توافق ۷۵۰ میلیارد یورویی سران قاره سبز
پادتن مالی اتحادیه اروپا
پس از تقریبا ۵ روز مذاکرات سخت و فشرده، سرانجام رهبران اروپایی اوایل دیروز سه‌شنبه (۳۱ تیرماه) توانستند در برابر یکی از سخت‌ترین چالش‌های تاریخ این اتحادیه به پیروزی دست یابند. بر همین اساس، آنها با یک بسته مالی قابل‌توجه برای نجات اقتصادهایشان از بلای کرونا موافقت کردند. بسته تشویقی یا محرک مالی ۷۵۰ میلیارد یورویی (۸۵۷ میلیارد دلاری) که مهر تایید مرکل (صدراعظم آلمان) و مکرون (رئیس‌جمهور فرانسه) بر پای آن نشست نشانه قدرتمندی از انسجام را به جهان مخابره می‌کند آن‌هم در برهه‌ای که ظواهری از شکاف و خطوط گسل در این بلوک (به‌طور مثال با خروج بریتانیا از آن) نمودار شده بود. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه گفت «این یک روز تاریخی است». شارل میشل، رئیس شورای اروپا نیز این توافق را «لحظه‌ای مهم» در تاریخ این اتحادیه توصیف کرد. این مذاکرات چهار روز به طول انجامید. در ۲۰ سال گذشته این طولانی‌ترین نشست اتحادیه اروپا به‌شمار می‌رود که چهار روز و حدود ۹۰ ساعت به طول انجامید. مذاکرات سال ۲۰۰۰ در شهر نیس فرانسه، پنج روز طول کشید.
«ماتینا استویس گریدنف» در گزارش ۲۱ ژوئیه (سه‌شنبه ۳۱ تیرماه) برای نیویورک‌تایمز نوشت: این توافق به‌خاطر «اولین‌هایش» برجسته بود: کشورهای اروپایی مبلغ زیادی را با فروش اوراق قرضه به‌صورت جمعی جمع خواهند کرد نه فردی؛ بخش زیادی از این پول (حدود ۳۹۰ میلیارد یورو؛ به گفته خبرگزاری فرانسه که اسناد مربوطه را مشاهده کرده است) به‌عنوان «کمک‌هزینه» به کشورهای عضوی داده خواهد شد که بیشترین آسیب را از کرونا دیده‌اند و نیازی به بازپرداخت آن نیست. در حقیقت، وامی نیست که بر بدهی ملی آنها بیفزاید. این اقدامات فوق‌العاده نمایانگر یک اجماع دشوار در میان اعضاست؛ اینکه مقیاس بحرانی که آنها با آن مواجه بودند اقدامات چشمگیر و فوق‌العاده‌ای را می‌طلبید تا ضامن مشروعیت، ثبات و سعادت این بلوک باشد. مرکل در یک کنفرانس خبری در هنگام سحر گفت: «اروپا نشان داده است که می‌تواند در مواقع خاص، بن‌بست را بشکند و طرحی نو دراندازد. وضعیت و شرایط استثنایی نیازمند اقدامات استثنایی است. ساختار بسیار ویژه ۲۷ کشور با شرایط و پیشینه‌های مختلف به‌راستی می‌توانند در کنار یکدیگر دست به اقدام و همکاری بزنند و اروپا این را نشان داد.»
