الجزیره در گزارش سه‌شنبه ۲۵ آبان‌ماه نوشت: با میانجی‌گری روسیه، دو کشور به آتش بس دست یافتند. ارمنستان مدعی است که در این درگیری‌ها یکی از سربازانش کشته و ده‌ها نفر دیگر از سوی قوای آذری اسیر شدند. مبنای این درگیری‌ها به جنگ سال گذشته بر سر ناگورنو- قره باغ بازمی‌گردد. در این جنگ، آذربایجان با همکاری ترکیه و اسرائیل توانست این دو بخش را ضمیمه خاک خود سازد. افزون بر این، آنکارا و باکو در نظر دارند تا منطقه سیونیک در ارمنستان را «با زور یا دیپلماسی» به‌دست آورند. وزارت دفاع ارمنستان در بیانیه‌ای گفت: «با میانجی‌گری طرف روسی، به توافقی بر سر آتش‌بس در مرز شرقی ارمنستان دست یافته شد. وضعیت به‌طور نسبی پایدار است.» پیش‌تر وزارت دفاع ارمنستان گزارشی از تلفات و آسیب‌ها در میان نیروهای ارمنی داده بود. این وزارتخانه همچنین افزود که «کنترل دو پست نظامی از دست رفت.» این وزارتخانه سپس افزود ۱۲ نیروی ارمنی به دست قوای آذری اسیر شدند.

  روایت ارمنی

وزارت دفاع ارمنستان روز سه‌شنبه بدون اشاره به آمار دقیق تلفات جانی اعلام کرد که حمله نیروهای جمهوری آذربایجان به نیروهای ارمنی منجر به کشته و زخمی شدن در طرف ارمنی شده است. برخی از خبرگزاری‌ها از جمله رویترز به نقل از پارلمان ارمنستان اعلام کردند که در درگیری‌های مرزی ۱۵ سرباز ارمنی کشته و ۱۲ نفر دیگر اسیر شده‌اند. ارمنستان همچنین مدعی شد که «تلفات سنگین» به نیروهای آذربایجان وارد کرده است. این نهاد اضافه کرده بود که «درگیری‌ ادامه دارد و از شدت آن کاسته نشده است.» ایروان همچنین اعلام کرد که نیروهای جمهوری آذربایجان از «توپخانه و سلاح‌های با کالیبرهای مختلف» استفاده می کردند. درگیری‌های شش‌هفته‌ای سال گذشته در منطقه قره‌باغ بیش از ۶۵۰۰ کشته برجای گذاشت و با شکست سنگین ارمنستان به پایان رسید. این کشور مجبور به واگذاری چندین منطقه در این محدوده به جمهوری آذربایجان شد که حدود سه دهه پیش و در اولین جنگ قره‌باغ آنها را به تصاحب خود در آورده بود. دو کشور آذربایجان و ارمنستان در دهه ۱۹۹۰ بر سر قره‌باغ جنگیدند که در آن زمان ایروان به پیروزی رسید. نیروهای حافظ صلح روسیه در نوامبر سال گذشته به‌عنوان بخشی از توافق آتش‌بس با میانجی‌گری ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در آنجا مستقر شدند.

  روایت آذربایجان

وزارت دفاع جمهوری آذربایجان روز سه‌شنبه ارمنستان را مسوول آخرین درگیری‌ها عنوان کرد. این نهاد تصریح کرد که نیروهای آذربایجان در مواضع باکو در نواحی لاچین و کلبجر در غرب قره‌باغ، «درگیر یک تحرک گسترده شدند.» این مناطق سال گذشته از سوی باکو پس گرفته شده‌ بودند. این وزارتخانه مدعی شد که سربازان ارمنی «با وحشت» مواضع نظامی را ترک کردند. در این بیانیه آمده است که نظامیان آذربایجان ضدحمله نیروهای ارمنی را دفع کردند. باکو از مجروح شدن دو سرباز آذربایجانی در درگیری روز سه‌شنبه خبر داد.

  روایت روسی چه می گوید؟

«ذولفقار آقایف» و «سارا خوجویان» در گزارش ۱۶ نوامبر در بلومبرگ نوشتند پس از درگیری روز سه‌شنبه میان نیروهای ارمنی- آذری، طرف ارمنی از روسیه تقاضای کمک نظامی کرد. با این حال، روسیه به‌عنوان میانجی برای خاتمه دادن به این نبرد وارد میدان شد. بلومبرگ به نقل از خبرگزاری روسی «تاس» نوشت: وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که پس از مذاکرات سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، درگیری‌ها متوقف شده است. پوتین هم در تماسی تلفنی با رهبران دو کشور این بحران را به بحث گذاشت. این تماس پس از درخواست ارمنستان از روسیه بر اساس پیمان دفاعی متقابل صورت گرفت. آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ارمنستان اعلام کرد: «ازآنجاکه آذربایجان به اراضی مستقل ارمنستان حمله کرده است، ما از روسیه می‌خواهیم از تمامیت ارضی ارمنستان بر اساس توافق سال ۱۹۸۷ (دفاع متقابل) بین کشورها دفاع کند.» گزارشگران بلومبرگ بر این باورند که پاسخ مثبت روسیه به درخواست طرف ارمنی بود که باعث توقف جنگ و دستیابی به آتش بس شد.

