با مرگ شیخ صباح، زمینه برای نفوذ سعودی در کویت فراهم می‌شود
معمای شیخ نواف و عربستان
«سباستین کاستلیه» در گزارش ۴ اکتبر در الجزیره در همین رابطه نوشت، شیخ فقید در جلسه افتتاحیه دوره جدید پارلمان کویت در سال ۲۰۱۹ گفت:«دیگر نه پذیرفتنی است و نه قابل تحمل که مناقشه‌ای میان برادرانمان در شورای همکاری وجود داشته باشد.» او در این سخنرانی خواستار پایان محاصره زمینی، هوایی و دریایی قطر از سوی امارات، عربستان، بحرین و مصر شده بود که از سال ۲۰۱۷ آغاز شده بود.
امیر جدید و ۸۳ ساله کویت یعنی شیخ «نواف الاحمد الجابر الصباح» که در ۳۰ سپتامبر برابر با ۹ مهرماه مراسم سوگند را برگزار کرد با چالش‌هایی دست به گریبان خواهد بود که شیخ فقید با آنها دست و پنجه نرم می‌کرد. تحلیلگران می‌گویند تعهد رهبری جدید کویت به سخن گفتن در مورد وحدت شورای همکاری و تداوم راه شیخ فقید از سوی او می‌تواند به آزمونی برای او تبدیل شود. شیح صباح به نسلی کهن از رهبران خلیج فارس تعلق دارد که مرگ‌شان موجب روی کار آمدن رهبرانی جوان‌تر، پرخاشگرتر و جسورتر شده است. یک منبع آشنا به رهبری سیاسی کویت به شرط فاش نشدن نام به الجزیره گفت:«برخی اعضای خاندان حاکم کویت به عربستان بسیار نزدیک هستند. با وجود شیخ صباح، تاثیرگذاری سعودی بر این افراد دشوار بود. اکنون که او رفته، فرصتی برای اعمال نفوذ بر این افراد فراهم شده است.» این منبع در ادامه افزود: «مرزوق الغنیم، رئیس پارلمان کویت، روابط نزدیکی با عربستان سعودی دارد. بنابراین، آیا او می‌تواند بر روابط میان کویت و عربستان در آینده اعمال نفوذ کند؟ نمی‌دانیم.»
این منبع همچنین افزود که مناقشات مرزی می‌تواند بار دیگر به منبع تنش میان عربستان و کویت تبدیل شود. در دهه ۷۰ این دو پادشاهی خلیج فارس توافق کردند که منطقه‌ای بی‌طرف در این حوزه مرزی را تقسیم کنند و هر کدام صاحب نیمی از آن منطقه شوند در حالی که ثروت نفتی این منطقه را به‌طور مشترک مورد استفاده و بهره‌برداری قرار داده و آن را مدیریت کنند اما همین توافق هم در سال‌های اخیر با چالش‌ها و اما و اگرهایی مواجه شده است. عبدالرحمان الانجاری، عضو سابق پارلمان، به الجزیره گفت کشورهای دیگر در این منطقه احتمالا مایلند تا نیت رهبری جدید را به محک آزمون بگذارند. او گفت:«فشارهایی هم وجود خواهد داشت.» الانجاری همچنین خاطرنشان کرد که اگرچه وقتی پای مسائل مرتبط با سیاست خارجی به میان می‌آید نقش «مجمع ملی» کویت حداقلی است اما بر خلاف دولت‌های شورای همکاری، کویت یک پادشاهی مبتنی بر قانون اساسی است. پارلمان نقش مهمی در به چالش کشیدن دولت و هر گونه عدول از بی‌طرفی سنتی خواهند داشت و چنین عدولی- اگر صورت بگیرد- با مقاومت جدی پارلمان مواجه خواهد شد.
یک منبع کویتی که تا پیش از درگذشت امیر کویت مرتبا با او دیدار می‌کرد به رویترز گفت:«پس از شیخ صباح، ما ضعیف‌تر خواهیم شد» چرا که در این کشور هیچ شخصیت دیگری نیست که تجربه‌ای به اندازه امیر فقید در هدایت تنش‌های منطقه‌ای داشته باشد. اما دیگران بر این باورند که احتمالا تغییر عمده‌ای در سیاست خارجی کویت یا در آسیب‌پذیری این کشور در برابر فشارهای خارجی به‌دلیل مواضع شیخ نواف وجود نخواهد داشت. «کلمنز شای»، محقق در موسسه خاورمیانه دانشگاه ملی سنگاپور، به الجزیره می‌گوید: «ارشدیت شیخ نواف فی‌نفسه یک عامل بازدارنده در برابر فشارهای خارجی است.» این محقق با اشاره به دشواری‌هایی که اقتصاد کویت با آن روبه‌رو خواهد بود افزود که سیاست خارجی کویت «احتمالا در مسیر گذشته خواهد بود. یعنی تداوم سیاست‌های امیر فقید حتی اگر شیخ نواف تمرکز بیشتری بر امور داخلی داشته باشد».