اما مذاکرات طولانی در بروکسل هم به‌خاطر بدخواهی و برخی عداوت‌ها به نوعی قابل‌توجه بود و روشن بود که جمع‌آوری منابع به بهایی تمام شده است. یک نوع تئاتر عجیب سیاسی که هرگز در تاریخ اجلاس سران اروپا دیده نشده بود، این نشست را برجسته کرده بود: رهبران در حالی که ماسک بر صورت داشتند، با آرنج‌های خود با یکدیگر احوالپرسی می‌کردند و به‌جای دست دادن، آرنج‌های خود را به‌هم می‌زدند. آنها در یک سالن بزرگ قرار داشتند و خدم و حشم آنها هم فقط محدود به برخی اعضا و مشاوران کلیدی و مهم بود. به تعبیر دیگر، فقط رهبران حضور داشتند و خبری از تیم آنها یا محافظانشان یا رسانه‌ها نبود. رهبران با فاصله با یکدیگر نشسته بودند. وقتی آنها روز جمعه تشکیل جلسه دادند، این اولین نشست حضوری آنها در ۵ ماهی بود که از شیوع کرونا در اروپا می‌گذشت. این نشست قرار بود تا شنبه ادامه داشته باشد اما تا دوشنبه صبح- که پس از چانه‌زنی در تمام شب قبل خسته و عصبانی بودند- هنوز در حال چانه‌زنی سر جزئیات بودند. شروع جلسه دوشنبه دوبار به تعویق افتاد و سپس به صبح سه‌شنبه رسید. با پایان یافتن مذاکرات در هفته گذشته، رهبران و تیم‌هایشان اقدامات احتیاطی زیادی برای مصون ماندن از کرونا انجام دادند؛ در بسیاری از نقاط اروپا هم وضعیت به حالت قابل مدیریتی رسیده است. هرچه ساعت‌ها بیشتر به طول می‌انجامید و مذاکرات داغ‌تر می‌شد، دستکش‌های دیپلماتیک از دست بیرون آمدند و ماسک‌ها هم از صورت کنار رفتند. گروه‌های سختکوش در اتاق‌هایی به مراتب کوچکتر و کم‌تهویه‌تر نسبت به سالن‌های ۳۰۰ نفره (جایی که نشست‌های عمومی‌تر برگزار می‌شود) با یکدیگر دیدار می‌کردند تا نتیجه توافق سران را «چکش‌کاری» کنند. در حالی که نمی‌توان اهمیت این توافق را دست‌کم گرفت- سخاوت در اندازه و جدید بودن ساز و کارهایش- اما «رنجش»ها و «نمایش»های این نشست ۴ روزه شکاف‌های جدید درون اروپا را نشان داد. با این حال، این نشست ۴ روزه این سیگنال را هم مخابره می‌کند که ممکن است در بحران‌های آینده احتمالا گسست‌ها و گسل‌ها عیان‌تر شود. مشخصه این مذاکرات تغییر نقش‌ها در میان اعضایی بود که اکنون می‌خواستند در غیاب رهبری بریتانیا صدایشان بیشتر شنیده شود؛ بریتانیایی که نقش یک مخالف مقتصد را بازی می‌کرد و در نشست‌های قبلی سران در مورد قواعد باریک‌بینی به خرج می‌داد. این‌بار، خانم مرکل در اقدامی که برای یک رهبر آلمانی غیرمعمول است به نمایندگی از کشورهای آسیب‌دیده جنوب، انگشت خود را روی مقیاس این کمک‌ها قرار داد و با کشورهایی که روزگاری قهرمان آنها بود وارد جدال شد؛ منظور کشورهای شمال اروپاست که از کرونا کمتر متاثر شده و نسبت به مبالغی که به کشورهای عضوِ پیرامون داده می‌شود نگرانی و البته احتیاط زیادی به خرج می‌دهند.
دیدار روز جمعه با تبریک‌های شادباش و حتی مراسم تولد دو رهبر برگزار شد- مرکل که ۶۶ ساله شد و نخست‌وزیر پرتغال یعنی «آنتیونیو کوستا» که ۵۹ ساله شد- اما شام یکشنبه شب (که با غذایی سرد و فاصله اجتماعی بدون نقاب همراه بود) با چاشنی داد و بیداد و فضایی نامطبوع همراه بود. به‌طور مثال، مکرون بر سر صدراعظم اتریش سباستین کورتز فریاد می‌زد و او را متهم می‌کرد که در این بسته نجات مالی خساست به خرج می‌دهد. مکرون همزمان اتاق را برای پاسخ دادن به تلفن ترک کرد. در نهایت تعجب حاضران، مکرون با کف دست محکم به میز مذاکرات کوبید. به گفته دیپلمات‌ها، کورتز که سعی می‌کرد آرامش خود را حفظ کند با یک لطیفه گفت که دلیل تندمزاجی مکرون کم‌خوابی اوست. از آنجا که این نشست در حوالی ساعت ۶ صبح دوشنبه بی‌نتیجه پایان یافت، «مارک روت»، نخست‌وزیر هلند به رسانه‌های کشورش گفت او اهمیتی نمی‌دهد که رهبران دیگر به او به‌خاطر مخالفتش با این توافق «آقای خیر» بگویند. او گفت:«ما اینجا هستیم زیرا همه ما به فکر کشور خود هستیم. چنین نیست که برای تمام عمرمان به تولد یکدیگر برویم.»
