دولت بولسانارو غرق بحران است

فرار وزیر سابق برزیل به آمریکا

دنیای‌اقتصاد : هفته‌ای که گذشت اوج یکی از پرتلاطم‌ترین هفته‌های ریاست‌جمهوری «ژائر بولسانارو» بود. مجموعه‌ای از دستگیری‌ها و فرامین قضایی که حامیان رئیس‌جمهور برزیل را هدف گرفته بود باعث شد این کشور وارد چرخه‌ای از بحران شود؛ آن هم در زمانی که کرونا در این کشور یکه‌تازی می‌کند و موارد ابتلا به بیش از یک میلیون نفر رسیده است. در این بحبوحه، روز جمعه ۳۰ خردادماه فرا رسید و «آبراهام وینتراب»، یکی از ستیزه‌جوترین همراهان و یاران رئیس‌جمهور، درست چند روز پس از آنکه از سمت وزیر آموزش و پرورش استعفا کرد بلافاصله به ایالات‌متحده آمریکا گریخت و وقتی کشور را ترک کرد، در پیامی نگرانی خود را از تحقیقات دیوان‌عالی برزیل که او و دیگر مقام‌هایی را هدف گرفته بود که مظنون به سازمان دادن به کمپین افترا و جعل خبر بودند، مطرح کرد.

«لتیشیا کاسادو»، «مانوئلا آندرونی» و «ارنستو لاندونو» در گزارش ۲۱ ژوئن برای نیویورک‌تایمز نوشتند، عزیمت شتابزده او به خارج از کشور نمایشی تاثربرانگیز و تاسف‌بار از این است که چگونه دولت آشفته، تحت فشار و دستخوش توفان بولسانارو با بحران مواجه است: از یکسو، تحقیقات کیفری و قانونی در مورد کابینه وی آغاز شده و از سوی دیگر، این کشور یک فاجعه بهداشتی- درمانی را در بحبوحه کرونا از سر می‌گذراند که عمده آن به نگرش «باری به هر جهت» وی نسبت داده می‌شود.  وینتراب امیدوار است که در ایالات‌متحده نقشی مهم در بانک جهانی به‌دست آورد. او در حالی مجوز ورود به آمریکا را به‌دست آورد که موفق شد قانون «ممنوعیت سفر» که برای محدود کردن شیوع کرونا وضع شده را دور بزند. اینکه او چگونه موفق به این کار شد پرسشی است که هنوز جوابی به آن داده نشده است. جمعه شب اندکی پیش از فرود هواپیما در میامی، این وزیر برزیلی اعلام کرد که «در سریع‌ترین زمان ممکن» تصمیم به خروج از برزیل گرفت. او در یک پست توییتری نوشت: «نمی‌خواهم بجنگم» و افزود: «دست از سرم بردارید. مرا تحریک نکنید.» برادرش «آرتور وینتراب» که مشاور رئیس‌جمهور هم هست در توییتی در اوایل روز شنبه ۳۱ خردادماه نوشت: «برادرم روانه آمریکا شده است.» گمانه‌زنی‌های گسترده و البته عصبانیت فراوانی در مورد خروج وینتراب از برزیل مطرح شده است آن هم در زمانی که رسوایی‌های روزافزون گلوی دولت بولسانارو را می‌فشارد. یک مساله این است که آیا وزیر مستعفی از پاسپورت و امتیازات دیپلماتیک برای سفر به آمریکا استفاده کرد، آن هم زمانی که دیگر وزیر دولت نبود. خانم «شیسمنیا اولیورا»، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش برزیل، اعلام کرد که وینتراب با یک پرواز تجاری از کشور خارج شد و تمام هزینه‌ها را هم خودش پرداخته است. این سخنگو افزود که دلیل خروج وزیر مستعفی «سکونت» در آمریکا به‌منظور دستیابی به پستی بزرگ در بانک جهانی بود. با این حال، سخنگوی مزبور نمی‌گوید آیا وزیر مستعفی از پاسپورت دیپلماتیک استفاده کرده یا خیر. اعضای کابینه برزیل پاسپورت‌های دیپلماتیک دارند و بسیاری از آنها با استفاده از ویزاهای متعلق به مقام‌های دولتی مبادرت به انجام سفرهای رسمی به ایالات‌متحده می‌کنند. مقام‌های دولتی معمولا در این سفرها هزینه‌های مسافرت را هم پرداخت می‌کنند. دارندگان این پاسپورت‌های دیپلماتیک از «ممنوعیت سفر»ی که ایالات‌متحده در ۲۴ مه ‌وضع کرد معاف هستند. این ممنوعیت، ورود بسیاری از خارجیانی که مدتی را در برزیل سپری کرده‌اند ممنوع می‌سازد. مقام‌های وزارت‌خارجه و مقام‌های گمرکی در این رابطه اظهارنظر نکرده و اعلام کردند که در مورد ویزاهای فردی نظر نمی‌دهند. «کاسادو- آندرونی- لاندونو» در بخش دیگری از گزارش خود افزودند، قانون‌گذاران مخالف روز شنبه گفتند که خروج وینتراب موجب عدم اجرای عدالت می‌شود. آنها می‌گویند اگر او به راستی از پاسپورت دیپلماتیک استفاده کرده باشد، این یعنی سوءاستفاده از قدرت زیرا وینتراب پیش از سفر، کابینه را ترک کرده بود. «فابیانو کونتاراتو»، سناتور چپ‌گرا که خواستار این بود که تمام پاسپورت‌های وینتراب در راستای تکمیل تحقیقات کیفری مصادره شود، می‌گوید: «روشن است که خروج او با هماهنگی و اطلاع رئیس‌جمهور بوده است. این جدیدترین مورد سوءاستفاده از قدرت است. این لطمه بدتر و غیرقابل جبران‌تر خواهد شد.» یک سناتور مخالف دیگر به نام «راندولف رودریگز» هم وینتراب را «یک فراری بین‌المللی» نامید که باید به برزیل تبعید و زندانی شود. نه‌تنها دفتر رئیس‌جمهور بلکه شخص وینتراب هم به ایمیل‌های نیویورک‌تایمز پاسخی ندادند. گزارشگران نیویورک‌تایمز می‌افزایند، این وزیر مستعفی یکی از ستیزه‌جوترین مقام‌ها در کابینه رئیس‌جمهور برزیل بود و در ستیز میان رئیس‌جمهور و دیوان‌عالی برزیل به مثابه «خواری در چشم» بود. دادگاه تحقیقاتی را در ماه آوریل در مورد اتهاماتی آغاز کرد که نشان می‌دهد رئیس‌جمهور به دنبال برکنار کردن رئیس پلیس فدرال بود تا به این وسیله از روابط و دوستان درگیر خود در پرونده‌های قضایی محافظت کند. دیوان‌عالی به‌طور مجزا درحال تحقیق روی پرونده یکی از پسران رئیس‌جمهور و چند نفر از قانون‌گذاران متحد اوست. آنها مظنون هستند به سازمان دادن کمپین‌های جعل خبر و افترا در فضای مجازی علیه مخالفان خود.بولسانارو در کمپین انتخاباتی خود از کمپین سازمان یافته افترا و جعل خبر برخوردار بود که بر پلت‌فرم‌های رسانه‌های اجتماعی و «اپ»های ارسال پیامک متکی بود.

