جهان به عصر تکثیر سلاح‌های هستهای نزدیک می‌شود
ماموریت غیرممکن ترامپ در پیونگ‌یانگ
لبخندها در دیدار اخیر کیم جونگ اون و همتای کره جنوبی‌اش نویدبخش توافقی است که امید می‌رود براساس آن کره‌شمالی در ازای تامین امنیتش از سوی جامعه جهانی و بالاخص آمریکا، از سلاح‌های اتمی دست بکشد؛ اما اکونومیست چنین توافقی را همچون قله کوه مرتفع پکتو در کره‌شمالی، دست‌نیافتنی می‌داند. به عقیده اکونومیست، رهبر کنونی کره‌شمالی و اسلافش پیمان‌شکنانی بدعهد هستند که سلاح اتمی تنها اهرم اعمال قدرت آنها است. حتی اگر خوش‌بینانه درنظر بگیریم که کره‌شمالی به خلع‌سلاح هستهای تمایل دارد، روند خلع‌سلاح اتمی در سایر نقاط جهان همچون کلافی سردرگم باقی‌مانده است.
از سوی دیگر ترامپ باید تا روز ۱۲ ماه می تصمیم خود را درباره تمدید برجام اتخاذ کند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز می‌کوشد ترامپ را به ترک برجام وادار سازد. این احتمال وجود دارد که او در دستیابی به هدفش توفیق یابد و با پایان یافتن محدودیت زرادخانه‌ای آمریکا و روسیه، این دو قدرت هستهای برای نخستین بار به‌طور مهار نشده در مقابل هم قرار بگیرند. در طول جنگ سرد نسلی از دولتمردان که از مناقشات به تنگ آمده بودند پس از بحران موشکی کوبا کنترل سلاح‌های اتمی را به‌عنوان حربه‌ای به‌کار گرفتند تا از خطر نابودی جهان بکاهند. از آن زمان تاکنون رویارویی اتمی یک تهدید موثر به‌شمار می‌آید.
نخستین مشکل بر سر راه کنترل تسلیحات اتمی آن است که مخالفان کنترل تسلیحات می‌کوشند با اغراق در اهداف آن، دستاوردهایش را ناچیز جلوه دهند. مخالفان برجام، نظیر جان بولتون مشاور امنیت ملی ترامپ، شکوه می‌کنند که برجام نتوانسته است ایران را از توسعه برنامه موشکی و گسترش نفوذ در منطقه بازدارد. اما به‌رغم ادعای تلویحی نتانیاهو، ایران با وجود آنکه از منافع اقتصادی مندرج در برجام به درستی بهره‌مند نشده است، نشان داده که به این توافق‌نامه پایبند است. برهم زدن برجام هزینه‌های زیادی ایجاد خواهد کرد. به گفته اکونومیست، ایران فعالیت‌های غنی‌سازی خود را بدون محدودیت پی خواهد گرفت و معاهده NPT به‌عنوان موثرترین ابزار جلوگیری از گسترش سلاح‌های اتمی نادیده گرفته خواهد شد. سایر کشورهای منطقه نظیر عربستان و مصر نیز ممکن است برنامه‌های پیشین خود مبنی بر تبدیل شدن به قدرت‌های اتمی را بار دیگر از سر بگیرند. آمریکا ناچار خواهد شد برای متقاعد ساختن کیم تلاش مضاعفی به‌کار ببندد تا اعتماد او را به طرف آمریکایی جلب کند. خصوصا آنکه بولتون پیش‌تر کره‌شمالی را با لیبی قیاس کرده بود. کشوری که رهبرش پیش از حمله نظامی کشورهای غربی حاضر نشد برنامه هستهای خود را رها کند.
مشکل دیگر عدم اعتماد است. اوج‌گیری تقابل روسیه و آمریکا، بار دیگر لزوم معاهده کنترل تسلیحات را آشکار می‌کند؛ اما این توافق رو به پایان است. به‌نظر نمی‌رسد پوتین و ترامپ تمایلی به تمدید آن نشان بدهند. ترامپ اظهار کرده است زرادخانه‌های اتمی آمریکا به روزهای اقتدار خود باز خواهند گشت. چنین اظهاراتی نشان می‌دهند توافق کنترل تسلیحاتی رو به زوال است.
فناوری‌های جدید هم مشکل دیگری است. تقویت سپرهای موشکی سبب کاهش صدمات و خرابی‌هایی می‌شوند که به‌عنوان عاملی بازدارنده مطرح بودند. به این ترتیب نخستین حمله، واکنشی گسترده را برمی‌انگیزاند. حملات سایبری به تاسیسات کنترل و فرماندهی اتمی می‌تواند به‌عنوان نخستین حمله قلمداد شوند. اکونومیست نتیجه می‌گیرد که باید رویکردهای تازه‌ای برای مقابله با این مشکلات اندیشیده شوند. حفظ پیمان‌های کنترل تسلیحات و غلبه بر بی‌اعتمادی‌های کنونی تنها راه‌حل ممکن است. باید پذیرفت که پیمان‌های کنترل تسلیحات میان طرف‌های متخاصم شکل می‌گیرد و نه متحدان، از این رو چنین توافقاتی نه تنها قدرت تخریب سلاح‌های ویرانگر را کنترل می‌کند، بلکه توانمندی‌ها و مقاصد طرفین را نیز آشکار می‌سازد و خطر اشتباهات محاسباتی را کاهش می‌دهد. فرصت به‌وجودآمده در کره‌شمالی باید مغتنم شمرده شود و توافقاتی نظیر برجام نیز حفظ شوند. در غیر این صورت مسابقه تسلیحاتی جهان را در آستانه خطر جنگ اتمی قرار خواهد گرفت. مایه تاسف است که تنها وحشتی فراگیر نظیر بحران موشکی کوبا می‌تواند منطق را به رهبران خودشیفته و بی‌پروای امروز بازگرداند.
ارسال نظر