ببرند. این سویه در هنگ‌کنگ نیز شناسایی و باعث شد مسافرانی که از کشورهای آفریقای جنوبی آمده‌اند سخت‌ترین الزامات قرنطینه را رعایت کنند.
فیلیپ آ.چان، پزشک بیماری‌های عفونی در دانشگاه براون که در مهار سویه‌های قبلی در رودآیلند کمک شایانی کرده است، می‌گوید: «فکر می‌کنم برای محدود کردن سفر و همچنین از نزدیک رصد کردن این سویه، احتیاط بیشتری به خرج دهیم. ما واقعا باید داده‌های بسیار بیشتری برای ارزیابی از این سویه جدید به‌دست آوریم.» او تصریح می‌کند: «آنچه ما می‌دانیم این بوده که به نظر می‌رسد نوع اومیکرون در حال پیشی گرفتن از نوع دلتا در کشورهای جنوب آفریقا است که نشان می دهد گونه مسری‌تر است و می‌تواند بر برخی از مصونیت طبیعی بدن و ایمنی واکسن‌ها غلبه کند.» او اضافه می‌کند: «بدیهی است که هیچ‌یک از این چیزها خوب نیستند و من فکر می‌کنم که همین دو دلیل کفایت کند تا متخصصان و دانشمندان نگران شوند.» دکتر چان اما تاکید می‌کند که همچنان برای برخورد با این گونه به صبر و احتیاط نیاز داریم. او می‌گوید: «بیایید منتظر بمانیم تا ببینیم داده‌ها چه چیزی را نشان می‌دهند. بیایید اقدامات احتیاطی مناسب را انجام دهیم.» دکتر چان همچنین هشدار می‌دهد که بدون یک تلاش قوی برای واکسیناسیون جهانی، ما در حال درمان نیمی از جهان هستیم و این‌گونه درهای جهان را به روی انواع جدید و قابل انتقال‌تر باز می‌گذاریم.
جولان اومیکرون در کشورهای اروپایی؟
همزمان با هشدار دانشمندان نسبت به این سویه خطرناک، بریتانیا، آلمان و ایتالیا آخرین کشورهایی هستند که موارد ابتلا به سویه جدید کرونا یعنی اومیکرون را شناسایی کرده‌اند؛ درحالی‌که کشورهای بیشتری به‌رغم اعتراض‌ها و بر خلاف توصیه سازمان بهداشت جهانی محدودیت‌هایی را برای سفر از کشورهای جنوب آفریقا اعمال کرده‌اند. الجزیره در گزارش روز یکشنبه خود می‌نویسد: اومیکرون که توسط آژانس بهداشت سازمان ملل متحد به‌عنوان «گونه نگران‌کننده» معرفی شده است، به‌طور بالقوه مسری‌تر از گونه‌های پیشین کرونا است؛ اگرچه کارشناسان هنوز نمی‌دانند که آیا در مقایسه با سایر گونه‌ها باعث ایجاد شدت بیشتر بیماری می‌شود یا نه؟
ساجد جاوید، وزیر بهداشت بریتانیا گفت که دو مورد اومیکرون که روز شنبه در بریتانیا کشف شد مربوط به سفر به جنوب آفریقا بود. بعدا بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا در سخنانی اقداماتی را بیان کرد که شامل قوانین سخت‌گیرانه‌تر برای آزمایش افرادی است که وارد کشور می‌شوند؛ اما فعالیت‌های اجتماعی به غیر از نیاز به پوشیدن ماسک در برخی مکان‌ها را محدود نمی‌کند.
جانسون در یک کنفرانس خبری گفت: «ما از هر کسی که وارد بریتانیا می‌شود می‌خواهیم تا پایان روز دوم پس از ورودشان آزمایش PCR انجام دهند و تا زمانی که نتیجه منفی دریافت کنند، خود را قرنطینه کنند.» جانسون گفت: هرکسی با افرادی که آزمایش آنها مثبت بوده، در تماس بوده‌اند باید به مدت ۱۰ روز قرنطینه شوند و دولت قوانین پوشیدن ماسک را تشدید خواهد کرد. او افزود که این مراحل طی سه هفته باید اجرا شود. مقام ارشد پزشکی انگلیس، کریس ویتی، در همان کنفرانس خبری گفت که هنوز ابهامات زیادی درباره گونه اومیکرون وجود دارد؛ اما گمانه‌زنی‌های معقولی شده است که این سویه شاید تا حدودی ویژگی گریز از واکسن را داشته باشد.
