چرا پیشرفته‌ترین کشور اسکاندیناوی نتوانست کووید-۱۹ را مهار کند؟
تزهای کرونایی پروفسور سوئدی
سوئد به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای اسکاندیناوی نتوانسته است، بیماری کرونا را مهار کند. این شاید یکی از عجیب‌ترین اتفاقات دنیا باشد؛ چراکه این کشور عمدتا در زمینه مسائل بهداشتی زبانزد دیگر کشورها است؛ اما چرا این کشور نتوانسته از مهار این بیماری همچون سایر کشورهای اسکاندیناوی برآید، سوالی است که نیویورکر در یک گزارش مفصل به قلم مالوری پیکت، به آن پاسخ می‌دهد:
در یک بعد از ظهر غم‌انگیز در ماه مارس سال ۲۰۲۰ بود که آنجلیکا ژولاربوپرستار حاضر در دفتر خود در یک دبیرستان در استکهلم با دانش‌آموزی روبه رو شد که از سردرد شکایت داشت. ژولاربو، مادر چهار فرزند که مشخصه‌اش استفاده توام از سخت‌گیری‌ها و مهربانی، همچون سایر پرستارها است. در ماه گذشته که کووید-۱۹ در حال سرک کشیدن به نقاط مختلف اروپا بود، مدارس سوئد اما همچنان باز بودند. همان‌طور که ژولاربو دولا شد تا دمای دانش آموز را بسنجد، او سرفه‌ای کرد و گفت: «اوه! شاید بهتر باشد به شما بگویم که پدر و مادرم کرونا دارند.» ژولاربو به دانش‌آموز دستور داد که سریعا به خانه بازگردد. او گفت: «برای برداشتن کیفت هم به کلاس برنگرد. می‌گوییم کسی برای تو آن را بیاورد.»
چهار روز بعد، ژولاربو کار خود را با تب و سردرد آغاز کرد. او می‌گوید: «من افرادی را که واقعا بیمار هستند و درد سختی تحمل می‌کنند، درک می‌کنم. من واقعا می‌خواستم بمیرم.» او آنقدر خسته بود که نتوانست چند روز از اتاقش بیرون برود. یک روز صبح که او منتظر بود فرزندانش به مدرسه بروند، برای خود چای درست کرد و روی مبل نشست؛ اما ناگهان با صدای سر و صدای آنها که به خانه بازگشته بودند، از خواب برخاست و چای نیز سرد شده بود.
چند روز بعد، وقتی او از شر آن دو نشانه کرونا (سردرد و تب) راحت شد، به محل کار خود بازگشت. اما یک هفته بعد دوباره سر درد و تب به سراغش بازگشتند. او به من گفت: «بسیار ترسیده بودم که نکند در اداره افراد دیگر را هم مبتلا کرده باشم.»
بیماری ژولاربو در یک زمان مهم برای سوئد رخ داد. در حالی که قرنطینه، منع رفت و آمد، ممنوعیت سفر در سایر نقاط جهان رواج داشت، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها، بارها، موزه‌ها، مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی سوئد همه باز بودند. مردم به کار در خانه و کاهش مسافرت تشویق می‌شدند؛ اما هر دو اختیاری بودند. ماسک زدن به کسی توصیه نمی‌شود و استفاده از آن هم به ندرت صورت می‌گیرد. خانوارها هم به راحتی می‌توانند با هم رفت و آمد داشته باشند. تا پایان ماه مارس، حتی مهمانی‌های حداکثر پانصد نفره هم مجاز بودند. مردی که پشت پاسخ به گسترش ویروس کرونا در سوئد قرار دارد، کسی جز آندرس تگنل، ویروس‌شناس معروف این کشور نیست. تگنل در سال ۱۹۹۵ در زییر، زمانی که اپیدمی ابولا در آفریقا شایع شده بود، حضور داشت و قبل از اینکه به استخدام در آژانس بهداشت عمومی سوئد درآید، در سال ۲۰۱۳ به‌عنوان متخصص بیماری‌های عفونی برای اتحادیه اروپا خدمت کرد.
