تظاهرات سراسری در افغانستان از دوشنبه‌شب آغاز شد
پاسخ به دعوت مسعود
طالبان در حالی ادعای تسخیر پنجشیر و تصرف کامل افغانستان را مطرح می‌کند که نیروهای مقاومت همچنان در حال نبرد هستند. «سامی سهاک»، «ولی آریان» و «جیم هایلبروک» در گزارش ۷ سپتامبر برای نیویورک‌تایمز نوشتند، اگر طالبان موفق به تسخیر پنجشیر شود، نقطه‌عطفی برای این گروه و کل افغانستان خواهد بود و این یعنی بازگشت تمام‌عیار آنها به قدرت. این گزارشگران نوشتند طالبان در دور اول حکمرانی خود بر افغانستان یعنی از ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ باز هم نتوانستند بر پنجشیر مسلط شوند. نیروهای شوروی هم دست‌کم ۹بار دست به تلاش زدند؛ اما هر بار عقب زده شدند و با هر بار عقب‌نشینی متحمل تلفات سنگین می‌شدند. نیروهای طالبان دل خوشی از پنجشیر ندارند و به هر ترتیب که شده است می‌خواهند این دژ تسخیرناپذیر را به تصرف خود درآورند. آنها ۲۰ سال پیش در ترور احمدشاه مسعود هم نقش داشتند. ذبیح‌الله مجاهد می‌گوید: «ولایت پنجشیر کاملا تحت کنترل امارت اسلامی قرار گرفت.»
نیروهای طالبان تصاویر آنلاینی را در فضای مجازی منتشر کردند که نشان می‌داد پرچم این گروه در برخی مراکز و مناطق پنجشیر به اهتزاز در آمده است. به نوشته «سهاک- آریان هایلبروک»، درحالی‌که نیروهای طالبان سخت مشغول مانور دادن روی شکست پنجشیر بودند، نیروهای مقاومت اعلام کردند که همچنان در مواضع استراتژیک استقرار دارند. نیروهای مقاومت و حامیانشان در توییت‌هایی نوشتند: «ما به مردم افغانستان اطمینان می‌دهیم که مبارزه علیه طالبان و شرکایش تا برقراری عدالت و آزادی در کشور ادامه خواهد یافت.» این گزارشگران می‌نویسند تایید روایت‌های ضد و نقیض به‌دلیل قطعی اینترنت و تلفن و برق دشوار است. ادعای پیروزی طالبان در حالی است که روز دوشنبه ۱۵ شهریورماه احمد مسعود، فرمانده مقاومت در پیامی صوتی از مردم کشورش خواست تا بر ضد طالبان قیام کنند. پیام وی به سرعت در فضای مجازی و در افغانستان منتشر شد؛ به‌گونه‌ای‌که تا اواخر دوشنبه‌شب و سه‌شنبه‌صبح گزارش‌های زیادی از ولایت‌ها و شهرهای مختلف افغانستان منتشر می‌شد که مردم (اعم از زن و مرد و پیر و جوان) دست به تظاهرات زده‌اند و شعار «مرگ بر طالبان» و «مرگ بر پاکستان» و «الله‌اکبر» سر می‌دادند. برخی از معترضان هم سلاح به دست داشتند. با این حال، گزارش‌ها حاکی است که نیروهای طالبان با شلیک هوایی (و گاهی مستقیم) تلاش کردند تا صف اعتراضی مردم را متفرق سازند. تصاویر و فیلم‌های دریافتی از کابل، غزنی، دایکندی، مزارشریف، غور و دیگر شهرها نشان می‌دهد مردم به‌ویژه زنان و دختران در صف اول تظاهرات اعتراضی حضور دارند. در این فیلم‌ها صدای رگبار نیروهای طالبان به وضوح شنیده می‌شود. گزارش‌های دریافتی حاکی از این است که در لحظه تنظیم این گزارش، لحظه به لحظه به سیل جمعیت افزوده می‌شود. مردم در شعارهای خود می‌گویند: «پاکستان، پاکستان بیرون شو از افغانستان».
حضور هزاران نفری مردم افغانستان در پاسخ به دعوت مسعود در حالی است که مایک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا هم بر وضعیت سخت پنجشیر تاکید کرد. این نظامی آمریکایی روز یکشنبه ۱۴ شهریور از پایگاه هوایی رامستین در آلمان به فاکس‌نیوز گفت: «ارزیابی‌های نظامی نشان می‌دهد شرایط احتمالا به سوی جنگ داخلی میل خواهد کرد. نمی‌دانم آیا طالبان می‌تواند قدرت خود را تحکیم بخشد و موفق به حکمرانی شود یا خیر؟» او افزود که کشورش نگران «بازسازی القاعده یا رشد داعش و دیگر گروه‌های تروریستی» در این کشور است (دنیای‌اقتصاد در گزارش «عقب‌نشینی طالبان از مرز پنجشیر؟» مورخ ۱۵ شهریورماه به این مساله پرداخته بود) .
