گردهمایی بزرگ اپوزیسیون علیه اردوغان کمال کلیچداراغلو با تابلو نوشته‌ای که حکایت از عدالت دارد

دنیای اقتصاد: برای «عدالت» یک راهپیمایی بیش از ۴۵۰ کیلومتری به راه انداخت و حالا آن راهپیمایی موفقیت‌آمیز از آنکارا به استانبول موجب شده است کمال کلیچداراغلو، دبیرکل حزب جمهوریت خلق ترکیه کنگره‌ای به نام عدالت راه‌اندازی کند. کنگره‌ای ۴ روزه که در اعتراض به دوران پساکودتا برگزار می‌شود. کلیچداراغلو می‌گوید دوران پساکودتا خود یک کودتای دیگر است که حزب عدالت و توسعه به راه انداخته است. به نوشته حریت‌دیلی، نزدیک به حزب جمهوریت خلق ترکیه، او در نخستین روز این کنگره پس از اینکه به میهمانان و مدعوین آن خوشامد گفت، اعلام کرد که همه ما تشنه عدالت هستیم. کلیچداراغلو که در یکی از استان‌های غربی ترکیه یعنی چاناکالا سخنرانی می‌کرد، تصریح کرد: ما عدالت را برای همه ۸۰ میلیون می‌خواهیم، ما خواهان زندگی در آرامش هستیم.

حزب جمهوریت خلق ترکیه پس از آنکه دیگر حزب اپوزیسیون این کشور، یعنی حزب حرکت ملی را در آغوش حزب عدالت و توسعه دید، به تنهایی بار مخالفت با حزب حاکم را به دوش می‌کشد. حزب حرکت ملی سابقا به‌عنوان دومین حزب مطرح اپوزیسیون، به‌رغم تفاوت‌های ایدئولوژیک در کنار حزب کلیچداراغلو قرار داشت اما زمانی که دولت باغچه‌لی، دبیر‌کل حزب حرکت ملی با حزب عدالت و توسعه طرح تغییر سیستم ترکیه را از پارلمانی به ریاستی ریخت، دیگر در کنار حزب جمهوری خلق ترکیه قرار نگرفت. البته این به آن معنی نیست که این حزب در تمامی موارد با حزب عدالت و توسعه کنار آمده است. اخیرا پس از اعلام برگزاری رفراندوم از سوی اقلیم کردستان در جهت اعلام استقلال، اختلافاتی بین این دو حزب هم به‌وجود آمده است. دولت باغچه‌لی از نخست‌وزیر ترکیه بابت رد ادعاهایش مبنی بر اینکه چنین همه‌پرسی می‌تواند عامل جنگ باشد، انتقاد کرده است.

به نوشته حریت، بینالی ییلدیریم، نخست‌وزیر ترکیه تاکید کرد همه‌پرسی استقلال دولت اقلیم کردستان عراق که قرار است ۲۵ سپتامبر برگزار شود، نمی‌تواند معادل جنگ باشد، چرا که جنگ تنها میان دو کشور رخ می‌دهد و آنکارا، اربیل را به‌عنوان یک کشور به «رسمیت» نمی‌شناسد. دولت باغچه‌لی، رهبر حرکت ملی‌ در پاسخ به او به تعریف جنگ در ماده سوم قانون ترکیه درباره بسیج و وضعیت جنگی اشاره کرد و گفت: جمهوری ترکیه موظف است از حق دفاع از خود و مداخله علیه هرگونه اقدام، تدارکات، استقرار، برنامه‌ریزی، تلاش یا تخاصم که حیات آن را تهدید کند، یا مستقیما حقوق حاکمیتی آن را هدف بگیرد و موجودیت یا وحدت آن را به‌خطر بیندازد، استفاده کند. باغچه‌لی گفت: این رفراندوم یک کار موذیانه تدارکاتی برای تاسیس و احیای کردستان است و یک اقدام پیشدستانه مبهم به‌شمار می‌رود. این یک ضرورت ملی است که ییلدیریم آن را درک کند.

اختلافات پس از آن به‌وجود آمد که حزب حاکم ترکیه و جنبش ملی‌گرا در آستانه رفراندوم ۱۶ آوریل برای تغییر ترکیه به سمت سیستم اجرایی ریاست جمهوری متحد شدند. دو حزب برای کمپین «آری» تبلیغ می‌کردند که در رقابتی بسیار شانه به شانه و در بحبوحه اعتراض اپوزیسیون و انتقادهای بین‌المللی به این کمپین و روند انتخابات تایید شد. با این حال رهبر حزب حرکت ملی پنج‌شنبه گفته بود، اگر لازم باشد ترکیه باید به رفراندوم استقلال کردها در شمال عراق به چشم دلیلی برای جنگ بنگرد. او از آنکارا خواست تا با برگزاری این رفراندوم مخالفت کند. باغچه‌لی همچنین گفت: این حقیقت که ییلدیریم فورا به اظهاراتم درباره تهدیدها علیه کشورمان پاسخ داد و لازم دید که این کار را کند، برخلاف حسن‌نیت و تواضع سیاسی است. در عوض او باید فورا به اقدامات کسانی واکنش نشان دهد که با نیت خیانتکارانه در اربیل فعالیت می‌کنند. به هم زدن توافق ۱۶ آوریل به بهانه رفراندوم ۲۵ سپتامبر برای هیچ طرفی سودمند نیست. رفراندوم اقلیم کردستان مملو از تحولات بالقوه است که می‌تواند حاکمیت ترکیه را به چالش بکشد. باغچه‌لی همچنین ابراز امیدواری کرد که ییلدیریم متوجه اشتباهاتش شود.