قانون اساسی سوئد به سازمان‌های دولتی استقلال فوق‌العاده‌ای می‌دهد. بنابراین تگنل و آژانس بهداشت عمومی مسوول اصلی پاسخ ویروس کرونا در سوئد هستند؛ اما طبق قانون اساسی، دولت قدرت کمی برای اعمال محدودیت‌ها دارد. تگنل که ۶۴ ساله و قد بلند است، همواره از عینک گرد استفاده می‌کند. او اغلب می‌گوید به قرنطینه اعتقادی ندارد و شواهد ضعیفی وجود دارد که نشان دهد استفاده از ماسک نجات‌بخش است. موضع وی بسیار حیرت‌انگیز است و وی را از اجماع علمی جدا می‌کند؛ اما او هنوز معتقد است که اگر سایر کشورها به جای سیاست‌مداران توسط متخصصان هدایت می‌شدند، بیشتر کشورها سیاست‌هایی مانند سوئد در پیش می‌گرفتند.
باقی دنیا هاج و واج مانده است. لیبرال‌های آمریکایی از اینکه کشور گرتاتونبرگ این همه از نظر علمی عقب افتاده است، شوکه شده‌اند. فعالان دست‌راستی در مینه‌سوتا در تظاهرات قرنطینه، از پلاکاردهایی استفاده می‌کنند که روی آن نوشته است: «مثل سوئد باشید.»
در داخل این کشور، تگنل به نمادی از فلسفه استثناگرای سوئدی تبدیل شده است و اعتقاد بر این است که او بیش از حد خشک، سرسخت و منطقی است. هوادارانش او را به‌دلیل تسلیم نشدن در برابر این وحشت سیاسی می‌ستایند. حتی استفاده از ماسک در سوئد به‌عنوان نشانه ضد علم بودن تلقی می‌شود. ژولاربو دوستان و همکاران زیادی دارد که به کووید-۱۹ مبتلا شدند و مورد وی سخت بود. من ژولاربو را در کلوب «طرفداران آندرس تگنل» در فیس‌بوک پیدا کردم که محتوای آن چیزی جز احترام به این دانشمند سوئدی نیست. در این صفحه عکسی از تی شرت‌هایی وجود دارد که صورت تگنل را نشان می‌دهند و یک شکلک شکلاتی در تصویر او دیده می‌شود و یک پوستر از صورتش که در بالای آن از این عبارت‌ها استفاده شده است: «دست‌های خود را بشویید.» ژولاربو به من گفت: «من ترجیح می‌دهم به جای نخست‌وزیری که در مورد مسائل بهداشتی و پزشکی چیزی نمی‌داند، حرف مفت می‌زند، متخصصان پزشکی در این زمینه حرف بزنند و تصمیم بگیرند.»
او تنها شخص در گروه نیست که ویروس کرونا گرفته است. استفن هوگمارک ۵۳ساله که در یک شرکت تهیه و تولید نرم‌افزار کار می‌کند، به همراه خانواده‌اش وقتی که از یک برنامه اسکی در شمال ایتالیا به کشور بازمی‌گشتند، کرونا گرفت. او اخیرا با یک دوست قدیمی که با سیاست‌های سوئد در این زمینه مخالف است، درگیری داشته است. او می‌گوید: «مردم به سوئد نگاه می‌کنند و فکر می‌کنند اینجا فاجعه رخ داده است؛ اما این‌طور نیست.» ویکتوریا الینیوس، یک متخصص زیبایی و ۴۷ساله که در اوایل بیماری پاندمی بیمار شد و نتوانست هفته‌ها کار کند و حتی موجب شد تا کارش را از دست بدهد، می‌گوید: من تست کرونا ندادم؛ اما فکر می‌کنم خودش بود. با این وجود او فکر می‌کند که سیاست‌های تگنل کشور را از هزینه‌های سرسام‌آور قرنطینه و ورشکستگی و رکود گسترده نجات داده است. او تصریح می‌کند: «در ابتدا من تگنل را دوست نداشتم. اما هرچه بیشتر از او شنیدم و هر چه می‌گذشت، بیشتر عاشقش