چینش جدید نیروهای سیاسی در عراق در روزهای پساانتخابات نامشخص است

عراق در برزخ

دنیای‌اقتصاد : با اعلام نتایج آرای انتخابات پارلمانی عراق، برخی گروه‌های سیاسی در این کشور نتایج آرا را زیر سوال بردند. کمیسیون انتخابات عراق دیروز چهارشنبه، پس از شمارش دستی آرای ۸۵۴۷ مرکز، نتایج جدید انتخابات ۲۰۲۱ پارلمانی در عراق را که یکشنبه گذشته برگزار شد، در وب‌سایت رسمی خود منتشر کرد. این کمیساریا اعلام کرد که نتایج جدید پس از اضافه شدن مراکزی که آرای آنها به‌صورت دستی شمارش شده، شاهد تغییراتی نسبت به نتایج قبلی است. تغییر در نتایج موجب شد که برخی گروه‌های سیاسی شیعی عراقی انتخابات را «دستکاری شده» و «جعلی» خواندند. انتخابات پارلمانی روز یکشنبه ۱۸مهرماه که پنجمین انتخابات از زمان سقوط صدام و حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ است، با رکورد بی سابقه کمترین میزان مشارکت روبه‌رو بود. در این انتخابات تنها ۴۱درصد از واجدان شرایط شرکت داشتند.

الجزیره در گزارش 12 اکتبر نوشت، بر اساس نتایجی که تا لحظه تنظیم این گزارش اعلام شده، جریان مقتدی صدر بزرگ‌ترین برنده این انتخابات نام گرفته است. گروه «سائرون» به رهبری مقتدی صدر توانست 73 کرسی از 329 کرسی پارلمان را از آن خود کند. این در حالی است که سایر گروه‌ها از اعلام نتایج ابراز نارضایتی کردند. ائتلاف «فتح» به رهبری هادی العامری که دومین بلوک بزرگ در پارلمان بود، تعداد کرسی‌هایش از 16 به 18 کرسی افزایش یافت. این در حالی است که این گروه در مقایسه با انتخابات قبلی متحمل افتی چشم‌گیر شده است. این گروه در انتخابات قبل 48 کرسی داشت. در بیانیه‌ای که از سوی چندین حزب از جمله «فتح» منتشر شد، آمده است که «ما نسبت به این نتایج اعتراض و دادخواهی داریم و آن را رد خواهیم کرد.» این بیانیه که به امضای حزب متبوع حیدر العبادی (نخست‌وزیر سابق از 2014 تا 2018) هم رسیده بود، افزود: «ما تمام اقدامات لازم را برای جلوگیری از دستکاری در آرا اتخاذ خواهیم کرد.» این اتفاقات نشان می‌دهد این انتخابات بیش از آنکه بتواند در راستای کاستن از دامنه بحران به‌کار رود، خود به تشدید بحران دامن خواهد زد. (دنیای‌اقتصاد در گزارش‌های مکرر به این مساله اشاره کرده بود از جمله گزارش «عراق در بیم و هراس» در تاریخ 20مهرماه و «بحران پسا‌انتخاباتی در عراق» که در 21 مهرماه منتشر شد) .

الجزیره به نقل از شبکه تلویزیونی «العهد» اعلام کرد که هادی العامری گفت: «این انتخابات دستکاری شده و جعلی است.» این شبکه تلویزیونی به نقل از او افزود: «ما نتایج جعلی و دروغین را نمی پذیریم؛ هزینه آن هر چه می خواهد باشد. ما زیر بار نمی‌رویم.» یکی از اجزای قدرتمند حشدالعشبی به نام «گردان‌های حزب‌الله» هم نتیجه انتخابات را رد کرد و آن را تحقیر عراقی‌ها و بزرگ‌ترین دروغ در تاریخ مدرن نامید. سخنگوی این گردان «ابوعلی العسکری» گفت: «برادران حشدالشعبی مهم‌ترین هدف هستند.» به نوشته الجزیره، حشدالعشبی در سال 2014 شکل گرفت و در دوران مبارزه با داعش نقش مهمی داشت. داعش در آن زمان بیش از یک‌سوم عراق را گرفته بود و «حشد» به فرمان مرجعیت شیعه برای مبارزه با داعش فعال شد. این گروه البته بعدها در تشکیلات امنیتی دولت عراق ادغام شد و بسیاری از قانون‌گذاران مرتبط با این گروه در سال 2018 در پارلمان برگزیده شدند.