پاسداشت میراث شیخ فقید
شکاف‌های میان کشورهای شورای همکاری نقش این شورا را در تقویت همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای در میان دولت‌های عضو تضعیف کرده است؛ دولت‌هایی که اتکای زیادی به درآمدهای نفتی دارند تا نظام‌های رفاهی سخاوتمندانه را حفظ کرده و بیشتر شهروندان خود را به استخدام بگیرند. این مساله در زمانی فشار بیشتری وارد می‌آورد که اقتصاد ۱۴۰ میلیارد دلاری کویت- که به واسطه کووید-۱۹ و قیمت‌های پایین نفت لطمه دیده- با بحران نقدینگی چشمگیری دست به گریبان است. اما «آندریز کریگ»، استادیار مطالعات دفاعی در کینگ کالج لندن، به الجزیره گفت کویت دارای صندوق مالی مستقل، عظیم، گسترده و اعلام نشده است که می‌تواند برای تحقق نیازهایش بیرون کشیده شده و از آنها استفاده شود. او افزود:«کویت، بر خلاف عمان، ضرورتا به کمک مالی کشورهای شورای همکاری اتکا ندارد؛ امری که کشورهایی مانند عربستان و امارات از آن برای اعمال فشار بر کشورهای شورا استفاده می‌کنند.»
انتظار می‌رود ایالات‌متحده نقش چشمگیری در روابط شورای همکاری ایفا کند،چرا که این کشور می‌کوشد شکاف میان کشورهای این شورا را ترمیم کند و در نقش میانجی‌گر میان آنها ظاهر شود. شکاف میان اعضای شورای همکاری در برهه‌ای تا جایی پیش رفت که سخن از انحلال آن مطرح شد. با این حال، این کشورها یک مشخصه روشن دارند و آن وابستگی و پیوستگی با ایالات‌متحده است. به همین دلیل، ایالات‌متحده می‌کوشد بر شکاف‌های میان آنها فائق آمده و با یکدست کردن جامعه اعراب آنها را در برابر رقیب منطقه‌ای‌شان قرار دهد. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، به تازگی گفته بود دولت ترامپ «مشتاق» است تا شاهد حل‌و‌فصل اختلافات شورای همکاری باشد و در اوایل سپتامبر هم «دیوید شنکر»، نماینده آمریکا در امور خاورمیانه، خوش‌بینی محتاطانه‌ای را ابراز کرد که براساس آن محاصره قطر به زودی پایان یابد و او به نشانه‌های «انعطاف‌پذیری» در مذاکرات اشاره کرد که واشنگتن در تلاش است آن را به پیش ببرد. ایالات‌متحده می‌کوشد نگاه مشترک عربی- اسرائیلی را بسازد تا براساس آن جبهه متحدی علیه رقیب منطقه‌ای تشکیل دهد. در ۲۹ سپتامبر، رئیس‌جمهور آمریکا در بیانیه‌ای به مناسبت درگذشت امیر فقید کویت اعلام کرد که «امیدوارم کشورهای شورای همکاری دور هم جمع شده و میراث او را پاس دارند و به سوی آینده‌ای همدلانه که وی در نظر داشت حرکت کنند.»
انتصاب ولیعهد بعدی کویت هم که احتمالا در هفته‌های آینده انجام خواهد گرفت، از نزدیک رصد خواهد شد. نامزدهای ولایتعهدی عبارتند از ناصر صباح الاحمد الصباح (فرزند شیخ صباح فقید) که چهره‌ای کلیدی در برنامه تنوع اقتصادی «چشم انداز ۲۰۳۵» کویت است. اما کریگ می‌گوید این گزینه بعید است تفاوت قابل توجهی در روابط با شورای همکاری به وجود بیاورد. این محقق افزود:«هیچ یک از نامزدها در جایگاهی نیست که بخواهد تغییری در بحران شورا به وجود آورد. حتی ناصر صباح هم که روابط خوبی با سعودی‌ها دارد مسیر دیپلماتیک کویت در چارچوب شورا را تغییر نخواهد داد و احتمالا می‌کوشد به دامان این یا آن کشور در نغلتد.» برخی کویتی‌ها هشدار می‌دهند که تعهد به چندجانبه‌گرایی- که بخشی کلیدی در هویت این امیرنشین از زمان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱-۱۹۹۰ است- باید به خاطر کشور همچنان باقی بماند و سیاستمداران به این سیاست متعهد باشند.
«حمد البلوشی»، استادیار علوم سیاسی در دانشگاه کویت، به الجزیره می‌گوید: «باید به خاطر داشته باشیم که اگر عربستان سعودی در رفتار سلطه‌طلبانه و هژمونیک‌محور خود موفقیت یابد، به نفع ما نخواهد بود. ما نمی‌خواهیم به سرنوشت قطر دچار شویم.» او می‌گوید: «میانجی‌گر بودن، قدرت نرم کویت است و باید روی آن سرمایه‌گذاری کنیم؛ زیرا در آخر همین سیاست است که از کشور محافظت خواهد کرد و باعث می‌شود کشورهای دیگر به وجود ما احترام بگذارند».