شدم.» ژولاربو هم اکنون با بیمارانی که از عوارض طولانی‌مدت کووید-۱۹ رنج می‌برند، در واحد توانبخشی بیمارستانی در اسکیلستونا در هفتاد مایلی غرب استکهلم کار می‌کند. او خود نیز از عوارض طولانی مدت کووید-۱۹ از جمله زود خسته شدن رنج می‌برد. او می‌گوید: «هیچ‌وقت به این سرعت خسته نمی‌شدم. ناگهان به گونه‌ای دچار خاموشی می‌شوم که گویی به من شلیک کرده‌اند. برایم مهم نیست که بچه هایم به موقع به مدرسه می‌روند یا نه. اصلا هیچ‌چیز اهمیتی پیدا نمی‌کند.» با این حال او به نحوه اداره ویروس کرونا در آژانس بهداشت عمومی در سوئد افتخار می‌کند. او تصریح می‌کند: «آنها خوب بودند. آنها دوره نیفتادند تا ببینند بقیه چه می‌گویند.» ژولاربو این زمستان به من پیامک فرستاد. او نوشته بود: «من نگرانت در ایالات متحده هستم. کشورت بدجور درگیر شده است.» بیشتر زمستان همسرم که از قضا سوئدی است، با خانواده‌اش از طریق فیس‌تایم در سوئد صحبت می‌کرد. اوایل پاندمی، این تماس‌ها مانند پنجره‌هایی عمل می‌کردند که زندگی عادی را زنده نگه دارند و استفاده از این نوع تماس‌ها بی‌وقفه ادامه داشت. در سوئد اما بچه‌ها مهمانی‌های تولد خود را برپا می‌کردند و با اجازه والدین نیز شب‌ها در خانه‌های یکدیگر می‌ماندند. بزرگسالان در رستوران‌ها و بارها با هم ملاقات می‌کردند. یکی از دوستان ویدئویی از یک کلاس ورزشی در استکهلم ارسال کرد که بیست نفر در یک فضای بسته ورزش می‌کردند و نفس می‌کشیدند. پدر همسرم که در دهه هفتم زندگی‌اش است و از یک بیماری ریوی رنج می‌برد که آن به این معنی است اگر وی ویروس کرونا بگیرد، احتمالا فوت خواهد کرد، در این برنامه‌ها راحت رفت و آمد داشت. در حالی که من و همسرم در کالیفرنیا در خانه مانده بودیم، پدرشوهر و مادرشوهرم، همچنان بیرون می‌رفتند و آزادانه خرید می‌کردند و بدون ماسک با دوستانشان دیدار داشتند. آنها افراد بی‌اطلاع و بی‌پروایی نبودند. پدرشوهرم مهندس بازنشسته است و هر روز صبح روزنامه می‌خواند و ما همواره در زمینه سیاست با یکدیگر هم‌نظریم. با این حال هر بار که پیشنهاد می‌کردیم هنگام حضور در بار باید از ماسک استفاده کند، روح بدبینی‌اش غالب می‌شد و با ما مخالفت می‌کرد. پدرشوهرم اخیرا با دکتر ریه خود که یک پزشک ارشد در یکی از بیمارستان‌های برتر این کشور است، صحبت کرده بود و توصیه او این بود که تنها به این دلیل ماسک بزند که مردم فکر کنند او مریض است تا این‌گونه مردم از او فاصله بگیرند. پدر شوهرم حالا تنها به دلیل همین فلسفه از ماسک استفاده می‌کند. یک فرد سالم در سوئد می‌تواند ماسک بزند. در ماه اکتبر مادرشوهرم به من گفت: «مردم به کسی که ماسک زده باشد به‌گونه‌ای نگاه می‌کنند که انگار موجودی عجیب و غریب دیده‌اند.» آژانس بهداشتی سوئد به مردم گفته است که شواهد کافی مبنی بر جلوگیری از ورود ویروس کرونا با ماسک وجود ندارد. تگنل در ماه مارس، با افزایش موارد، از رویکرد نه چندان سخت‌گیرانه این کشور رونمایی کرد. ایمیل‌های