چه کسی برنده مناقشه آمریکا و پاکستان است؟
امپراتوری چین در غرب آسیا
نیویورک‌تایمز در سرمقاله ۵ ژانویه ۲۰۱۸ بر این باور است که تقریبا هر پرواز نظامی به افغانستان از طریق فضای هوایی پاکستان است. بیشتر تدارکات و لجستیک هم از طریق جاده‌ها و ریل‌های پاکستانی صورت می‌گیرد. پاکستان می‌تواند هر زمان که بخواهد دسترسی آمریکا را محدود سازد و برخی مقام‌های پاکستانی هم تهدید به این کار کرده‌اند. پاکستان می‌تواند به راحتی با چین دست یاری دهد و این درحالی است که چینی‌ها درحال سرمایه‌گذاری‌های کلان در پروژه‌های زیرساختی جدید در پاکستان بوده و رهبری بین‌المللی خود را به قیمت کاهش نقش آمریکا توسعه می‌دهند. اتحاد چین- پاکستان درحالی است که این دو کشور رقیب هند هستند. در اینجا بازهم چین برنده تصمیم ترامپ در بیگانه کردن شرکای قدیمی است. ترامپ در توییت سال جدید خود نوشت: «آمریکا به شکلی احمقانه طی ۱۵ سال گذشته بیش از ۳۳ میلیارد دلار به پاکستان کمک کرده است اما آنها در مقابل، چیزی به ما نداده‌اند جز دروغ و فریب. آنها فکر می‌کنند رهبران آمریکا احمق هستند. آنها به تروریست‌هایی که در افغانستان دنبالشان می‌کنیم پناهگاه امن می‌دهند.»
با این حال، ترامپ تضمینی نداده که اوضاع بدتر از این نشود. آمریکا یک‌بار در دهه ۹۰ کمک‌های خود به پاکستان را به‌دلیل انجام آزمایش هسته‌ای و اقدام به کودتای نظامی قطع کرد و موجب بی‌اعتمادی میان دو کشور شد؛ بی‌اعتمادی‌ای که تاکنون ادامه دارد. اما در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، روابط میان دو کشور به یکباره تغییر یافت. آمریکا از پاکستان خواست که در مبارزه با القاعده و طالبان در افغانستان و نیز متحدان افراطی که در جست و جوی پایگاه‌های امن در مناطق مرزی بی‌قانون در پاکستان هستند، دست به انتخاب بزند؛ یا در کنار آمریکا قرار بگیرد یا در کنار این گروه‌ها. پاکستان همکاری با آمریکا را پذیرفت و در مقابل، کمک‌های فراوانی دریافت کرد. از آن زمان، پاکستان بازی دوگانه‌ای را انجام می‌داد؛ از یک‌سو کمک‌های آمریکا را می‌گرفت و از سوی دیگر به حمایت از شبه‌نظامیانی می‌پرداخت که مدافع منافع پاکستان در افغانستان و کشمیر هستند. در سال ۲۰۱۴، ارتش پاکستان در نهایت یک عملیات نظامی جدی را علیه طالبان پاکستان شروع کرد زیرا موجودیت دولت را مورد تهدید قرار داده بودند. با این حال سرویس‌های امنیتی همچنان به حمایت از شبکه حقانی ادامه دادند. این شبکه شاخه‌ای از طالبان است که نیروهای آمریکایی در افغانستان را می‌کشد و در پس بسیاری از حملات وسیع به شهرهای افغانستان است. سرمقاله نویس نیویورک‌تایمز می‌افزاید: البته خیانت‌های دیگری هم هست. سرویس‌های امنیتی پاکستان مدافع «لشکر طیبه» هستند که یک گروه افراطی است که هند و کشمیر را هدف می‌گیرد. آنها نتوانستند بن‌لادن را دستگیر یا جای او را شناسایی کنند.
از سوی دیگر، دادگاهی در پاکستان در نوامبر گذشته حکم به آزادی «حافظ محمد سعید» داد؛ تروریستی که در پس حملات تروریستی به بمبئی در هند بود. در آوریل ۲۰۱۲، ایالات‌متحده ۱۰ میلیون دلار جایزه برای کشتن وی به‌دلیل نقش او در حملات نوامبر ۲۰۰۸ در بمبئی اعلام کرد. پس از اینکه نیروهای پاکستانی در پاییز گذشته یک خانواده آمریکایی- کانادایی که به دست شبکه حقانی اسیر شده بودند را آزاد کرد، دولت این کشور به آمریکایی‌ها اجازه دسترسی به یکی از ربایندگان را نداد. تمایل پاکستانی‌ها به دادن پناهگاه به اعضای شبکه حقانی و متحدانشان دلیل مهمی است از اینکه جنگ علیه طالبان در افغانستان (که ترامپ به تازگی دستور افزایش نیرو در آنجا را صادر کرد)پس از ۱۷ سال راه به جایی نبرده است.
