طالبان حداکثر تا ۳۰ روز دیگر به کابل می رسد
دومینوی سقوط در افغانستان
عکس: AFP
«قندهار» (دومین شهر بزرگ افغانستان)، «هرات» (سومین شهر بزرگ افغانستان)، شهر «لشکرگاه» (مرکز ولایت هلمند) و شهرهای «غزنی» (مرکز ولایت غزنی) و «قلعه نو» (مرکز ولایت بادغیس)، زابل، پکتیکا، لوگر، اوروزجان و فاریاب به دست طالبان سقوط کرد. به این ترتیب شمار مراکز ولایت‌ها که به دست طالبان سقوط کرده‌اند تا روز جمعه و لحظه تنظیم گزارش به ۱۸ ولایت رسیده است. طالبان با تصرف ولایت لوگر به ۵۰ کیلومتری کابل رسید.«کریستینا گولدباوم»، «شریف حسن» و «فهیم عابد» در گزارش ۱۳ آگوست در نیویورک‌تایمز نوشتند: «روند سقوط شهرها سرعت گرفته است.» این گزارشگران نوشتند که شهرهای قندهار و لشکرگاه در قلب مناطق جنوبی پشتون‌نشین قرار دارند؛ درحالی‌که هرات قطب اقتصادی و فرهنگی محسوب می‌شود. طالبان با فتح این شهرها، گام به گام به کابل نزدیک‌تر می‌شود. به نوشته این گزارشگران، طالبان تقریبا کل جنوب افغانستان را در کنترل خود گرفته است. اگرچه درخواست‌هایی برای کناره‌گیری و استعفای اشرف غنی، رئیس‌جمهور، مطرح شده اما وی می‌گوید «تعیین جانشین» او باید توسط مردم افغانستان انجام شود و «کس دیگری» نمی‌تواند برای افغانستان «زعیم ملی» تعیین کند. طالبان شرط توقف حملات خود را کناره‌گیری و استعفای غنی مطرح کرده است. «رابرت برسل» هم در گزارش ۱۳آگوست در رویترز، تسخیر قندهار و هرات را «ضربه سنگین» بر دولت افغانستان نامید. این گزارشگر قندهار را«قلب» طالبان نامید. در هر حال، طی روزهای اخیر طالبان با سرعتی خیره‌کننده پیش رفته است و از جمعه ۱۵مرداد تا جمعه ۲۲مرداد این گروه توانست حدود ۱۸ ولایت و مرکز ولایت را به کنترل خود درآورد. آنچه در تحولات این روزهای افغانستان مهم است خیانت و البته همکاری مقام‌های ولایتی با طالبان است. بی‌بی‌سی در گزارش ۲۱ مرداد در این رابطه نوشت: «محمد داوود لغمانی» والی ولایت غزنی همراه با معاون و رئیس دفترش، شهر را به طالبان واگذار کرده و به سوی کابل رهسپار شده است؛ اما از سوی نیروهای امنیت داخلی وزارت داخله در ولایت میدان وردک بازداشت شد. تصاویری که در فضای مجازی منتشر شده نشان می‌دهد که طالبان در حال بدرقه لغمانی است. در یکی از ویدئوها که از سوی گروه طالبان فیلم‌برداری شده است، گفته می‌شود «این والی دولت است که ولایت را به مجاهدین تسلیم کرد.» اتفاق مهم دیگر در این روزهای افغانستان این است که «محمد اسماعیل‌خان» والی سابق هرات و از رهبران سابق جهادی که سال‌ها در نبرد با طالبان بود، روز جمعه ۲۲ مرداد به اسارت طالبان درآمد. طالبان تصاویری از او منتشر کرده است؛ در یک تصویر یکی از اعضای طالبان روی دسته صندلی نشسته و دست در گردن اسماعیل خان دارد؛ درحالی‌که شخص وی جلیقه‌ای نظامی همراه با چند خشاب به دور خود بسته و دیگر اعضای طالبان بالای سر او ایستاده‌اند.در تصویر دیگر، او در خودروی طالبان مشاهده می‌شود. اسماعیل‌خان در پاسخ به سوالی که چه احساسی دارد، می‌گوید: «چون دفعتا این حادثه صورت گرفته است، نمی‌توانم چیزی بگویم.» مشخص نیست که این ویدئو تحت چه شرایطی ضبط شده است. به نوشته گزارشگران نیویورک‌تایمز، تسخیر خانه اسماعیل‌خان هم «غنیمت بزرگ» دیگری است که نشان می‌دهد نیروهای حامی «خان» هم شکست را پذیرفته‌اند.
