پایان توافق آستانه؟
منطقه ادلب به‌عنوان آخرین پایگاه حضور نیروهای جنگ نیابتی در شمال غرب سوریه چون دمل چرکینی دولت مرکزی سوریه را برای اقدام عاجل جهت پاکسازی منطقه از وجود نیروهای معارض و تروریست تحریک می‌کند. حضور این نیروها در شرایطی که امنیت منطقه خاورمیانه دستخوش تصمیمات و رخدادهای منبعث از رهبران سیاسی کشورهای درگیر در حوادث منطقه خاورمیانه است، موجب نگرانی ترکیه، روسیه، ایران و بیش از همه دولت بشار اسد شده است زیرا تا زمانی که ریشه دخالت‌های نظامی و سیاسی با مکانیزم نیروهای نیابتی خشکیده نشده است، امکان تشدید مجدد سرطان ترور در سوریه وجود دارد؛ آن‌هم در شرایطی که انتظار می‌رود بار دیگر آمریکا با متشنج کردن شمال سوریه فضای لازم را برای تجدید حیات داعش و حتی سایر گروه‌های تضعیف شده فراهم بیاورد. این درحالی است که رژیم صهیونیستی به صراحت معترف به این است که در اقدامات خرابکارانه درخصوص پایگاه‌های حشدالشعبی در عراق دخالت مستقیم داشته و هرجایی حضور ایران و منافع آن مطرح باشد، اسرائیل نسبت به آن اقدام خواهد کرد.
ترکیه و روسیه در جریان مذاکرات آستانه و سوچی بارها برضرورت آتش‌بس در ادلب تاکید کرده‌اند. در همین چارچوب ۲۵ شهریور ماه رجب طیب اردوغان میزبانی سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه را در استانبول بر عهده خواهد داشت تا در رابطه با ادامه روند مذاکرات آستانه گام‌های لازم برداشته شود، اما بروز رخدادهای اخیر در ادلب و حمایت روسیه از دولت بشار اسد در برهم خوردن شرایط آتش‌بس، گمانه‌زنی‌ها درخصوص اینکه روابط روسیه و ترکیه در رابطه با سوریه به چالش کشیده شود، تشدید شده است.
ترکیه از گروه‌های مسلح مخالف رژیم بشار اسد پشتیبانی می‌کند و این گروه‌ها از دیدگاه روسیه و ایران ناقضان تمامیت ارضی سوریه و به‌عنوان گروه‌های تروریستی محسوب می‌شوند. با این حال دولت سوریه تلاش بر این دارد که با کمک نیروهای نظامی خود و سایر نیروهای حامی دولت دست به حمله بزرگ برای پاکسازی آخرین سنگرهای نیروهای معارض بزند و ادلب در مرکزیت این اهداف قرار دارد. ادلب علاوه بر اینکه لانه نیروهای شورشی محسوب می‌شود، میزبان بیش از سه میلیون غیرنظامی سوری نیز هست.
دولت آنکارا نگرانی خود را از بروز فاجعه‌ای انسانی اعلام کرده و معتقد است که حملات هوایی جنگنده‌های نظامی سوریه با کمک روسیه خواهد توانست علاوه بر اینکه ضرباتی را به مواضع نیروهای مخالف موجود در منطقه وارد آورد، غیرنظامیان ساکن ادلب را نیز مورد هدف قرار دهد. ارتش سوریه در جریان تسخیر خان‌شیخون، کریدور ایمن برای عبور غیرنظامیان در ادلب را در نظر گرفته که این خود بر نگرانی دولت آنکارا افزوده است زیرا بیش از چهارصد هزار نفر منطقه را ترک کرده و پیش‌بینی می‌شود که سیل مهاجرت به سمت مرزهای ترکیه بار دیگر شدت گیرد.
پیش از این سازمان ملل نیز بارها هشدار داده است که بروز حمله‌ای سنگین به ادلب می‌تواند فاجعه‌ای انسانی را رقم بزند. گرچه آنکارا در زمینه تحولات اخیر بارها با رهبر روسیه مذاکراتی داشته است، اما نبرد میان نیروهای سوری با سربازان ترکیه‌ای در ماه ژوئن و بمب‌گذاری در مسیر کاروان نظامی ترکیه در روز دوشنبه گذشته و همچنین سقوط منطقه دیده‌بانی مورک یکی از مناطق دوازده‌گانه تحت کنترل ترکیه موجب شده است که آنکارا اعتراضات جدی خود را از طریق وزیر امورخارجه خود مطرح کند.
در همین حال دولت سوریه مدعی است که ترکیه از شورشیان حمایت می‌کند و به همین خاطر کاروانی را که به‌منظور پشتیبانی آنها اعزام شده بود، مورد هدف قرار داده است. طبق توافق به‌عمل آمده میان سه کشور ایران، ترکیه و روسیه قرار بود که ترکیه دست از حمایت از نیروهای مخالف اسد بردارد ولی اکنون مسکو نیز شاکی است که آنکارا نتوانسته است به این توافق پایبند باشد و معادله لازم امنیتی را حفظ نکرده و علاوه بر نیروهای دولتی سوریه، تاسیسات و پایگاه‌های نظامی روسیه نیز در سوریه مورد تهدید قرار گرفته است. رخدادهای چند روز گذشته نشان می‌دهد که روس‌ها تصمیم گرفته‌اند که دیگر به مفاد توافق آستانه پایبند نمانده و عملیات اجرایی را برای پایان دادن به حضور نیروهای شورشی آغاز کنند ولو این اقدام بر خلاف میل آنکارا باشد.
در شرایط کنونی نیروهای دولت سوریه وارد شهر استراتژیک خان‌شیخون شده‌اند که برای قطع ارتباط نیروهای معارض لازم بود. این اقدام موجب شده است که توافق به‌عمل آمده میان سه کشور ایران، روسیه و ترکیه که در ماه سپتامبر سال گذشته در مورد ادلب رقم خورده بود با چالش جدیدی مواجه شود. درحالی‌که روسیه و ترکیه روابط خود را با خرید سیستم هوایی پیشرفته روسی به میزان دو و نیم میلیارد دلار تعمیق بخشیده‌اند؛ ولی همزمان با این رخداد و در هفتم آگوست هماهنگی نظامی و امنیتی میان ایالات‌متحده و آنکارا نیز شکل گرفته است. این نشان می‌دهد که اردوغان توانسته در تحولات سیاسی رهبران روسیه و آمریکا را به نحوی در کنار خود داشته باشد. اما آیا سقوط ادلب و اعتراض مسکو به حمایت ترکیه از نیروهای معارض در مذاکرات سران در استانبول در شهریورماه خواهد توانست بار دیگر تعامل و تسامح اردوغان را فراهم بیاورد یا اینکه مذاکرات آستانه به راستی وارد چالش جدی خواهد شد؟
ارسال نظر