گسترش داعش در افغانستان هم اوضاع را پیچیده‌تر کرده است. در سال ۲۰۱۱، دریاسالار مایک مولن، رئیس سابق ستادکل ارتش آمریکا، به کمیته سنا گفت که شبکه حقانی «بازوی» سرویس امنیتی پاکستان است. ترامپ نمی‌تواند از این کشور چشم بپوشد چراکه زرادخانه هسته‌ای‌اش سریع‌ترین نرخ رشد را در جهان دارد. اینکه آیا این کشور پس از قطع کمک‌ها همکاری خواهد کرد یا نه مساله‌ای است که باید منتظر ماند و دید. با این حال، مقام‌های پاکستانی واکنش تندی به سخنان ترامپ نشان دادند. ترامپ یک راه دیگر هم دارد برای اینکه دریابد آیا همکاری با پاکستان می‌تواند مفید باشد یا نه. یک نظر این است که دوستی خود را با رهبران عربستان و امارات بیشتر کند و به این وسیله از آنها بخواهد که شبکه حقانی (یا کانال‌های دیگر مرتبط با طالبان) در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را تعطیل کنند. این البته نیازمند مذاکره است، نه داد و فریاد.
پاکستان بر سر دو راهی
مقام‌های افغان از سه رئیس‌جمهوری آمریکا خواسته بودند تا حمایت از پاکستان را مورد تجدیدنظر قرار دهد. این درحالی است که این دو کشور در زمره دریافت‌کنندگان کمک‌های آمریکا بوده و به رهبران طالبان پناه می‌دهند. «مجیب مشعل» و «سلمان مسعود»، گزارشگران نیویورک‌تایمز در ۵ ژانویه ۲۰۱۸، نوشتند: وقتی ترامپ تمام کمک‌های امنیتی خود به پاکستان را تعلیق کرد، نه‌تنها صدای شادمانی از دالان‌های قدرت در افغانستان شنیده شد اما همزمان از این مساله ابراز نگرانی کردند که چگونه این وضعیت می‌تواند بر نبرد پیچیده‌ای که در افغانستان جریان دارد، تاثیر بگذارد. اگر اجماع نظری میان رهبران افغان و همتایان آمریکایی‌شان وجود داشته باشد، این اجماع این است که برخورد با پاکستان هم مهم است و هم دشوار. ظاهرا پاکستان دست‌بالا در برابر ارتش آمریکا دارد زیرا ایالات‌متحده در ارائه کمک‌های هوایی و زمینی به نیروهایش در افغانستان به اسلام‌آباد اتکا دارد.
«مشعل- مسعود» در گزارش خود این پرسش را مطرح می‌کنند که پس از قطع کمک آمریکا به پاکستان چه کسی زیر بیشترین فشار خواهد بود؛ پاکستانی‌ها یا ائتلاف مبارزه با طالبان. «محمدعمر داودزَی»، وزیر کشور سابق افغانستان و سفیر این کشور در پاکستان، معتقد است که فشار بر پاکستان دیرهنگام وارد می‌شود زیرا این کشور متحدانی منطقه‌ای برای خودش دست و پا کرده که به این کشور اجازه می‌دهد تا فشارهای مالی را تحمل کند. داودزی می‌گوید: «تحریم‌های اقتصادی تاثیری بر پاکستان ندارد زیرا آنها آلترناتیوهایی دارند. تنها حوزه‌ای که این تاثیر می‌تواند بر آن اثرگذار باشد اما فعلا نمی‌توان روی آن قضاوت کرد، همان نیروی هوایی است. سیستم پاکستانی به‌شدت متکی به آمریکاست. تغییر این سیستم از آمریکایی به سیستمی دیگر مدت‌ها طول می‌کشد.» با این حال، فرمانده نیروی هوایی پاکستان اعلام کرد که فضای هوایی این کشور ممکن است به روی آمریکایی‌ها بسته شود و آنها «آماده‌اند تا از تمام مرزهای هوایی کشور حمایت کنند.» گزارشگران نیویورک‌تایمز بر این باورند در گذشته وقتی روابط آمریکا و پاکستان تیره می‌شد و دسترسی آمریکایی به مسیرهای تدارکاتی مسدود می‌شد، آمریکایی‌ها به مسیرهای گران‌تری روی می‌آوردند که بنادر بالتیک و خزر را از طریق روسیه و کشورهای آسیای‌مرکزی به‌هم وصل می‌کرد اما این مسیر اکنون به‌دلیل روابط پیچیده آمریکا با روسیه دشوار شده است. در اوج تنش‌ها وقتی آمریکا ۱۰۰ هزار نیرو در افغانستان داشت، بخشی از کمک‌ها با رضایت روسیه از پایگاه «مناس» در قرقیزستان منتقل می‌شد اما وقتی این کشور زیر فشار روسیه قرار گرفت، اعلام کرد که اجاره سالانه را از ۱۷ میلیون دلار به ۶۰ میلیون دلار افزایش می‌دهد. به این ترتیب آمریکایی‌ها در سال ۲۰۱۴ این پایگاه را ترک کردند. از نگاه مقام‌های آمریکایی و افغانی، تغییر چشم‌انداز، نگاه و سیاست پاکستانی‌ها در سال‌های اخیر دشوار شده است.
ارسال نظر