وزارت بهداشت در ایالت بایرن آلمان نیز دو مورد تایید شده از این سویه جدید را اعلام کرد. این وزارتخانه اعلام کرد که این دو نفر در ۲۴ نوامبر از طریق فرودگاه مونیخ وارد آلمان شده بودند. ورود این دو بیمار پیش از اعمال محدویت سفرها از سوی آلمان بوده است و به گفته وزارتخانه بایرن، این دو نفر اکنون در قرنطینه هستند؛ اما هنوز به این امر اشاره صریحی نشده است که آیا این دو سفری به کشورهای جنوب آفریقا داشته‌اند یا نه. در ایتالیا، موسسه ملی بهداشت این کشور اعلام کرد یک مورد از سویه جدید در میلان، در فردی که تازه از موزامبیک آمده بود، شناسایی شده است. مقامات بهداشتی چک هم گفتند که در حال بررسی یک مورد مشکوک از این گونه در فردی هستند که مدتی را در نامیبیا گذرانده است؛ درحالی‌که وزارت بهداشت دانمارک گفت که احتمالا گونه اومیکرون را در دو نفر که از آفریقای جنوبی وارد شده‌اند، پیدا کرده است. در همین حال، مقامات بهداشتی هلند گفتند که تقریبا مطمئن هستند که در میان برخی از ۶۱ مسافری که پس از ورود به دو پرواز از آفریقای جنوبی، آزمایش آنها مثبت بوده، گونه اومیکرون پیدا خواهند کرد. سخنگوی KLM، بازوی هلندی ایرفرانس گفت که آزمایش سرنشینان این پرواز قبل از سوار شدن به هواپیما در کیپ تاون و ژوهانسبورگ یا منفی بوده یا آنها برگه تایید واکسیناسیون نشان داده‌اند.
مقامات بهداشتی هلند از روز دوشنبه به دنبال تماس با حدود ۵ هزار مسافر دیگر بودند که از آفریقای جنوبی، بوتسوانا، اسواتینی، لسوتو، موزامبیک، نامیبیا یا زیمبابوه سفر کرده‌اند تا از آنها بخواهند در اسرع وقت آزمایش کووید-۱۹ را انجام دهند.
اوکسانا پیزیک، از دانشکده داروسازی دانشگاه کالج لندن به الجزیره گفت که هفته‌ها تجزیه و تحلیل طول می‌کشد تا دانشمندان شدت علائم ناشی از اومیکرون را تعیین کنند. پیزیک گفت: «خبر خوب اینکه این سویه خیلی زود کشف شد که عالی است؛ اما خبر بد آنکه برای درک بیشتر آن نیاز به زمان بیشتری داریم.» او تصریح کرد: «اگر ما تاکنون از چیزی درس گرفته باشیم این است که اقدات زودهنگام درباره گونه‌ها و سویه‌های جدید ضروری است. اما اگر هشداری داده شود، به کشورها وقت بیشتری خواهد داد تا خود را برای بدترین سناریوها آماده کنند. کاری که در مارس ۲۰۲۰ انجام نشد و کشورها به روزهای سختی افتادند.»