داخلی که توسط روزنامه‌نگار مستقل امانوئل کارلستون به دست آمده است، نشان می‌دهد دولت در حال بررسی این بوده است که آیا این استراتژی می‌تواند منجر به مصونیت گسترده‌تر شود. در تاریخ ۱۴ و ۱۵ مارس، در یک تبادل ایمیلی بین تگنل و رئیس آژانس بهداشت عمومی فنلاند، تگنل پیشنهاد کرده است که باز نگه داشتن مدارس می‌تواند به جوانان و افراد سالم کمک کند تا زودتر به ایمنی برسند. اما همکاران فنلاندی وی خاطرنشان کردند که مدل‌های آنها نشان می‌دهد که تعطیلی مدارس میزان آلودگی در افراد مسن را ۱۰درصد کاهش داده است. تگنل اما پاسخ داده است که ۱۰ درصد آیا ارزشمند است؟
با این حال، به نظر می‌رسد سوئد در راهبرد نهایی خود از طریق ترکیبی از نتایج غیرمعمول علمی، عمل‌گرایی و «folkvett» که یک مفهوم خاص سوئدی از عقل سلیم است، بهره برده است. هیچ متخصص اپیدمیولوژی فکر نمی‌کرد که خودقرنطینگی باید یک راه حل طولانی‌مدت باشد. دیوید نابارو، مشاور دیرینه سازمان ملل و یکی از فرستادگان ویژه سازمان بهداشت جهانی در مورد کووید-۱۹ به من گفت: «قرنطینه یک اقدام موقتی است برای اینکه شما زمان بخرید.» اما اکثر کشورها قادر به کنترل ویروس نشدند و تصمیم گرفتند قرنطینه‌ها را تا زمانی که واکسن دردسترس نباشد، رها کنند. به نظر می‌رسد این موضوع (قرنطینه) برای تگنل قابل تحمل نبود. او همچنین استفاده از ماسک را محدود کرد. یک سال پیش، مطالعات اندکی روی تاثیر ماسک بر جلوگیری از انتشار ذرات ویروسی و گسترش ویروس در جامعه صورت گرفته بود و ترتیب دادن آزمایش‌های کنترل‌شده به دلایل منطقی و اخلاقی دشوار بود. طی شیوع پاندمی شواهد اما نشان داد که استفاده از ماسک ضروری است. تجزیه و تحلیل صورت‌گرفته در خصوص استفاده از ماسک در شهرهای آلمان نشان می‌دهد که ممکن است حدود ۴۵درصد از عفونت‌های ناشی از کووید-۱۹ را کاهش دهد. مطالعه دیگری که در ایالات متحده درخصوص استفاده از ماسک صورت گرفته، نشان داده است در ایالت‌هایی که دستور به استفاده از ماسک اجباری بوده است، رشد عفونت‌ها ۲درصد کمتر بوده است. تا آوریل ۲۰۲۰ سازمان بهداشت جهانی، مرکز کنترل بیماری و سایر گروه‌ها به این نتیجه رسیدند که شواهد کافی برای اجباری شدن ماسک وجود دارد. مرکز کنترل بیماری اکنون قاطعانه نتیجه گرفته است که داده‌های تجربی و اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد استفاده از ماسک در کاهش شیوع بیماری موثر است. با این حال تگنل هنوز ناباور است. در آوریل، ۲۰۲۰، او نامه‌ای به مرکز کنترل بیماری‌ها اروپا نوشت و خواستار آن شد که توصیه به استفاده از ماسک برداشته شود. او نوشت: «استدلال و شواهد تاثیر استفاده از ماسک برای محدود کردن افراد ناقل بدون علامت مشخص نیست.» استدلال‌های صورت‌گرفته از نظر وی قانع‌کننده نبوده‌اند. با این حال همان‌طور که راهبرد سوئد در برخورد با این بیماری بسیار جلب توجه می‌کرد، سخنان یوهان گیزکه، رئیس سابق اپیدمیولوژی سوئد در گفت‌وگو با یک کانال یوتیوبی به نام