موعد رسمی برگزاری انتخابات پارلمانی این کشور سال ۲۰۲۲ بود؛ اما به‌دلیل اعتراضات گسترده مردم در نقاط مختلف عراق در سال 2019، تصمیم بر این شد که انتخابات زودهنگام برگزار شود. مصطفی‌الکاظمی، نخست‌وزیر عراق این انتخابات را زودتر از موعد برگزار کرد تا از خشم معترضان نسبت به دولت بکاهد. مردم عراق معتقدند که نخبگان سیاسی و دولتشان فاسد است و همین یکی از دلایل برگزاری تظاهرات دوره‌ای در عراق بود. مردم معتقدند که این دولت و نخبگان سیاسی هستند که مسوول بیکاری، انفعال در ارائه خدمات عمومی و باز کردن پای بازیگران خارجی در عراق هستند. با کشته شدن حدود 700 نفر تظاهرات فروکش کرد. از آن زمان، بیشتر کنشگران هدف سوء قصد قرار گرفته و کشته شدند یا ربوده شدند. «علی النشمی»، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه مستنصریه در بغداد به الجزیره می‌گوید که احتمال دارد نتایج انتخابات به همان نتیجه سال 2018 بینجامد. او گفت: «هیچ اتفاقی رخ نخواهد داد...همان رهبران، همان فهرست‌ها، همان برنامه‌ها و همان طرح‌ها و اهداف دیده می‌شود. هیچ اتفاق ملموسی رخ نخواهد داد.» او افزود: «تمام رویاها، تمام امیدها، تمام خواسته‌های مردم عراق بر باد رفته... بسیاری انتظار داشتند که چیزی با این انتخابات تغییر خواهد کرد؛ اما ما فقط شاهد برخی تغییرات جزئی هستیم.»

به گزارش آمارهای سازمان ملل، عراق یک تولیدکننده نفت است؛ اما تقریبا یک‌سوم از جمعیت 40 میلیونی‌اش با فقر و سختی زندگی می‌کنند. بیماری کووید هم بر دامنه مشکلات افزود و باعث تعمیق بحران اقتصادی شد. آینده سیاسی کاظمی هم اکنون نامشخص است. به نوشته الجزیره، «ناظران اندکی می‌توانند پیش‌بینی کنند که چه کسی به‌عنوان رهبر از دل این نزاع‌های پساانتخاباتی بیرون خواهد آمد.»

الجزیره در گزارش دیگری به قلم «عالیه چوغتای»، «عروه ابراهیم» و «سباستین بیلارد- آربلاز» نوشت، در این انتخابات همان‌طور که از دوران سقوط صدام معمول است، شیعیان در قدرت ابقا خواهند شد؛ اما نکته این است که شیعیان در درون خود دچار اختلاف شده‌اند. اتفاق دیگر این است که کنشگرانی که به دنبال به زیر کشیدن کل طبقه سیاسی بودند بر سر اینکه آیا نسبت به آرا اعتراض کنند یا خیر، دچار تفرق و تشتت شده‌اند. برخی به همان چند کرسی هم رضایت دارند. با این حال، این انتخابات به‌دلیل تغییر قانون، اجازه داد که دست‌کم 83 کرسی از مجموع 329 کرسی به زنان تعلق گیرد.در جدول روبه‌رو احزاب و چهره‌های مهم انتخابات معرفی شده‌اند.

«میدل‌ایست‌نیوز» در گزارشی اعلام کرد که با اعلام نتایج شمارش دستی آرای بیش از 8هزار صندوق در کنار بیش از 3هزار صندوق شمارش‌نشده، گزارش‌ها نشان‌دهنده تغییراتی در شمار کرسی‌های ائتلاف‌های انتخاباتی است. براساس نتایج جدید شمار کرسی‌های «ائتلاف فتح» از 16 کرسی به 18 کرسی افزایش یافته، کرسی‌های «ائتلاف دولت قانون» با افزایش یک کرسی 38 کرسی شده، به کرسی‌های تشکل «امتداد» نیز 3 کرسی اضافه شده و آنان هم به 13 کرسی دست یافته‌اند؛ ضمن اینکه یک کرسی نیز بر شمار کرسی‌های ائتلاف «نیروهای دولت ملی» افزوده شده و تعداد کرسی‌های آنها به 5 کرسی افزایش یافته است. حزب دموکرات کردستان هم با افزایش یک کرسی به 33 کرسی دست یافته است. همچنین گزارش شده که یک کرسی از کرسی‌های جریان صدر کاهش یافته است. ضمن اینکه «حرکه حسم» هم یک کرسی خود را از دست داد و اکنون یک کرسی در مجلس دارد. از نیروهای مستقل نیز 2 کرسی کاسته شد و آنها اکنون 39 کرسی دارند.