در همین حال یاسر علی‌اف، نماینده دائم جمهوری آذربایجان در سازمان ملل در نشست شورای امنیت با اشاره به آمادگی باکو برای امضای یک پیمان صلح با ارمنستان گفت: باکو اعتقاد دارد هیچ جایگزینی برای عادی‌سازی روابط با ایروان وجود ندارد. این دیپلمات با این ادعا که وضعیت مرزی حاصل «ایده‌های کینه‌توزانه خطرناک» ارمنستان است، گفت: «آذربایجان آمادگی خود را برای عادی‌سازی روابط با ارمنستان، از جمله از طریق امضای یک پیمان صلح که صلح، توسعه و پیشرفت بادوام را تضمین کند، ابراز می‌کند.» او با بیان اینکه عادی‌سازی روابط با هدف سازش و همزیستی مسالمت‌آمیز آذربایجان و ارمنستان است، گفت: «باکو اطمینان دارد که هیچ جایگزینی برای عادی‌سازی روابط میان این دو کشور، بر پایه به رسمیت شناختن دوجانبه، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی یکدیگر در مرزهای به رسمیت شناخته‌شده بین‌المللی وجود ندارد.» روسیه یک پایگاه نظامی در ارمنستان و ۲هزار نیروی حافظ صلح در قره‌باغ دارد. نیروهای حافظ صلح روسیه در نوامبر سال ۲۰۲۰ به‌عنوان بخشی از توافق آتش‌بس با میانجی‌گری ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در آنجا مستقر شدند.

  علت درگیری‌های روز سه‌شنبه چه بود؟

به نظر می‌رسد آذربایجان به دنبال بهانه است تا آخرین ضربات را بر پیکر ارمنستان با تسخیر سیونیک وارد کند. درگیری روز سه‌شنبه احتمالا پیش‌درآمد برنامه‌ای بزرگ‌تر است؛ چراکه پیش‌تر اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه گفته بود که «با زور یا دیپلماسی» سیونیک را به‌دست خواهد آورد. در هر حال، روز سه‌شنبه ۲۵ آبان ماه گزارش شد که روز شنبه برابر با ۲۲آبان‌ماه یک مرد ارمنی‌تبار یک وسیله انفجاری را به طرف یکی از ایست‌های بازرسی جمهوری آذربایجان پرتاب کرد. به دنبال آن، سه سرباز جمهوری آذربایجان بر اثر انفجار یک وسیله انفجاری در یکی از ایست‌های بازرسی ناگورنو-قره‌باغ زخمی شدند. ارمنستان و آذربایجان یکدیگر را به نقض آتش‌بس در امتداد مرزشان متهم کردند. وزارت دفاع ارمنستان در بیانیه‌ای اعلام کرد: نیروهای جمهوری آذربایجان بعدازظهر روز شنبه شروع به تیراندازی به طرف مواضع ارمنستان در استان گغارکونیک کردند. در ادامه این بیانیه آمده است: «ما با اقدامات تلافی‌جویانه تیراندازی‌های دشمن را سرکوب کردیم. هیچ تلفاتی در بین نیروهای ارمنی وجود ندارد.»

جمهوری آذربایجان نیز به نوبه خود نیروهای ارمنی را به تیراندازی با تفنگ‌های تک‌تیرانداز و شلیک خمپاره به طرف پست‌های نظامی آذربایجان در بعد از ظهر روز شنبه در منطقه کلبجر که هم مرز با ارمنستان است، متهم کرد. مقامات نظامی در باکو گفتند، درگیری‌ها در این منطقه تا غروب سه‌شنبه ادامه داشت. پیش از این هم یک شهروند ارمنی در تاریخ هشت نوامبر در منطقه ناگورنو-قره‌باغ در نزدیکی شهر شوشی که تحت کنترل آذربایجان است، کشته شد. مقامات ارمنی در شهر استپاناکرت با محکوم کردن این حمله گفتند: قربانیان کارگران شهرداری بودند که سعی داشتند یک لوله آب آسیب‌دیده را تعمیر کنند.

نکته اینجاست که شنبه ۸ نوامبر مصادف بود با نخستین سالروز پایان درگیری‌های خونین شش‌هفته‌ای میان ارمنستان و آذربایجان و این درگیری‌ها نشان داد که تنش‌ها بر سر منطقه ناگورنو-قره‌باغ و مناطق پیرامونش همچنان ادامه دارد. نیروهای حافظ صلح روسیه مردی را که بمب را پرتاب کرده بود، دستگیر کرده و وی را به مقامات ارمنی در منطقه ناگورنو-قره‌باغ تحویل دادند. باکو می‌گوید در پی انفجار این بمب سه سربازش زخمی شدند. آنها این فرد را به‌عنوان یک شهروند ارمنی شناسایی کردند و تاکید داشتند که وی با یک گروه خلافکار همراه شده بود تا «یک اقدام تروریستی» انجام دهند.