«Unherd» بسیار شوک‌برانگیز است. او مصر است که میزان کشته‌های ناشی از کرونا بسیار بسیار کمتر از آن چیزی است که رسانه‌ها می‌گویند. او می‌گوید: من فکر می‌کنم نرخ آن مثل یک آنفلوآنزای شدید در حد یک‌دهم درصد باشد. بعدا یک مطالعه توسط آژانس بهداشت عمومی سوئد نشان داد که این میزان در استکهلم حداقل ۶برابر بیشتر است. با این حال وی تاکید دارد که تفاوت سیاست‌های سوئد و سایر کشورها در این است که دولت سوئد در اوایل ژانویه تصمیم گرفت اقداماتی که باید علیه پاندمی انجام دهد، مبتنی بر شواهد قوی باشد. او تصریح می‌کند: «هنگامی که تدابیر سایر کشورها را که اکنون در حال پیگیری است، مورد بررسی قرار می‌دهید، متوجه می‌شوید که تعداد بسیار کمی از آنها دارای شواهد و مدارک قوی هستند که نشان دهنده این اقدامات موثر بوده است.» تگنل می‌گوید که وی با همتایان خود در انگلیس که به همین ترتیب محدودیت‌های سبک را برنامه‌ریزی می‌کردند، در تماس نزدیک بوده است. اما موارد در انگلیس به سرعت در حال افزایش بود. در شانزدهم مارس، دانشمندان کالج امپریال لندن مقاله‌ای را با تکیه بر یک مدل اپیدمیولوژیک منتشر و در آن پیش‌بینی کردند اگر یک قرنطینه سفت و سخت صورت نگیرد، بیش از پانصدهزار انگلیسی بر اثر عفونت‌های قابل پیشگیری ناشی از کووید-۱۹ می‌میرند. یک هفته بعد، بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا اعلام کرد که دولت او مدارس، بارها و رستوران‌ها را تعطیل خواهد کرد و در این راستا همگام با بقیه اروپا است.
هنگام صحبت با تگنل، در ماه آگوست، او به من گفت: «این کمی ناامید‌کننده بود. ما واقعا امیدوار بودیم که بتوانیم با هم از پس این بحران برآییم.» سوئد کشوری ۱۰میلیون نفری است. تقریبا به اندازه لس‌آنجلس جمعیت دارد و تقریبا ۲۰درصد سوئدی‌ها در استکهلم که بزرگ‌ترین شهر این کشور است، زندگی می‌کنند.
در آوریل سال ۲۰۲۰، یک نسخه از یک مقاله چاپ‌شده توسط محققان دانشگاه اوپسالا که با استفاده از مدل کالج امپریال نوشته شده بود، پیش‌بینی کرد که با این استراتژی سوئد، ۵۰درصد سوئدی‌های مستعد بیماری، در طی سی روز آینده آلوده می‌شوند، در نتیجه بیش از ۸۰هزار مرگ تا ژوئیه خواهیم داشت. در آن بهار ویروس بدون کنترل در سوئد شروع به رشد کرد. آمارها همین‌طور بالا می‌رفت. تگنل گفت: منظورم این است که شما همواره امیدوار هستید و فکر می‌کنید که باشد این همان چیزی است که باید از آن عبور کنید.» اما با این راهبردها سرانه تلفات سوئد در اروپا به بالاترین حد رسید. به همین منظور در نهایت اصلاحاتی در راهبردها صورت گرفت. مثلا ملاقات‌ها از خانه سالمندان تا ۳۰ مارس ممنوع شد. مردم اجازه نداشتند گردهمایی‌های بیش از ۵۰ نفره داشته باشند. تگنل به من گفت که تعداد کشته‌ها بر قلب او سنگینی می‌کند. او تصریح کرد: «من فکر می‌کنم این یک ناامیدی و احساس شکست بزرگ برای ما بود.» اما او راهبرد خود را درست تلقی و بر آن اصرار می‌کند: «یک سال بعد مرا قضاوت کنید.»
