هم‌آوایی ۳قطبی در تبریز
گرچه سفر قریب‌الوقوع محمدجواد ظریف به آنکارا در هفته گذشته و درج این خبر در نشریات ترکیه مبنی بر تغییر مکان نشست مطرح بوده، ولی هنوز به قطعیت این موضوع از سوی مسوولان نشست اعلام نشده است. اما بدیهی است که برگزاری اجلاس سران سه کشور در تبریز که امسال به‌عنوان پایتخت فرهنگی کشورهای اسلامی برشمرده شده و برنامه‌های تبریز ۲۰۱۸ در جریان است، می‌تواند با طرح نام یکی از پایتخت‌های دیرین تمدن ایرانی در نقش‌آفرینی سیاسی - اجتماعی- فرهنگی منطقه به منزله تداعی تاریخ و همچنین اهمیت جدی بودن ایران در حل مسائل بین‌المللی بوده و از سویی در تثبیت ثبات و امنیت لازم کشور در پاسخ به سیاه‌نمایی‌های موجود علیه امنیت داخلی ایران، اقدام موثری به‌شمار رود.
اما آنچه در این رهگذر باید بیش از همه به آن توجه شود اینکه، همراهی و هم‌آوایی سه کشور روسیه، ایران و ترکیه در حل بحران‌های منطقه‌ای و به‌ویژه سوریه در نوع خود تامین‌‌کننده صلح و خنثی‌کننده نقش‌آفرینی شیطنت‌آمیز ایالات‌متحده در منطقه است. از چندی پیش موضوع حمله سوریه به ادلب منجر به ایجاد جو نگران‌‌کننده‌ای در منطقه شده است. به‌طوری که از هفته پیش تحرکات نظامی جدی در مدیترانه به چشم می‌خورد و ضمن اینکه پایگاه‌های انگلیس در جزیره قبرس وارد وضعیت فوق‌العاده شده‌اند، حضور رزم‌ناوهای روسی نیز در مدیترانه نشان از آن دارد که روزهای داغی پیش‌رو است. در همین راستا نیروی دریایی ترکیه نیز آمادگی لازم را در مدیترانه شرقی برای مقابله به موقع با هر تهدید احتمالی به حالت آماده‌باش درآورده است. آمریکا و پیش از آن فرانسه به بهانه اینکه دولت سوریه برای مقابله با معارضان و ترویست‌های موجود در سوریه قصد دارد از سلاح‌های شیمیایی استفاده کند؛ قصاص قبل از وقوع جنایت را طراحی کرده‌اند. از سوی دیگر توافق دولت دمشق در مورد حضور نیروها و مستشاران نظامی ایران در سوریه موجب شده است که نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل ضمن نگران شدن واکنش‌های تندی را نشان دهد و تهدیداتی را مطرح سازد که وزیر امورخارجه ایران نسبت به آن پاسخ لازم را داده است.
مع‌الوصف رهبران سه کشور ایران- ترکیه- روسیه سعی دارند بحران موجود و چندین ساله سوریه را از طریق صلح و دیپلماسی حل کنند تا غده سرطانی تهدید‌آمیز و بی‌ثبات‌کننده منطقه را از بین ببرند. همان‌طور که پیش‌تر هم‌آوایی این سه کشور توانسته است از میزان نفوذ ایالات‌متحده آمریکا در سوریه بکاهد، بسیاری از سناریوهای فرساینده امنیت منطقه را نیز بی‌تاثیر ساخته است. ادامه نشست‌های سه‌جانبه را نباید تنها محدود به آینده سوریه دانست، چراکه اتفاق و همراهی این سه کشور آینده سیاسی جهان را از نظر نظم جهانی در تعیین موازنه‌های قدرت شکل خواهد داد و یکی از محورهای موثری است که می‌تواند پروژه‌های مربوط به منطقه اوراسیا را نیز در صحنه جهانی وارد انتظام گسست‌ناپذیر و پرنفوذ سازد. یقین است که مثلث تهران- مسکو- آنکارا در جغرافیای سیاسی وسیع اوراسیا می‌تواند از میزان نفوذ آمریکا بکاهد.
فراموش نشود که بازی‌های انجام گرفته در صحنه سیاسی کنونی از نوع فشار اقتصادی بر سه کشور ایران- ترکیه- روسیه نیز در راستای تضعیف این سه کشور در حل منطقی بحران‌ها است. اما مسلم است که اتخاذ تدبیر لازم اقتصادی- سیاسی میان این سه کشور مهم تاثیرگذار بر مسائل امنیتی- سیاسی منطقه خواهد توانست هم از شدت تهدیدات بکاهد و هم اینکه فشارهای لازم را که با رایزنی‌های سیاسی و ایجاد جو روانی از سوی مسوولان سیاسی آمریکا در حال شکل‌گیری است، کاهش دهد.
از همین‌رو است که در روزهای اخیر دونالد ترامپ نرمشی جدید از خود نشان داده و در حل تنش میان آنکارا- واشنگتن موضوع موشک‌های اس- ۴۰۰ را مطرح کرده است که اگر ترکیه از خرید آنها منصرف شود، برداشتن تحریم‌ها ممکن خواهد بود. اما واکنش سریع مولود چاووش اوغلو، وزیر امورخارجه ترکیه در ۲۸ اوت آب پاکی را روی دست آمریکا ریخت زیرا وی صراحتا اعلام کرد که ترکیه برای صیانت از خود نیازمند خرید موشک‌های پیشرفته است و چنانچه ایالات‌متحده نگران خرید موشک‌های روسی است، باید در فروش موشک‌های پاتریوت گام بردارد.
مشخص است که ایالات‌متحده آمریکا بیش از آنکه به مسائل دیگر ترکیه حساس باشد، از رویکرد و تغییر موضع ترکیه به سمت ایران و روسیه به‌شدت نگران است. از همین‌رو است که تشکیل اجلاس سه‌جانبه هم از نظر استحکام روابط استراتژیک دارای مفاهیم و پیام‌های خاصی برای آمریکاست و هم اینکه کارت قرمزی به مداخلات فرانسه و انگلیس در همراهی با آمریکا در حل مسائل منطقه‌ای به شیوه نظامی است. فراموش نکنیم که پیش‌تر رجب طیب اردوغان در اجلاس بریکس در آفریقای‌جنوبی اعلام کرده بود که ۷ سپتامبر برای حل مسائل سوریه با رهبران فرانسه، انگلیس و آلمان به‌صورت چهارجانبه نشستی را در استانبول برگزار خواهد کرد. اما در شرایط کنونی نشست سران ایران- روسیه – ترکیه در همان تاریخ پیام بسی موثرتر نسبت به ایالات‌متحده و دیگر هم‌پیمانان آن دارد.
گمان می‌رود در این نشست علاوه بر اینکه حفظ تمامیت ارضی سوریه از سوی رهبران سه کشور مورد تاکید قرار خواهد گرفت، راه‌حل‌هایی برای گذار سیاسی جهت رسیدن به شرایط مساعد در سوریه و پیشنهاداتی در تدوین قانون‌اساسی سوریه که مورد هدف سازمان ملل نیز است، مطرح خواهد شد. از همه مهم‌تر تصمیم‌گیری قاطع درخصوص گذار سیاسی در سوریه خواهد توانست نقشه‌های حمله به سوریه و ایجاد شرایطی مشابه جنگ خلیج‌فارس را خنثی سازد. چراکه همراهی سه کشور در نشست فعلی و تصمیم‌گیری در مورد سوریه از طریق گفتمان سیاسی مورد هدف دمشق نیز است.
ارسال نظر