محدودیت های سفر
این گونه که چندین جهش داشته-به روایتی ۳۰ جهش- ممکن است خطر ابتلای مجدد را به همراه داشته باشد. این گونه برای اولین‌بار توسط دانشمندان در آفریقای جنوبی کشف شد و همچنین از آن زمان در نقاط مختلف جهان از جمله در بلژیک، بوتسوانا، جمهوری چک، اسرائیل، ایتالیا و نیز هنگ‌کنگ شناسایی شده است. در این ارتباط سازمان جهانی بهداشت هشدار داده است که ممکن است چند هفته طول بکشد تا مشخص شود آیا جهش‌های جدید کشف‌شده ویروس را خطرناک‌تر یا قابل انتقال‌تر می‌کنند. اگرچه کارشناسان می‌گویند محدودیت‌های سفر ممکن است برای جلوگیری از انتشار اومیکرون در سطح جهانی بسیار دیر باشد، بسیاری از کشورهای جهان - از جمله برزیل، کانادا، کشورهای اتحادیه اروپا و ایالات متحده - ممنوعیت سفر یا محدودیت‌هایی را برای کشورهای جنوب آفریقا در روز جمعه اعلام کردند. دونا پترسون، استاد و رئیس بخش تاریخ، علوم سیاسی و فلسفه در دانشگاه ایالتی دله‌ور، به الجزیره گفت: «پاندمی‌ها به مرزها احترام نمی‌گذارند.» پترسون افزود: «گونه‌ها اغلب زمانی شناسایی می‌شوند که از پیش به دیگر کشورها مهاجرت کرده‌اند.» مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) و وزارت امور خارجه روز شنبه به محدودیت‌های سفر قبلی اعلام‌شده واشنگتن مورد تازه‌ای اضافه کردند که شامل ۸ کشور جنوب آفریقا می‌شود. در این بیانیه از مردم کشورشان خواسته شده است که از سفر به این کشورها خودداری کنند.
همچنین روز شنبه استرالیا اعلام کرد که ورود افراد غیرشهروندی را که در ۹ کشور آفریقای جنوبی بوده‌اند، ممنوع می‌کند و برای شهروندان استرالیایی که از آنجا بازمی‌گردند، قرنطینه ۱۴روزه سفت و سخت در نظر گرفته است. همزمان بریتانیا اعلام کرد که در حال گسترش «فهرست قرمز» خود برای ایجاد محدودیت‌های سفر در بیشتر کشورهای جنوب آفریقا است؛ درحالی‌که مجارستان، کویت، عمان، کره‌جنوبی، سریلانکا و تایلند محدودیت‌های سفر را برای کشورهای جنوب آفریقا اعلام کرده‌اند.
با این حال این انتقاد از کشور آفریقای جنوبی وجود دارد که خبر انتشار سویه جدید را به‌موقع اعلام نکرده است. علت تاخیر در اعلام انتشار سویه جدید در این خلاصه می‌شود که آفریقای جنوبی ترس از اعمال محدودیت‌های جدید در سفر به این کشور داشته که از قبل هم به‌دلیل پاندمی بخش گردشگری و اقتصاد این کشور آسیب دیده بود.
کابوس تمام نشدنی کرونا
دانشمندان مدت‌هاست می‌دانند که جهان شاهد انواع جدیدی از ویروس کرونا خواهد بود؛ چراکه ویروس‌ها دائما جهش می‌یابند. اما زمانی که وزیر بهداشت آفریقای جنوبی روز پنج‌شنبه کشف نوع B.۱.۱.۵۲۹ را اعلام کرد که به نظر می‌رسد به سرعت در بخش‌هایی از این کشور در حال گسترش است، این قوی‌ترین گوشزدی بود که نشان می‌دهد هنوز پاندمی تمام نشده است. سی‌ان‌ان در گزارش روز یکشنبه خود نوشت: بلافاصله پس از هشدار دانشمندان آفریقای جنوبی کشورها محدودیت‌های سفر در نظر گرفتند. مقامات آمریکا هم می‌گویند محدودیت‌های سفری که اخیرا توسط جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا در روز جمعه اعلام شد، به دولت فدرال ایالات متحده زمان بیشتری برای تحقیق درباره سویه جدید موسوم به اومیکرون که در آفریقای جنوبی ظهور کرده است، می‌بخشد. اما این زمان زیاد نیست.
در داخل دولت، این اتفاق نظر وجود دارد که ظاهر شدن سویه جدید در ایالات متحده امری اجتناب‌ناپذیر است، اما محدودیت‌های جدید باید به‌گونه‌ای باشد که به آژانس‌های بهداشت فدرال و همتایان جهانی آنها زمان بیشتری بدهد تا درباره نوع جدید، از جمله شدت بیماری، اطلاعات کسب کنند. با این حال برخی از مقامات هنوز به این باور نرسیده‌اند که این «گونه» پایش به آمریکا رسیده باشد. در آمریکا و در بیشتر کشورها مقامات به سرعت برای اجرای محدودیت‌های جدید اقدام کردند. درحالی‌که ظهور این سویه در هفته‌های پیش بوده است و مقامات در روزهای اخیر متوجه علائم خطرناک آن شده‌اند، انتظار می‌رود مقامات ایالات متحده به‌طور بالقوه دوباره با دانشمندان آفریقای جنوبی صحبت کنند.