«گولدباوم- حسن- عابد» در بخش دیگری از گزارش خود نوشتند طالبان ظرف روزهای گذشته به شکل شگفت‌آوری به پیش رفته است و به‌گونه‌ای آرایش گرفته است که گویی قصد حمله و تسخیر کابل را دارد. کمتر از سه هفته بعد از خروج آمریکا از افغانستان، ارتش افغان در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. برخی مقام‌های آمریکایی از این بیم دارند که ظرف ۳۰ روز آینده دولت افغانستان «منفجر شده و به هوا خواهد رفت» به همین دلیل، قرار است ۳ هزار نیروی آمریکایی برای تخلیه سفارت آمریکا و خارج کردن شهروندان آمریکایی از کابل وارد افغانستان شوند. آنها با تیربار، خمپاره‌انداز و برخی سلاح‌های سبک و سنگین خواهند آمد تا درصورت حمله طالبان از توان دفاع برخوردار باشند. طالبان از حدود ۴۲۰ ولسوالی(شهرستان) بیش از نیمی از آنها را در تسخیر خود گرفته است. اگرچه برخی شهرها از سوی طالبان محاصره شده و درگیری‌ها به‌شدت ادامه دارد، اما برخی گزارش‌ها حاکی از این است که نیروهای دولتی افغانستان خسته و فرسوده شده‌اند و نیروهای نظامی یا سلاح بر زمین گذاشته و می‌گریزند یا تغییر موضع می‌دهند و به طالبان می‌پیوندند. قندهار غنیمتی بزرگ برای طالبان است؛ چراکه قطب اقتصادی جنوب کشور و زادگاه شورشیان طالبان در دهه ۹۰ است و به مدت ۵ سال پایتخت آنها بود. با تسخیر این شهر، طالبان می‌تواند ادعا کند که به قدرت بازگشته است (هر چند نه به‌طور کامل). به نوشته «گولدباوم- حسن- عابد» ورود طالبان به شهرها از جمله در هرات با آزادی زندانیان همراه بوده است. در هرات به محض تسخیر، ۳ هزار زندانی به دست طالبان آزاد شدند. به گفته مقام‌های دولتی و شاهدان عینی، بسیاری از نیروهای دولتی افغان (از جمله تقریبا تمام کماندوها و واحدهای ویژه پلیس) به محض مشاهده طالبان از برابر آنها گریخته و شهر را به طالبان تسلیم کردند. «سامی نصرت» سخنگوی پلیس هرات می‌گوید: «بیشتر شهرها بدون نبرد فتح شدند. طالبان با تیراندازی به سوی آسمان، شادمانی خود را ابراز می‌کردند.» «احسان شفیق» از ساکنان هرات چهارشنبه شب پس از اینکه شنید درگیری‌ها شدت گرفته است، گفت: شهر مانند شهر ارواح شده و سکوتی مرگبار شهر را فراگرفته است. او می‌گوید: «وقتی طالبان وارد مراکز پلیس شدند آنجا خالی بود و وقتی وارد دفتر استاندار [والی] هم شدند آنجا هم خالی بود. هر جا آنها می‌رفتند، زودتر از آنها نیروهای دولتی فرار کرده و ساختمان را رها کرده بودند.» در میان شهرهای تحت کنترل دولت، مزار شریف در شمال زیر حملات شدید طالبان قرار دارد. دیر نیست که این شهر هم به دست طالبان سقوط کند.
