اوضاع سیاسی اقتصادی افغانستان پس از خروج آمریکا بررسی شد

طالبان به دنبال دولت فراگیر؟

دنیای‌اقتصاد : به دنبال خروج آمریکا از افغانستان، جو بایدن روز سه‌شنبه ضمن دفاع از تصمیم خود، خروج از این کشور را «موفقیت فوق‌العاده» خواند و از تصمیم دولت خود مبنی بر پایان دادن به جنگی ۲۰ساله دفاع کرد. او که در کاخ سفید سخن می‌گفت، افزود: کشورش بسیار مدیون نیروهایی است که در ماموریت خروج و تخلیه جان خود را از دست دادند.

بایدن گفت: «۱۳ قهرمان جان خود را از دست دادند. ما به آنها و خانواده‌هایشان مدیونیم. هرگز نمی‌توانیم آن را جبران کنیم؛ اما نباید هرگز و هرگز این را فراموش کنیم.» بایدن هر گونه انتقاد را رد کرد و افزود که هرگونه تقصیری به گردن دولت ترامپ است که معامله‌ای «بد» را با طالبان انجام داد و همین معامله بد بود که بایدن و دولت او را در آچمز قرار داد. «مایکل.دی.شی یر» و «جیم تانکرسلی» در گزارش یک سپتامبر برای نیویورک‌تایمز نوشتند، در حالی به ۱۱سپتامبر نزدیک می‌شویم که ۲۰ سال پیش در ۱۱سپتامبر طالبان از قدرت ساقط شدند و ۲۰سال بعد از آن حادثه و در‌حالی‌که نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج شدند، همان طالبان بار دیگر به قدرت بازگشتند. الجزیره هم در گزارش ۳۱ آگوست با اشاره به خروج آمریکا از افغانستان نوشت که کمتر از ۲۴ ساعت پس از خروج آمریکا، بایدن هرگونه انتقاد از عقب‌نشینی را رد کرد و گفت که «تصمیم درستی» برای پایان دادن به حضور ۲۰ساله آمریکا اتخاذ کرده است. بایدن که با لحنی قاطع سخن می‌گفت، افزود که اگر پس از ۳۱ آگوست بار مسوولیت حفظ فرودگاه کابل را در اختیار نیروهایمان می‌گذاشتیم، آنها را در معرض خطرات شدید امنیتی قرار می‌دادیم. او افزود: «بگذارید صریح باشم. تاریخ ۳۱ آگوست برای خروج ما نبود، بلکه برای نجات جان سربازانمان بود.» بایدن افزود: «...تصمیم به پایان دادن به عملیات نظامی مبتنی بود بر توصیه‌هایی از مشاوران نظامی و غیرنظامی‌ام.» بسیاری از اعضای کنگره و متحدان آمریکا خواستار تمدید عملیات خروج تا پایان سپتامبر جاری شده بودند؛ اما طالبان نسبت به «عواقب» این کار هشدار داد. با این حال، بحث و جدل‌هایی میان سیاستمداران آمریکایی درگرفته است. با تمام این اوصاف، بایدن معتقد است خروج، کار درستی بود.