همزمان مقتدی صدر با انتشار توییتی نوشت که اختلافات سیاسی بر سر نتایج انتخابات و تاخیر در اعلام نتایج و تحت فشار گذاشتن کمیساریای عالی مستقل انتخابات نتیجه‌ای جز ضرر دیدن بیشتر مردم ندارد؛ به‌ویژه که به گفته وی، هر تغییری در حدی نیست که «تشکل بزرگ‌تر» در پارلمان را تغییر دهد. به گزارش شفق‌نیوز، صدر همچنین خواهان خویشتن‌داری و پایبندی به روش‌های قانونی درباره اعتراضات انتخاباتی شد. صدر افزود: «مهم نیست چه کسی برنده این انتخابات خواهد بود، بلکه مهم‌ترین چیز تامین خواسته‌های مردم عراق از نظر خدمات و امنیت و موارد مشابه است.» صدر از همه خواست تا خویشتنداری کنند و وطن‌پرستی خود را نشان دهند و از روش‌های قانونی درباره اعتراضات انتخاباتی پیروی کنند و به اقداماتی که عواقب غیرقابل تصور دارد، متوسل نشوند.

«میدل‌ایست‌نیوز» همچنین نوشت «عماد جمیل» عضو تیم رسانه‌ای کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق نیز تاکید کرد که نتایج نهایی و قطعی انتخابات پس از بررسی شکایت‌ها و نظر نهایی دادگاه فدرال احتمالا تا 20 روز دیگر و تا پایان ماه جاری میلادی اعلام خواهد شد. او افزود که نتایج اعلام‌شده نتایج اولیه است و می‌تواند شاهد تغییرات بسیاری باشد و کمیساریا هنوز تعداد برندگان و کرسی‌های آنها را اعلام نکرده است. در بیانیه رسمی کمیساریا تاکید شد که آرای 45هزار و 716 صندوق بهصورت الکترونیکی شمارش شده و 8هزار و 547 صندوق به قید قرعه برای شمارش دستی و انطباق با آرای الکترونیکی در نظر گرفته شده که هنوز شمارش نشده است و نتایج آنها باید به نتایج اولیه اضافه شود. ضمن اینکه 3هزار و 681 صندوق هم هنوز اساسا شمارش نشده است. این یعنی نتایج اولیه بدون در نظر گرفتن آرای بیش از 12هزار صندوق رای بوده است.

شفق‌نیوز در خبر دیگری افزود: احمد الاسدی، از رهبران ائتلاف فتح احتمال ائتلاف با صدری‌ها را زیر سوال نبرد. او در یک کنفرانس خبری گفت: ائتلاف فتح و نیروهای سیاسی دیگر از سابقه تضمین آرای کافی برخوردارند و این نشان می‌دهد که برای کسب اکثریت، ائتلاف گزینه‌ای محتمل است.

---

احزاب شیعی

جریان صدر: رهبری این گروه را مقتدی‌ صدر بر عهده دارد. انتظار این است که در این دور از انتخابات جریان صدر برنده انتخابات باشد. ائتلاف «سائرون» در سال 2018 توانست 54 کرسی (بیش از دیگر جناح‌ها) به‌دست آورد و همین باعث شد که جریان صدر نفوذ قابل توجهی بر دولت داشته باشد. جریان صدر از نفوذ پارلمانی خود استفاده کرد تا کنترل خود را بر بخش‌های بزرگ‌تری از دولت افزایش دهد. سکوی پرش این جریان «ناسیونالیسم» است و می‌کوشد تا خود را از زیر بیرق بازیگران خارجی خارج سازد. او در میان فقرای شیعه صاحب «کیش شخصیت» است. این حزب در انتخابات روز یکشنبه توانست 73 کرسی به دست بیاورد.

ائتلاف فتح: رهبری این گروه به دست هادی العامری است که در انتخابات سال 2018 با 48 کرسی دومین جناح بزرگ پارلمانی بود. العامری حلقه اتصال گروه‌های شبه‌نظامی شیعی است. این ائتلاف شامل جناح سیاسی عصائب‌الحق می‌شود که آمریکا آن را در فهرست تروریستی خود قرار داد. این ائتلاف شامل سازمان بدر هم می‌شود که در جنگ 8ساله میان عراق و ایران، در کنار نیروهای ایرانی و علیه عراق می‌جنگید. شبه‌نظامیان شیعی تحت کنترل این گروه نقش مهمی در شکست داعش در عراق داشتند؛ گروهی که از سال 2014 تا 2017 توانسته بود یک‌سوم عراق را به تسخیر خود درآورد. این ائتلاف در انتخابات اخیر18 کرسی به‌دست آورد.