با توجه به این اوضاع وخامت‌بار در افغانستان، دولت آمریکا اعلام کرد که ۳ هزار نیرو به افغانستان و ۴هزار نیروی دیگر به منطقه اعزام خواهد کرد. این نیروهایی که به افغانستان خواهند رفت سفارت این کشور و شهرندان آمریکایی را از افغانستان بیرون خواهند برد. این در حالی است که دولت بایدن به استقبال فروپاشی دولت در افغانستان می‌رود. «توماس گیبون نف»، «هلن کوپر»، «لارا جیکس» و «اریک اشمیت» در گزارش ۱۲ آگوست برای نیویورک‌تایمز نوشتند، اوضاع وخامت بار در افغانستان باعث شد دولت بایدن برنامه‌هایی برای تسریع در خروج آمریکایی‌ها از افغانستان داشته باشد. بایدن در دیدار چهارشنبه شب و پنج‌شنبه صبح با مقام‌های ارشد و نیز مشاوران امنیت ملی خود دستور اعزام این نیروها را صادر کرد. با این حال، دولت آمریکا می‌گوید اگر طالبان با زور پایتخت را تسخیر کند، این گروه را به رسمیت نخواهد شناخت. «پاول.دی.شینکمان» در گزارش ۱۲ آگوست در US.News نوشت، با وجود این ادعای آمریکا اما مقام‌های چینی اعلام کردند درصورتی‌که طالبان کابل را تسخیر کند، این گروه را به رسمیت خواهند شناخت. به نوشته او، اگرچه پکن تلاش داشت تا طالبان را وادار به مصالحه با دولت غنی کند، اما پیشروی‌های این گروه مقام‌های حزب کمونیست را متقاعد کرد که بهتر است آماده برقراری روابط رسمی با این گروه شورشی باشند.
«گیبون نف- کوپر- جیکس- اشمیت» همچنین افزودند: هزار نیروی اضافی هم به قطر خواهند رفت تا به فرآیند درخواست ویزای آن دسته از نیروهای افغان که با ارتش آمریکا همکاری می‌کردند، کمک کنند. این گزارشگران نوشتند طالبان در حالی با حدود ۷۵ هزار نیرو پیش می‌تازد که ارتش افغانستان ۳۰۰ هزار نیرو دارد و همگی از سوی ارتش آمریکا آموزش دیده بودند. وضعیت فرار تاسف‌بار این نیروها باعث سرخوردگی شدید و نگرانی در میان مقام‌های ارشد آمریکایی و مقام‌های پنتاگون شده است. مقام‌های افغان بارها اعلام کرده بودند که قادر به دفاع از کشور و شکست طالبان هستند. جان کربی، در همین رابطه گفت: «ارتش افغانستان مزیت‌های زیادی دارد که طالبان فاقد آن است. طالبان نیروی هوایی ندارد.آنها هیچ چیز ندارند.» اما اشرف غنی فاقد ابتکار برای طراحی یک استراتژی در راستای شکست طالبان و جلوگیری از فرار و ریزش نیروهای امنیتی است. روز چهارشنبه ۲۰مردادماه اشرف غنی «ولی محمد احمدزی» رئیس ستاد ارتش افغانستان را برکنار کرد و «هبت‌الله علی‌زی» به‌عنوان رئیس جدید ستاد ارتش تعیین شد. «سمیع سادات» فرمانده سپاه ۲۱۵ ارتش هم به‌عنوان فرمانده سپاه نیروهای خاص (قول اردو) تعیین شد. پیشروی طالبان نگرانی خاطر مقام‌های آمریکایی را به‌وجود آورده است. در همین راستا، مقام‌های آمریکایی می‌کوشند تا تضمین‌هایی از این گروه بگیرند دال بر اینکه به سفارت آمریکا در کابل حمله نخواهند کرد. «لارا جیکس» در گزارش ۱۲ آگوست برای نیویورک‌تایمز نوشت، اگر این گروه خواهان دریافت کمک‌های خارجی است باید مانع حمله به سفارت آمریکا شود. زلمای خلیلزاد، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی با طالبان رهبری این تلاش‌ها را به دست دارد. هم‌اکنون تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا بر خروج تمام نیروها و شهروندان آمریکایی از افغانستان متمرکز است. این در حالی است که با توجه به سقوط پی در پی ولایت‌ها در افغانستان، اردوغان هم خواستار دیدار احتمالی با رهبر طالبان شد. او گفت اگر لازم باشد، با رهبر طالبان دیدار خواهد کرد. به نوشته جیکس، بسیاری سقوط افغانستان را با سقوط سایگون در سال ۱۹۷۵ مقایسه کرده و می‌گویند آن زمان نیروهای آمریکایی مستقر در سفارت از ویتنام خارج شدند و امروز هم همین اتفاق در افغانستان در حال وقوع است.