 منتقدان می‌گویند بولسانارو از زمانی هم که به قدرت دست یافته با کمک هواداران و حامیان خود سخت کوشیده تا به شیوع اخبار دروغ و حمله به نهادهای دولتی از جمله قضات دیوان‌عالی ادامه دهد چراکه آنها را سد راه خود می‌بیند. وینتراب که در زمره یکی از وفاداران به بولسانارو بود اما همزمان پرونده تحقیق از او هم به جریان افتاده بود یکی از کسانی است که باعث تشدید نزاع میان رئیس‌جمهور و سیستم قضایی شده بود. وینتراب در نشست کابینه در ماه آوریل با عصبانیت قضات دیوان‌عالی را «مشتی الواط» نامید که باید «محصور و اخراج شوند.» روز چهارشنبه هم دیوان‌عالی با صدور حکمی اعلام کرد که پرونده جعل خبر و افترای وینتراب به‌عنوان «هدف» زودتر به جریان افتد. روز پنج‌شنبه وزیر مستعفی در ویدئویی اعلام کرد که قصد کناره‌گیری از وزارت را دارد. او که در کنار بولسانارو ایستاده بود گفت به این نتیجه رسیده که در بیرون از وزارت در امنیت بیشتری خواهد بود و از رئیس‌جمهور به‌خاطر نامزد کردن او برای این پست ارزشمند تشکر کرد. او در این ویدئو گفته بود که می‌خواهد به خارج برود و در زمره اعضای ارشد بانک جهانی درآید اما ظاهرا کسی باور نمی‌کرد که او به این زودی و در سریع‌ترین زمان به خارج از کشور بگریزد.