اپوزیسیون تنها، ابتکار کلیچداراغلو

کلیچداراغلو که در این چند سال به دلیل شکست‌های متعدد از حزب عدالت و توسعه تحت فشار بوده این‌بار دست به یک حرکت جالب زده است. اپوزیسیون ترکیه در حرکتی مبتکرانه در تاریخ این کشور دست به برگزاری کنگره عدالت زده است. اردوغان در کانون انتقادهای این کنگره قرار دارد. اردوغان نیز هم‌زمان از لزوم مبارزه با قدرت‌های بیگانه و مهره‌های آنان سخن گفته است. با سخنرانی رئیس‌جمهوری ترکیه در شرق این کشور، بخشی از مخالفان او در غرب کشور جمع شده و رجب طیب اردوغان را آماج تندترین حملات خود قرار داده‌اند. کمال کلیچداراوغلو در جریان افتتاح کنگره عدالت، اردوغان را به سیاسی کردن دستگاه قضایی متهم کرد. رئیس حزب جمهوریت خلق ترکیه گفته است: «در این کشور نه حقی وجود دارد، نه عدالتی.» این مخالف اردوغان افزوده است: «این وظیفه من است که در حمایت از بی‌گناهان در برابر خودکامگان بایستم.» به گفته کلیچداراوغلو، در ترکیه نه فقط یک نفر، بلکه ۸۰ میلیون تشنه عدالت وجود دارند.

این رهبر اپوزیسیون اخیرا توجه افکار عمومی را به‌خاطر اقدام نمادین خود علیه بازداشت مخالفان جلب کرده بود. کلیچداراوغلو در حرکتی اعتراضی مسیر آنکارا تا استانبول را پیاده پیموده بود. ابتکار حزب جمهوریت خلق در برگزاری کنگره چهار روزه «عدالت» حرکتی نو در تاریخ ترکیه است. این همایش که بیش از ۷۰۰ نماینده از جناح‌های مختلف سیاسی در آن شرکت می‌کنند، در مرکز استان چاناکالا در شبه‌جزیره گالیپولی برگزار می‌شود. انتخاب استان چاناکالا در شمال غربی ترکیه به‌عنوان محل برگزاری کنگره جنبه‌ای نمادین دارد. در اینجا بود که در آوریل ۱۹۱۵ نیروهای عثمانی به رهبری مصطفی کمال، قدرت‌های غربی را به عقب‌نشینی واداشتند و هشت سال پس از آن نیز، فاتح نبرد گالیپولی یا چاناکالا جمهوری ترکیه را بنیان نهاد. مصطفی کمال، سرشناس‌ترین چهره‌ تاریخ مدرن ترکیه، سپس در سال ۱۹۳۴ نام آتاتورک را به نام پیشین خود افزود. کلیچداراوغلو می‌خواهد با گزینش چاناکالا بر مواضع نوگرایانه و سکولار حزب خود به‌عنوان وارث آتاتورک تاکید کند.

مهره‌های قدرت‌های بیگانه

اما رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در مقابل در استان «موش» پیروزی سلجوقیان در ۹۴۶ سال پیش را جشن گرفت. در نبرد تاریخی ملازگرد که در سال ۱۰۷۱ روی داد، ترک‌ها قیصر بیزانس را شکست دادند و به دنبال آن وارد آناتولی شدند. اردوغان در سخنرانی‌اش به سنت تاریخی فاتحان و رهبران توسل جست و گفت، همان‌گونه که سلطان سلجوقی قلیچ ارسلان فاتح بوده، همان‌گونه که آتاتورک فاتح بوده، او نیز در سرکوب کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ پیروز نبردی سخت بوده است. او با اشاره به فتوحات پیشینیان گفت: «ما هم مبارزه کردیم. بازی و هدف همان، فقط سناریو و بازیگران متفاوت هستند.» اردوغان مسوول کودتای نافرجام سال گذشته در ترکیه را فتح‌الله گولن، واعظ ناراضی ترک مقیم آمریکا معرفی می‌کند. رئیس‌جمهوری ترکیه در سخنرانی خود، گولن و بنیاد او و نیز حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، موتلف آن در سوریه، یعنی یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ)، حزب اتحاد دموکراتیک در سوریه (پ‌ی‌د) و در نهایت داعش را «آلت دست» قدرت‌هایی دانست که به ترکیه چشم دوخته‌اند. اردوغان تاکید کرد که مبارزه مورد نظر او تنها با این مهره‌ها نیست، بلکه در درجه اول با قدرت‌های بیگانه‌ای است که از این مهره‌ها استفاده می‌کنند. رئیس‌جمهوری ترکیه همچنین سیاست خود را از یکسو «مبارزه با مهاجمان به وطن» و از سوی دیگر توسعه از طریق سرمایه‌گذاری، تولید، صادرات و استخدام بیشتر عنوان کرد.