به هر روی، یکی از رهبران طالبان از ساکنان پنجشیر خواست تا به کوه‌ها فرار نکنند و در خانه‌های خود بمانند؛ جایی که به گفته وی به آنها آسیبی نمی‌رسد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که پیش‌تر شماری از مردم در تماس‌های جداگانه به خانواده‌هایشان از کشتار مردم ملکی در قریه‌های پنجشیر از سوی نیروهای طالبان خبر داده بودند. گروه طالبان این ادعاها را رد کرده و گفته است که نیروهای طالبان با غیرنظامیان کاری ندارند. در همین راستا، مجاهد خطاب به مردم پنجشیر گفت: «ما به مردم عزتمند پنجشیر اطمینان می‌دهیم که به آنها آسیبی نخواهد رسید. آنها برادران ما هستند و ما یک هدف مشترک داریم و آن خدمت به کشور است.» طالبان که از ۱۵ آگوست که وارد کابل شده است هنوز نتوانسته دولت خود را تشکیل دهد یا جزئیاتی از آن را اعلام کند. برخی گزارش‌ها حاکی از این است که طالبان درصدد است «غائله» پنجشیر را ختم کند و سپس دولت خود را اعلام کند. با این حال، مجاهد افزود که «نیروهای سابق که آموزش دیده‌اند و حرفه‌ای هستند، باید» در رژیم جدید «به‌کار گرفته شوند». او گفت این مساله از طریق «رویه»ای انجام می‌گیرد و توضیح بیشتری درباره آن نداد.
گزارشگران سی‌ان‌ان در بخش دیگری از گزارش خود نوشتند، نمایندگان مقاومت اعلام کردند با وجود اینکه طالبان در بیانیه‌های عمومی می‌گویند که به دنبال مذاکره و پایان دادن صلح‌آمیز به مساله پنجشیر هستند، اما آنها هرگز مذاکراتی را به‌صورت جدی آغاز نکرده و هیچ تلاش جدی‌ای در زمینه دستیابی به صلح از خود نشان نداده‌اند. احمدالله وثیق، معاون رئیس در کمیسیون فرهنگی طالبان، این ادعا را به چالش کشید و افزود این گروه همواره به دنبال صلح و مذاکره با مقاومت بوده است. او افزود: «هیچ وقت دیر نیست».
«علی لطیفی» هم در گزارش ۶ سپتامبر در الجزیره نوشت که احمد مسعود، ۳۲ ساله، در آکادمی نظامی بریتانیا (سندهرست) آموزش دیده و پا جای پای پدرش گذاشته است. او نوشت اگرچه احمدشاه مسعود تحولات پنجشیر را به چند زبان به دنیا مخابره می‌کرد، اما اکنون پسرش از چنین امکانی برخوردار نیست؛ چراکه تمام ارتباطات اینترنتی- مخابراتی منطقه قطع شده است. یک جوان پنجشیری که در دهه ۲۰ عمر خود است به شرط فاش نشدن هویت خود به الجزیره گفت: وضعیت در پنجشیر برای «۱۳۰ هزار خانواده‌ای که در آنجا گیر افتاده‌اند، اسفناک» است. او می‌گوید: «مردم هر آنچه را در خانه و مغازه داشته‌اند، انبار کرده تا در این روزها از آن استفاده کنند. الان مغازه‌ها خالی است و اگر زمان زیادی طول بکشد، مردم دیگری چیزی برای خوردن نخواهند داشت.»
