دنیای اقتصاد: اوضاع و احوال منطقه غرب آسیا هر روز شاهد تغییراتی است. یک روز ظهور طالبان، روز دیگر ظهور داعش. یک روز حمله به یمن و روز دیگر بر هم خوردن ماه عسل در روابط اعراب بر سر قطر. یک روز تاجگذاری ملک‌سلمان و روز دیگر اعلام نامزدی پسرش محمد برای ولیعهدی و سپس سلطنت. هرگوشه از این منطقه بحران‌خیز همچون دمل چرکینی است که با اندک اشاره‌ای سر باز می‌کند. در این منطقه، بازیگران فروملی هم از توان تاثیرگذاری بر تحولات داخلی کشور مربوطه برخوردارند.

گاهی این اثرگذاری ابعاد بزرگتر منطقه‌ای و جهانی به خود می‌گیرد. افغانستان یکی از کشورهای غرب آسیاست که در بحبوحه تحولات اخیر منطقه به حاشیه رفته است. اما بار دیگر افغانستان به صدر اخبار جهان بازگشته است و این بازگشت نبود مگر به مدد طالبان و روسیه.

سی‌ان‌ان در گزارشی اعلام کرد که به شواهدی دست یافته دال بر اینکه روسیه در حال تجهیز طالبان است. گویی قدرت‌های بزرگ در یارگیری‌های منطقه‌ای خود گروه‌های فروملی را از یاد نبرده‌اند؛ گاهی علیه آنها می‌شورند و روزی دیگر دست یاری به سوی آنها دراز می‌کنند. این گزارش می‌افزاید ابتدا ژنرال‌های آمریکایی بحث تجهیز طالبان از سوی روس‌ها را مطرح کردند. آنها گمان می‌کنند که روس‌ها در حال آماده‌سازی و تسلیح طالبان برای حملات بهاری در سال آینده هستند. هرچند طالبان از این سلاح‌ها تا پیش از بهار آینده و در حملات فعلی خود استفاده خواهند کرد. مقام‌های آمریکایی می‌گویند نمی‌توانند این «ادعاها» را اثبات کنند.

سی‌ان‌ان با انتشار دو ویدئو اعلام کرد که در آنها اسلحه‌هایی برای تک‌تیراندازان، انواع کلاشینکف و برخی دیگر از تسلیحات هست که به گفته کارشناسان برچسب شناسایی ندارند و نمی‌توان مبدا آنها را روشن کرد. با این حال، دو گروه از طالبان (یکی از شمال و دیگری در غرب افغانستان) اعلام کرده‌اند که مالک این تسلیحات هستند. آنها می‌گویند اصل این سلاح‌ها روسی است و منابع دولتی روسیه در اختیار آنها قرار داده‌اند.

یکی دیگر از شاخه‌های منشعب شده طالبان در هرات نیز می‌گوید پس از شکست یکی از گروه‌های رقیب موفق به دستیابی به این سلاح‌ها شده است. گروهی دیگر می‌گوید این سلاح‌ها را در مرز با تاجیکستان به‌صورت رایگان به‌دست آورده اما از «سوی روس‌ها تامین شده است.» سی‌ان‌ان می‌نویسد این ویدئوها اگرچه دلیل مستند و غیرقابل انکاری از حضور و مشارکت روس‌ها به دست نمی‌دهد اما نمی‌توان منکر شد که «دست روس‌ها در پس‌پرده دیده می‌شود.» با این حال، مقام‌های آمریکایی و افغان از نیات مسکو ابراز نگرانی می‌کنند. «صدیق صدیقی»، سخنگوی دولت افغانستان می‌گوید: «روس‌ها گفته‌اند که تماس‌هایی با طالبان داشته‌اند. ما هم گزارش‌هایی داریم مبنی بر اینکه روس‌ها در حال تجهیز طالبان هستند... نمی‌توان گفت سیگار هست اما کبریت نیست.» برخی دیگر از مقام‌های افغان هم می‌گویند اطمینان دارند که «بده بستان‌ها و تعاملاتی میان روسیه و طالبان» وجود دارد. سی‌ان‌ان می‌نویسد اگرچه مقام‌های روسی هیچ پاسخی به دست‌اندرکاران سی‌ان‌ان ندادند اما پاسخ‌های قبلی آنها نشان می‌دهد که روس‌ها این اخبار را «کاملا دروغ» می‌خوانند و می‌گویند این شایعات برای پنهان کردن شکست آمریکا در افغانستان مطرح می‌شود. روس‌ها مدعی‌اند که مذاکرات‌شان با طالبان در راستای ارتقای صلح است.