«جنبش حقوق»: رهبری این گروه را «حسین مونس» بر عهده دارد. این جنبش از سوی گروه شیعی «کتائب حزب‌الله» شکل گرفت. این گروه یکی از برجسته‌ترین احزاب شیعی است که خارج از چتر ائتلاف فتح فعالیت می‌کند. نام او در میان فهرستی بود که آشکارا با کتائب حزب‌الله ارتباط داشت. این امر نشان می‌دهد این گروه قصد کرده است وارد فعالیت سیاسی شود. این گروه هم در فهرست تروریستی آمریکا قرار دارد. مونس از سال 2008 تا 2012 از سوی نیروهای آمریکایی بازداشت و روانه زندان شد و دلیل این هم مبارزه او با نیروهای آمریکایی اعلام شد. این جنبش در انتخابات اخیر یک کرسی به دست آورد.

ائتلاف نیروهای دولت ملی (تحالف القوى الوطنیه‎): حیدر العبادی و عمار الحکیم دو چهره سیاسی شناخته‌شده در عراق هستند. این ائتلاف از پیوستن نیروهای عمار حکیم (رهبر جریان حکمت ملی عراق) و حیدر العبادی (نخست‌وزیرقبلی عراق و رهبر ائتلاف ) به‌وجود آمد. ائتلاف العبادی در سال 2018 در جایگاه سوم قرار گرفت و 42 کرسی به‌دست آورد. حکمت در سال 2018 موفق به کسب 19 کرسی شد. این ائتلاف در انتخابات اخیر حدود 7 کرسی به‌دست آورد.

ائتلاف دولت قانون: این ائتلاف به رهبری نوری مالکی، نخست‌وزیر اسبق عراق، شکل گرفت. او یکی از رهبران برجسته سیاسی حزب الدعوه بود. او به فساد و فرقه‌گرایی متهم شد. این حزب در انتخابات 18 مهرماه 1400 موفق شد 37 کرسی به‌دست آورد.

 

ائتلاف اهل سنت

محمد الحلبوسی:  محمد الحلبوسی، رهبر ائتلاف «تقدم» رئیس پارلمان عراق است. این ائتلاف متشکل از چندین حزب سنی از شمال و جنوب عراق است. مهم‌ترین رقیب حلبوسی فردی به نام «خمیس الخنجر» است. گروه‌های سنی از سال 2003 وحدت و انسجام زیادی را نشان نداده‌اند. به همین دلیل است که اهل سنت می‌گویند ضعف و تشتت احزاب سنی باعث شده است که در برابر شیعیان ضعیف ظاهر شوند.ائتلاف تقدم یا پیشرفت در انتخابات اخیر 41 کرسی به‌دست آورد.

خمیس الخنجر: او رقیب «تقدم» است. او دبیر کل «پروژه عربی عراق» است. در حزب او سلیم الجبوری، رئیس سابق پارلمان و چندین حزب کوچک دیگر هم وجود دارند. او  میلیاردری است که پس از انتخابات 2018 به ائتلاف فتح پیوست. او رهبر ائتلاف «عزم»‌است که در انتخابات اخیر 13 کرسی به‌دست آورد.

 

ائتلاف کردها

قباد طالبانی/  اتحادیه میهنی کردستان و جنبش تغییر (گوران)

ائتلاف کردستان یک ائتلاف انتخاباتی است که از سوی جنبش تغییر و اتحادیه میهنی کردستان تاسیس شد. رهبر آن معاون نخست‌وزیر منطقه کردستان یعنی قباد طالبانی است. این حزب 44 نامزد در کل کشور دارد. اتحادیه میهنی کردستان در سال 2018 توانست 18 کرسی به‌دست آورد. این اتحادیه در دهه 70 از سوی جلال طالبانی، ششمین رئیس‌جمهور عراق شکل گرفت. گوران در سال 2009 از سوی گروهی منشعب‌شده از اعضای اتحادیه میهنی تاسیس شد که دل خوشی از سیاست‌های این حزب نداشتند. این حزب بیشتر در کردستان فعال است.

مسعود بارزانی/ حزب دموکرات کردستان

این حزب نماینده بخش قابل توجه دیگری از کردهاست که حوزه نفوذشان در اربیل است. رهبر این حزب مسعود بارزانی است. این حزب 51 نامزد در انتخابات دارد و برخی نامزدهای عرب از استان الانبار هم از حامیان آن هستند. بارزانی می‌گوید ترکیب نامزدهای عرب و کرد در این حزب تصویری زیبا به دست می‌دهد و نشان می‌دهد که «KDP به راستی دموکرات است.» این حزب در سال 2018 توانست 25 کرسی به‌دست آورد. این حزب در انتخابات 18 مهرماه توانست 33 کرسی به‌دست آورد.با این‌حال «اتحادیه میهنی کردستان» توانست 16 کرسی در انتخابات اخیر به‌دست آورد.