اگرچه در روزهای یکشنبه و دوشنبه ۲۰ هلی‌کوپتر پاکستانی کماندوهای این کشور را در برخی مناطق پنجشیر پیاده کردند و همزمان پهپادها و جنگنده‌های پاکستانی هم مواضع مقاومت را سخت بمباران کردند، اما گزارش‌های دریافتی در روز سه‌شنبه ۱۶ شهریور حاکی از این بود که ورق تا حدودی به نفع مقاومت برگشته است؛ چراکه گفته شد تعدادی از جنگنده‌های ناشناس بر فراز پنجشیر به پرواز درآمده و مواضع طالبان را بمباران کردند. گفته شده این جنگنده‌ها متعلق به ارتش تاجیکستان است. امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان پیش از این گفته بود که اگر طالبان برق و تلفن پنجشیر را وصل نکند، برق افغانستان را قطع می‌کند. افزون بر این، در روزهای اخیر خبرهایی منتشر شده بود دال بر اینکه تاجیکستان قصد دارد نیروهای خود را در حمایت از پنجشیر به این منطقه بفرستد. به هر روی، خواه این جنگنده‌ها متعلق به ارتش تاجیکستان باشد، خواه متعلق به نیروی هوایی افغانستان که هنگام سقوط کابل در کشورهای تاجیکستان و ازبکستان بر زمین نشستند، اما شواهد نشان می‌دهد این حملات به مواضع طالبان باعث شد از فشار بر مقاومت تا حدودی کاسته شود. رسانه هندی «ایندیا تودی» هم اعلام کرد که سفر ژنرال فیض حمید، رئیس سازمان اطلاعات پاکستان به افغانستان، نشان از برنامه‌های پاکستان برای پنجشیر داشت. این رسانه هندی افزود نیروی هوایی پاکستان به یاری طالبان شتافت تا مانع شکست این گروه شود.
لطیفی به نقل از «کاوه کرامی» محقق دانشگاه SOAS در لندن می‌نویسد که ادعای پیروزی طالبان بر پنجشیر تا حد زیادی مبتنی است بر حرکت ساکنان به سوی کوه‌ها. او می‌گوید ادعای طالبان در زمانی مطرح می‌شود که بسیاری از پست‌های دولتی هنوز خالی است. به باور کرامی، ادعای طالبان بیشتر یک بازی سیاسی است و نشانی از حقیقت در خود ندارد. یکی از جوانان ساکن پنجشیر به گزارشگر الجزیره می‌گوید که اعضای طالبان از ولایت‌های بدخشان، هلمند و لقمان هستند و شیوه عملیاتشان متفاوت‌تر است. این ساکن پنجشیر می‌گوید هنوز بسیاری از ساکنان این منطقه به طالبان بی‌اعتماد هستند. گزارشگر الجزیره به خبرهایی مبنی بر «قتل‌عام» و «نسل‌کشی» در پنجشیر اشاره کرد که در فضای مجازی به گردش درآمده است و افزود که الجزیره نمی‌تواند این ادعا را ثابت کند. اما اخبار دیگر از پنجشیر حاکی است که «مردم مسعود» خواهر احمدمسعود در یک پست اینستاگرامی به نقل از رهبران مقاومت اعلام کرد که پنجشیر از لوث وجود نیروهای پاکستانی پاکسازی شد. این به این معناست که احتمالا با افزایش نارضایتی‌ها در فضای مجازی و میان جامعه افغان و شعارهایی که علیه این کشور سر داده شد، ورود پاکستان به‌عنوان یک نیروی خارجی در تحولات پنجشیر می‌تواند جرقه قیام داخلی علیه طالبان و پاکستان را مشتعل سازد؛ چیزی که پاکستانی‌ها تمایلی به آن ندارند.
اعلام اعضای کابینه طالبان
پس از گذشت بیش از 20 روز از تسلط طالبان بر کابل، «ذبیح‌الله مجاهد» سخنگوی طالبان در نشست خبری خود اعضای کابینه دولت جدید افغانستان را اعلام کرد. اعضای کابینه افغانستان به شرح زیر است: «ملا محمد حسن آخوند» نخست‌وزیر، «ملا عبدالغنی برادر» معاون نخست‌وزیر، «ملا محمد یعقوب مجاهد» سرپرست وزارت دفاع، «مولوی امیرخان متکی» سرپرست وزارت امور خارجه، «سراج‌الدین حقانی» سرپرست وزارت کشور، «ملا عبدالمنان عمری» سرپرست وزارت رفاه (فواید عامه)، «شیخ محمد خالد» سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر، «مولوی نجیب‌الله حقانی» سرپرست وزارت مخابرات، «ملا عبدالحق وثیق» سرپرست وزارت اطلاعات، «ذبیح‌الله مجاهد» معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ، «قاری دین محمد حنیف» سرپرست وزارت اقتصاد، «مولوی عبدالحکیم» وزارت شرعیات و دادگستری، «نور‌الله نوری» سرپرست سرحدات و قبائل، «یونس آخوندزاده» سرپرست توسعه روستایی و «عبدالحکیم شتی» وزیر عدلیه.