«دان بیلفسکی» هم در گزارش دیگری در نیویورک‌تایمز نوشت، افغانستان با خروج آمریکا با یک واقعیت جدید دست به گریبان است: کشوری زیر سلطه طالبان با اقتصادی ویران و بحران انسانی. «سعد محسنی» مدیر شبکه بزرگ طلوع در افغانستان تاکید می‌کند که طالبان با موانع بزرگی روبه‌رو است؛ از جمله کسب حمایت از افغان‌ها. او می‌گوید: «انتظارات مردم پس از ۲۰ سال آزادی و رهایی به شکل چشم‌گیری بالا رفته و هنوز درد و رنج نرسیده است. آیا طالبان با رویکردی همه‌جانبه و فراگیر وارد تعامل با جهان خواهد شد؟ یا آنها به همان راه و روش‌های سال گذشته روی می‌آورند؟» طالبان باید دولتی را تشکیل دهد که بسیاری از افغان‌ها و دولت‌های خارجی ممکن است آن را به رسمیت نشناسند. بسیاری از خدمات اساسی از جمله تامین برق در معرض تهدید است؛ زیرا بسیاری از کارمندان دولتی هنوز به کار بازنگشته‌اند. واشنگتن منابع مالی این کشور را مسدود کرده و صندوق بین المللی پول و دیگر نهادهای مالی بین‌المللی هم همین‌طور. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، روز سه‌شنبه ۹ شهریور در بیانیه‌ای گفت: «امروز تقریبا نیمی از جمعیت افغانستان- ۱۸ میلیون نفر- برای بقا نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند. از هر سه افغان، یکی نمی‌داند که غذای بعدی او از کجا و چه زمان خواهد رسید. انتظار می‌رود بیش از نیمی از کودکان زیر ۵ سال در سال آینده دچار سوء‌تغذیه شوند. مردم دارند دسترسی خود به کالاهای اساسی و خدمات را به‌صورت روزانه از دست می‌دهند.»

«رامیز الاکبروف» هماهنگ‌کننده بشردوستانه سازمان ملل برای افغانستان می‌گوید که احتمال دارد شرایط به زودی بدتر شود؛ زیرا ممکن است ذخایر غذایی تا پایان سپتامبر تمام شود.» او می‌گوید در کابل «ما در آستانه یک فاجعه انسانی هستیم. قیمت‌ها بالا می‌رود. هیچ حقوقی نیست. در یک مرحله، میلیون‌ها نفر ناامید و بیچاره خواهند شد.» بسیاری به فضای مجازی روی آورده‌اند تا برای آن دسته از اعضای خانواده خود که در افغانستان رها شده‌اند، کمک بطلبند. فردی که خود را از مترجمان سابق ارتش بریتانیا اعلام می‌کند در پیامی توییتری به یک وکیل بریتانیایی نوشت: «خانواده‌ام ۴ روز است در ورودی فرودگاه کابل هستند و جا مانده‌اند. لطفا برای ورودشان به کشور سوم به آنها کمک کنید.» به نوشته بیلفسکی، گزارشگر نیویورک‌تایمز اگرچه طالبان کوشیده چهره دیگری از خود نشان دهد و بگوید نسبت به سال ۱۹۹۰ تغییر کرده است، اما حقیقت این است که تغییر چندانی در رفتار این گروه دیده نمی‌شود. این گروه زن‌ها را از حق تحصیل منع کرده، مجازات‌هایی مانند شلاق، قطع عضو و اعدام دسته‌جمعی را ترغیب می‌کند و رسانه‌ها و معترضان را هم به‌شدت سرکوب کرده است. در هر حال، الجزیره هم در گزارش ۳۱ آگوست به نقل از بیانیه گوترش می‌نویسد: تاکنون بیش از هر زمان دیگری کودکان، زنان و مردان افغان به حمایت و همدلی جامعه بین المللی نیاز دارند.» او روزگار فعلی را «سیاه‌ترین روزگار» برای «مردم افغانستان» می‌داند. استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل هم گفت از ۳/ ۱ میلیارد کمک انسانی وعده داده‌شده برای افغانستان، تنها ۳۹درصد تامین شده است. گزارش سازمان ملل حاکی است که ۱۸میلیون افغان «نیازمند کمک فوری هستند.»

