رقابت منطقهای برسر سوریه
هدف این نزدیکی رسمی عادیسازی روابط با دولت سوریه است. نوعی عادیسازی ضمنی با دمشق وجود دارد و امارات نقش جدیدی را ایفا میکند. آنها میدانند که بشار اسد در جنگ پیروز شده و اکنون مشکل بازسازی کشور به وجود آمده و امارات آماده سرمایهگذاری در سوریه است. ابوظبی در حال حاضر ۱۴درصد از تجارت خارجی سوریه را تشکیل میدهد. رئیس دیپلماسی امارات در جریان سفر خود با دولت سوریه توافقنامهای را امضا کرد که بر اساس آن یک نیروگاه در مجاورت دمشق احداث میشود که نعمتی برای کشوری است که بخش انرژی آن ویران شده و بهدلیل کمبود نفت و گاز، برق بیش از هر زمان دیگری جیرهبندی شده است. تا ۲۰ ساعت قطعی برق در روز وجود دارد. به نظر میرسد در ورای از سرگیری تجارت، بیش از هر چیز پیام سیاسی مهم وجود دارد. در واقع، امارات مایل به «سرمایهگذاری مجدد برای عربی کردن سوریه» است.
«شورای بازرگانی سوری- اماراتی» و «اتاق بازرگانی و صنعت امالقیوین» امارات نیزتوافقنامهای را با هدف فعالسازی همکاری دوجانبه، حمایت از مبادلات تجاری و روابط اقتصادی بین جوامع تجاری دو کشور امضا کردند. در این توافق که در حاشیه مشارکت سوریه در نمایشگاه «اکسپوی ۲۰۲۰ دبی» امضا شد، توسعه همکاری تجاری، صنعتی، کشاورزی و عمران و مسکن بهمنظور توسعه کارآفرینی با تمرکز بر رشد و توسعه بیوقفه، توسعه املاک و مستغلات و انرژی تجدیدپذیر قید شده است. همچنین در اولین گامهای برداشتهشده، شرکت هواپیمایی «اجنحه الشام» سوریه خبر داد که بهمنظور تسهیل سفر سوریهای مقیم ابوظبی و فعالسازی تجارت میان دو کشور، پروازهای مستقیم از فرودگاه بینالمللی دمشق به فرودگاه ابوظبی از ۲۶ ماه جاری آغاز میشود.
در عرصه دیپلماسی نیز سامح شوکری، وزیر خارجه مصر بار دیگر بر تمایل خود برای دیدن مجدد سوریه در اتحادیه عرب تاکید کرد. او معتقد است «روزی فرا خواهد رسید که سوریه به منطقه عرب بازگردد؛ اما این به سیاستهای اتخاذی دولت سوریه بستگی دارد.» در سپتامبر گذشته و در حاشیه نشست سازمانملل در سپتامبر گذشته، وزیر خارجه مصر با همتای سوری خود دیدار کرد. در ماههای اخیر ادغام مجدد سوریه به اتحادیه عرب، فعالیت بسیار گستردهای از سوی مصر وجود دارد.
گفته میشود ۹ نوامبر، خالد الحمیدان، رئیس اطلاعات عربستان و حسام محمد لوکا یکی از روسای اداره اطلاعات سوریه در قاهره با یکدیگر گفتوگو کردند. یک هیات سعودی به ریاست سپهبد خالد الحمیدان نیز در ۳ مه برای دیدار با بشار اسد به دمشق رفت. علی مملوک، رئیس اطلاعات سوریه نیز در سپتامبر ۲۰۱۵ و فوریه ۲۰۱۸ به ریاض سفر کرده بود.
گروهی بر این باورند این علاقه فزاینده به سوریه را میتوان با رقابت منطقهای مرتبط دانست و کشورهای خلیجفارس در تلاش برای کاهش نفوذ ایران در سوریه، دوباره روی عربیسازی سوریه سرمایهگذاری میکنند. کشورهای نفتی خلیجفارس، تمایلی به استقرار پایدار ایران در خاک سوریه ندارند. بنابراین موضع رئیسجمهور سوریه در این شرایط حساس است. بشار در یک وضعیت توازن ژئوپلیتیک پیچیده قرار دارد. او بیتردید آگاهترین فرد درباره کمکرسانیهای ایران به کشورش در جنگ است. رسانههای بینالمللی اخیرا مدعی شدهاند او میخواهد نشان دهد که وابسته به تهران نیست و ایرانیها باید شرایط حضور خود در سوریه را مجددا بررسی کنند. اما او مایل است ایران در بازپسگیری شهرهای استراتژیک در مرز لبنان، حومه دمشق، حلب یا حتی حمص توسط نیروهای سوری، مشارکت داشته باشد.
آشتی امارات با اسد میتواند دلایل زیادی داشته باشد. دغدغه آمریکا درباره اجتناب از بروز هرگونه مشکل در سیاستهای خاورمیانهای خود، ایفای نقش امارات در بازسازی سوریه، هدف این کشور برای سرمایهگذاری در سوریه و تا حدودی تامین امنیت اسرائیل و همچنین متوازن کردن ایران در سوریه که مهمترین آنهاست. از دیگر دلایل آشتی امارات با اسد، متوازن کردن ایران در سوریه است. ایران در ۱۰ سال اخیر قدرت تاثیرگذاری باور نکردنی در سوریه بهدست آورده است. امارات یا سایر کشورهای عربی نمیتوانند روابط ایران با سوریه را قطع کنند؛ اما میتوانند بین این دو کشور کمی فاصله بیندازند. هر چند این بلوک میخواهد ایران را از سوریه خارج کند؛ اما موفق نخواهد شد.
سفر مقام اماراتی با استقبال بعضی از کشورها روبهرو شده است. الجزایر سفر وزیر خارجه امارات به سوریه و دیدار با بشار اسد را «گامی مبارک» در کاهش موانع برای بازگشت روابط میان سوریه و دیگر کشورهای عربی موثر دانسته و بر ضرورت بازگشت سوریه به اتحادیه عرب تاکید دارد. آنها نشست آتی سران اتحادیه عرب در الجزایر را فرصتی برای عبور از اختلافات و گردهمایی مجدد همه اعضا میدانند. ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن نیز بر ضرورت دستیابی به راهحل سیاسی برای بحران سوریه تاکید کرد. به اعتقاد او، همگان میدانند بحران سوریه باید از طریق راه سیاسی حل شود و این کاری است که ما با هماهنگی و رایزنی با همه در حال انجام آن هستیم. قطعنامه ۲۲۵۴ سازمان ملل مرجعی برای حل سیاسی بحران سوریه است.