این نخست‌وزیر هلند بود که به‌خاطر تغییر رویکرد آلمان (حمایت از جنوبِ آسیب‌دیده) و خروج بریتانیا، می‌کوشد خلأ به‌وجود آمده را پر کند و رهبری به اصطلاح چهار کشوری را به دست بگیرد که «چهار مقتصد» نامیده می‌شوند یعنی هلند، اتریش، سوئد و دانمارک. گاهی این «چهار مقتصد» با پیوستن فنلاند به آنها به «پنج مقتصد» تبدیل می‌شوند. سرانجام با تصمیمی متفق‌القول که برای پیشبرد یک طرح به جلو نیازمند رای و حمایت ۲۷ کشور است، این سازش تلخ حاصل آمد. این طرح بلندپروازانه با حمایت مرکل و مکرون عملیاتی شد. کل رقم ۷۵۰ میلیارد یورو است اما ابتدا قرار بود ۵۰۰ میلیارد دلار از آن در قالب کمک هزینه یا کمک مالی اعطا شود که در این طرح این ۵۰۰ میلیارد به ۳۹۰ میلیارد یورو کاهش یافت و ۳۶۰ میلیارد یورو هم به وام اختصاص یافت. این طرح علاوه‌بر جمع‌آوری پول و گسترده کردن کمک‌ها، میزان وام اعطایی را افزایش خواهد داد و از روش‌های محرک سنتی‌تر هم وام خواهد گرفت تا سقوط آزاد اقتصادی که می‌تواند ثبات این بلوک قدرتمند و ثروتمند را تهدید کند، واژگونه سازد.
اقتصاددانان یک رکود اقتصادی بسیار بدتری از زمان جنگ جهانی دوم به این سو را پیش‌بینی می‌کنند. انتظار می‌رود فرانسه، ایتالیا و اسپانیا- دومین، سومین و چهارمین اقتصادهای بزرگ این قاره- بیشترین رنج و انقباض اقتصادی را در سال‌جاری متحمل شوند. یعنی احتمال دارد اقتصاد آنها در سال‌جاری ۱۰ درصد کوچکتر شود. یونان و دیگر کشورهای کوچک‌تری که از آخرین رکود آسیب دیده‌اند و هنوز در حال احیای خود هستند، احتمالا از این ویروس بیشترین تاثیر را بگیرند و اقتصادشان بیشتر آسیب ببیند. اما بار بدهی سنگین این کشورها آنها را برای بدهی‌های جدید بی‌میل می‌سازد. همزمان، بودجه آنها کفاف بازپرداخت‌ها و احیایشان را نخواهد داد. این موجب می‌شود که این اقتصادهای کوچکتر بار دیگر برای کمک به اتحادیه روی آورند. خانم «اورزولا فون‌درلاین»، رئیس کمیسیون اروپایی، طرح این پیشنهاد ۷۵۰ میلیارد یورویی را «لحظه تاریخی برای اروپا» توصیف کرد. با افزودن ۷۵۰ میلیارد یورو به بودجه ۱/ ۱ تریلیون یورویی اتحادیه اروپا برای سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۷، کمیسیون اروپا ۸۵/ ۱ تریلیون یورو در اختیار خواهد داشت تا به گفته خانم فون‌درلاین بتواند «اقتصادهای ما را به تحرک مجدد درآورد و متضمن آن باشد که اروپا به پیش خواهد تاخت.» با افزودن بسته اولیه نجات اقتصادی شامل ۵۴۰ میلیارد یورو، کل بودجه کمیسیون برای این دوره به ۴/ ۲ تریلیون یورو افزایش خواهد یافت.