«جیم هایلبروک»، «نجیم رحیم» و «اریک ناگورنی» هم در گزارش ۳۱ آگوست برای نیویورک‌تایمز نوشتند، طالبان در حالی پیروزی خود را جشن می‌گیرد که بحران در افق نمایان است. آنها به هدفی که ظرف دو دهه اخیر می‌خواستند (دستیابی به قدرت و خروج آمریکا) دست یافتند. کنترل آنها برای چند روز یا چند هفته خوب است؛ زیرا احتمال دارد شهرها یکی پس از دیگری سر به شورش بردارند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفت: «ما ۲۰ سال مترصد همین امر بودیم و برای آن جنگیدیم. به دنبال این بودیم که این جنگ و حمله خارجی‌ها به خودمان و دولت اسلامی‌مان را پایان دهیم.» مجاهد که از سوی واحدهای نخبه طالبان اسکورت می‌شد، اعلام کرد که گروهی از روزنامه‌نگاران زیر لوای طالبان برای بازدید فرودگاه برده شده‌اند؛ همان فرودگاهی که تا قبل از ۳۱ آگوست (سه‌شنبه ۹ شهریور) به دو قسمت نظامی و غیرنظامی تقسیم شده بود. به نوشته «هایلبروک- رحیم- ناگورنی» دومین ابرقدرت هم در حالی که تیر امیالش به سنگ خورد، از افغانستان خارج شد. خروج پرشتاب این ابرقدرت باعث شد تعدادی از ادوات نظامی این کشور هم دست طالبان بیفتد از آن جمله است ٨هزار دستگاه کامیون، ١٦٩ماشین ضدمین، ٤٢هزار وانت، ٦٣٤‌ ام١١١٧و ١٦٩ نفربر.

الجزیره در گزارش دیگری در تاریخ ۳۱ آگوست به مساله مهم دیگری اشاره کرد و نوشت طالبان گفته است خروج آمریکا باعث خواهد شد این گروه به زودی دولت را اعلام کند. به گفته طالبان، دولت در آستانه تشکیل است. انس حقانی، از رهبران ارشد طالبان، به الجزیره گفت: «دولت در روزهای آینده شکل خواهد گرفت.» او افزود، اکنون بسیار زودهنگام است که بگوییم چه کسی (یا کسانی) بخشی از کابینه جدید خواهد بود. حقانی افزود: «ما ۹۰ تا ۹۵ درصد کار را انجام داده‌ایم و نتیجه نهایی در روزهای آتی اعلام خواهد شد.» پیش از این اعلام شده بود که طالبان تا فردا جمعه (۱۲شهریور) دولت جدید خود را اعلام خواهد کرد. به دنبال خروج آمریکا، انس حقانی در توییتی اعلام کرد: «ما بار دیگر تاریخ‌سازشدیم.۲۰ سال اشغال افغانستان از سوی آمریکا و ناتو پایان یافت.» او گفت که طالبان متعهد به «دولت فراگیر» (همه شمول) است؛ اما «در چارچوب قانون اسلامی».

اما دو اتفاق دیگر درباره افغانستان وجود دارد که می‌تواند بر تحولات سیاسی این کشور تاثیرگذار باشد. الجزیره در گزارش ۳۱ آگوست نوشت، اولین اتفاق این است که وزیر خارجه قطر هشدار داد که منزوی کردن طالبان می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در افغانستان دامن بزند. او از کشورها خواست تا با این جنبش همراهی کنند تا نگرانی‌های امنیتی و اقتصادی- اجتماعی در این کشور مرتفع شود. «شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» روز سه‌شنبه در دوحه گفت: «اگر ما شرط بگذاریم و مانع همکاری با طالبان شویم، موجب خلأ قدرت خواهیم شد و سوال این خواهد بود که چه کسی این خلأ قدرت را پر خواهد کرد.» اما اتفاق دوم دیدار سفیر هند در قطر با رهبر ارشد طالبان بود و این اولین دیدار دیپلماتیک هند با عضو ارشد طالبان از زمانی است که این گروه قدرت را در افغانستان به دست گرفته است. «دیپاک میتال» سفیر هند با «شیر محمد عباس استنکزای» رئیس دفتر سیاسی طالبان در دوحه، البته به درخواست طالبان دیدار کرد. الجزیره اعلام کرد که هند نگرانی‌های امنیتی نسبت به طالبان دارد؛ چراکه این گروه با همتای پاکستانی‌اش پیوندهای نزدیک دارد.