ژنرال جوزف ووتل، فرمانده «فرماندهی مرکزی آمریکا»، در ماه مارس به کمیته دفاعی کنگره، گفت که اعتقاد دارد روس‌ها به دنبال نفوذ و جای پا در افغانستان هستند. او می‌گوید روس‌ها ممکن است حمایت‌هایی از طالبان به‌عمل بیاورند که ممکن است در قالب حمایت‌های تسلیحاتی و... باشد. در یکی از ویدئوهایی که سی‌ان‌ان منتشر کرده یکی از گروه‌های طالبان مستقر در هرات می‌گوید در نزاعی که با گروه تحت‌رهبری ملا هیبت‌الله داشتیم ۱۸ نفر از آنها کشته و ۶ نفرشان مجروح شدند و سلاح‌هایشان را ربودیم. ملا عبدالمنصور نیازی، رهبر یکی از گروه‌های طالبان مستقر در هرات می‌گوید: «این سلاح‌ها از سوی روس‌ها به مبارزان ملا هیبت‌الله داده شد.» او می‌گوید این سلاح‌ها برای مبارزه با داعش به دست طالبان رسیده است. نیازی می‌گوید: «اما طالبان این سلاح‌های روسی را علیه ما نیز به‌کار می‌گیرد.» ویدئوی دوم یکی دیگر از مبارزان مسلح و نقاب پوش طالبان را نشان می‌دهد که می‌گوید ما برای سلاح‌ها پولی نمی‌دهیم. پول ما تریاک و محصولات برگرفته از آن است. به عبارت دیگر، تریاک در برابر سلاح مبادله و معامله می‌شود. او می‌گوید این سلاح‌ها را از مرز تاجیکستان به‌دست آورده است. برخی از این سلاح‌ها نیز ساخت چین است. در این زمینه احتمالاتی مطرح شده است. یک احتمال این است که ممکن است این سلاح‌ها به عمد و بدون برچسب مالکیت کشور تولید شده باشد تا ردیابی آن را دشوار سازد. «بنیامین کینگ» از موسسه «Small Arms Survey» معتقد است که موارد دیگری هم بوده که دولت‌ها برای شناسایی نشدن و اعمال نفوذ در راستای منافع خود برچسب کشور سازنده را برمی‌دارند تا شناسایی نشوند. او معتقد است سلاح روسی پیدا شده در دست طالبان هم ممکن است همین ویژگی را داشته باشد. با این حال، احتمال دومی هم هست و آن اینکه ممکن است برخی از این سلاح‌ها از دوران شوروی مانده باشد، یا ممکن است کشورهای هم‌مرز با افغانستان مانند تاجیکستان به دلیل نیاز مالی به عمد سلاح‌های روسی را در اختیار طالبان قرار داده باشند، یا ممکن است برای اعمال نفوذ بر تحولات افغانستان اقدام به این کار کرده باشند. احتمال سوم هم این است که خطر داعش برای روسیه روزافزون شده است چراکه هم اکنون روسیه با حضور در شامات عملا در سیبل داعش قرار گرفته است. نیروهای خلافت تهدید کرده‌اند که ممکن است از طریق افغانستان و کشورهای آسیای‌مرکزی به داخل مناطق روسیه رسوخ کنند. به این دلیل روس‌ها اعتقاد دارند که باید داعش را در «خارج نزدیک» زمین‌گیر کنند و اجازه نفوذ به خاک خود را ندهند. به این ترتیب، ممکن است روس‌ها به عمد به تسلیح طالبان روی آورند تا از طالبان به‌عنوان سدی در برابر نفوذ داعش استفاده کنند. افزون بر این، به جای نبرد مستقیم با داعش در افغانستان، از طریق طالبان به نبرد با این گروه می‌پردازند تا ریسک امنیتی خود را کاهش دهند. جمهوری‌های خودمختار روسیه از جمله چچن و داغستان مستعد پذیرش نیروهای داعش هستند. با این حال، نیویورک تایمز در روایتی دیگر به نقل از مقام‌های سازمان ملل می‌نویسد که حملات انتحاری در افغانستان در ۶ ماه اول سال‌جاری (میلادی) به میزان ۲۵درصد بیشتر از سال ۲۰۱۶ شده است. این یعنی ۲۲۰ کشته و بیش از هزار زخمی. برخی انگشت اتهام را به سوی طالبان نشانه می‌روند و می‌گویند این گروه حملات خود را شدت بخشیده تا هم زهر چشمی از نیروهای امنیتی افغان بگیرد و هم ضرب‌شستی به داعش نشان دهند و بگویند «افغانستان ملک ماست.» برخی دیگر معتقدند این حملات انتحاری از نوع حملات داعش است تا نیروهای افغان را آچمز کرده و طالبان را در سیبل حملات نیروهای دولتی قرار دهد. به این ترتیب، مولفه روسیه می‌تواند تاثیر تعیین‌کننده‌ای در افغانستان داشته باشد. روی دیگر سکه این است که روس‌ها برای به شکست کشاندن آمریکا در افغانستان وارد کارزار شده‌اند تا با یک تیر چند نشان بزنند: هم مانع پیشروی داعش در مناطق نزدیک به خود شوند؛ هم زمینه‌ای برای بازی در افغانستان بیابند و هم طرح‌های آمریکا در افغانستان را- اگر نگوییم به شکست- به بن‌بست بکشانند.