ماریا ون‌کرخوف، سرپرست فنی سازمان جهانی بهداشت در حوزه کووید-۱۹، روز جمعه در یک سخنرانی ویدئویی گفت: « ما درک می‌کنیم که مردم نگران هستند. خبر خوب این است که ما در سراسر جهان سیستم‌های نظارتی داریم تا این گونه‌ها را خیلی سریع شناسایی کنیم. این گونه چند هفته پیش شناسایی شد و دانشمندان در حال به اشتراک گذاشتن تحقیقات و اطلاعات با ما هستند.» ون کرخوف تصریح کرد: «آنچه به عنوان یک فرد واقعا مهم است، کاهش میزان قرار گرفتن در معرض آن است. این اقدامات اثبات شده بهداشت عمومی همچنان بسیار مهم است: فاصله‌گذاری، استفاده از ماسک، اطمینان یافتن از اینکه دستتان در هنگام تماس با صورتتان تمیز باشد، اطمینان از اینکه از رفتن به فضاهای شلوغ خودداری می‌کنید، قرار گرفتن در اتاق‌هایی که تهویه مناسب وجود دارد و اینکه اگر نوبت شماست، حتما واکسن بزنید.»
همان‌طور که جهان درباره نوع اومیکرون در حال کسب اطلاعات بیشتر است، دستورالعمل فعلی درباره اقدامات سهل گیرانه - مانند نپوشیدن ماسک – می‌تواند تغییر کند. حتی وقتی پاندمی به پایان خود نزدیک می‌شود و ویروس کرونا بومی می‌شود - به این معنی که می‌تواند حضور دائمی داشته باشد، اما بر تعداد بسیار زیادی از مردم تاثیر نمی‌گذارد - همچنان احتمال دارد که انواع جدیدی ظاهر شوند. دکتر امش آدالجا، محقق ارشد در مرکز امنیت سلامت دانشگاه جان هاپکینز، روز جمعه در ایمیلی به سی‌ان‌ان نوشت: «انواع جدیدی به‌طور مداوم توسط این ویروس تولید می‌شود که اکثر آنها بی اهمیت خواهند بود. با این حال، توصیف و ردیابی انواع جدید برای تعیین اهمیت آنها یک وظیفه مهم باقی خواهد ماند.»
به‌روزرسانی واکسن‌ها
همان‌گونه که نگاه ما به آینده است، سازندگان واکسن کووید-۱۹ گفته‌اند که آماده هستند تا واکسن‌های ویروس کرونای خود را برای هدف قرار دادن انواع تازه در حال ظهور به‌روز کنند. دانشمندان بایون‌تک در حال حاضر بررسی تاثیر گونه اومیکرون بر واکسن تولید شده با فایزر را آغاز کرده‌اند که انتظار می‌رود در چند هفته آینده داده‌هایی از این تحقیقات ارائه شود. بایون‌تک روز جمعه در بیانیه‌ای گفت: «ما نگرانی کارشناسان را درک می‌کنیم و بلافاصله تحقیقات درباره نوع B.۱.۱.۵۲۹ را آغاز کرده‌ایم. ما انتظار داریم حداکثر تا دو هفته دیگر داده‌های بیشتری از آزمایش‌های آزمایشگاهی دریافت کنیم.» مدرنا نیز روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد که برای آزمایش توانایی دز واکسن فعلی خود در برابر گونه اومیکرون به سرعت کار می‌کند و انتظار می‌رود در هفته‌های آتی داده‌ها ارائه شود. اگر واکسن فعلی و واکسن بوستر در برابر این سویه ناکافی باشد، یک راه‌حل ممکن، تقویت افراد با دز بیشتر است که مدرنا گفت در حال آزمایش آن است. این شرکت همچنین در حال ارزیابی دز تقویت‌کننده چندظرفیتی است تا ببیند که آیا محافظت بالاتری در برابر اومیکرون دارند یا خیر؟ هر دو پیشنهاد شامل برخی از جهش‌های ویروسی موجود در گونه جدید هستند.
