جانشین ابوبکر البغدادی از حزب بعث می‌آید

پایان خلافت خودخوانده؟

رویترز به نقل از یک عضو ارشد پارلمان روسیه اعلام کرد: البغدادی «با احتمالی نزدیک به صددرصد کشته شده است. » ایندیپندنت نیز در گزارشی جداگانه از جدی شدن مرگ خلیفه داعش خبر داده است. رویترز می‌نویسد: در میان جانشینان بالقوه البغدادی دو سرهنگ سابق ارتش صدام دیده می‌شوند. متخصصان اسلام‌گرایی معتقدند که این دو جانشین عبارتند از: «ایاد العبیدی» و «عیاد الجُمَیلی». هشام الهاشمی، کارشناس داعش و فردی که به برخی کشورهای خاورمیانه در مورد داعش مشورت می‌دهد، گفت: «براساس شریعت اسلام، خلیفه باید سرزمینی برای حکومت داشته باشد، اگر این شرط موجود نباشد، جانشین او خلیفه نخواهد بود، بلکه فقط لقب امیر را خواهد گرفت.

رویترز به نقل از یک عضو ارشد پارلمان روسیه اعلام کرد: البغدادی «با احتمالی نزدیک به صددرصد کشته شده است.» ایندیپندنت نیز در گزارشی جداگانه از جدی شدن مرگ خلیفه داعش خبر داده است. رویترز می‌نویسد: در میان جانشینان بالقوه البغدادی دو سرهنگ سابق ارتش صدام دیده می‌شوند. متخصصان اسلام‌گرایی معتقدند که این دو جانشین عبارتند از: «ایاد العبیدی» و «عیاد الجُمَیلی». هشام الهاشمی، کارشناس داعش و فردی که به برخی کشورهای خاورمیانه در مورد داعش مشورت می‌دهد، گفت: «براساس شریعت اسلام، خلیفه باید سرزمینی برای حکومت داشته باشد، اگر این شرط موجود نباشد، جانشین او خلیفه نخواهد بود، بلکه فقط لقب امیر را خواهد گرفت.»

دنیای اقتصاد - محمدحسین باقی: حمله ۱۰ دقیقه‌ای روس‌ها به محل تجمع رهبران داعش در ۲۸ مه‌ کار دست البغدادی و معاونانش داد. هفته گذشته مقام‌های روسی به رسانه‌های این کشور از «احتمال» کشته شدن البغدادی در تجمع رهبران داعش در دیرالزور خبر دادند. مقام‌های روسی اعلام کردند که از کانال‌های مختلف در حال کسب اطلاعات هستند تا ببینند آیا این «احتمال» حقیقت می‌یابد یا خیر. با این حال، ایندیپندنت در گزارشی به قلم «کیم سنگوپتا» اعلام کرد برخی نمایندگان پارلمان روسیه اعلام کردند که البغدادی «به احتمال زیاد» کشته شده است. رویترز نیز می‌نویسد یک عضو ارشد پارلمان روسیه اعلام کرد او «با احتمالی نزدیک به صددرصد کشته شده است.» اگرچه پیش از این هم بارها خبر زخمی یا کشته شدن البغدادی اعلام شده بود اما به نوشته ایندیپندنت اگر این بار صحت این خبر تایید شود‌ «ضربه‌ای مرگبار» بر پیکر این گروه خواهد بود. ایندیپندنت می‌افزاید این حمله در ساعت ۱۲:۳۵ تا ۱۲:۴۵ دقیقه روز ۲۸ مه‌ با دو فروند سوخوی ۳۴ و ۳۵ انجام گرفت که براساس آن ۳۰ فرمانده میدانی داعش و حدود ۳۰۰ مبارز این گروه کشته شدند.

در شرایطی که داعش در حال عقب رانده شدن از موصل است و دیگر چیزی به آزادی این شهر نمانده و از سوی دیگر رقه هم در محاصره قرار گرفته کشته شدن مغز فرماندهی داعش به همراه تنی چند از رهبران و مبارزان این گروه ضربه‌ای بزرگ بر توانایی عملیاتی این گروه - لااقل در کوتاه‌مدت- وارد خواهد کرد. اگر البغدادی کشته شده باشد این گروه تا مدتی در «حالت کما فرو خواهد رفت» و مدتی طول خواهد کشید تا توانایی روانی و عملیاتی خود را بازیابد. بنابراین، به نوشته سنگوپتا، کشته‌شدن البغدادی دست‌کم دو پیامد دارد: یکی ضربه‌ای استراتژیک و نمادین به پایداری داعش و احتمالا از دست رفتن انسجام این گروه و متفرق شدن اعضا در سطح منطقه یا مهاجرت به کشورهایشان و دیگر کسب پرستیژ برای پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه.

آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که اطمینانی به صحت و سقم اخبار مربوط به کشته شدن البغدادی ندارند. تاکنون هیچ واکنشی هم از سوی رسانه‌های داعش اعلام نشده است. در حمله ۲۸ مه‌ روسیه تنی چند از رهبران ارشد این گروه کشته شدند: ابوالخاضع المصری، ابراهیم حائف القاضی، ابوسلیمان الشیوخ، ابوعمر بلژیکی و ابویاسین المصری. به گزارش ایندیپندنت در این تجمع داعش قرار بر این بوده که برای انجام عملیات‌های انتحاری بیشتر برنامه‌ریزی شود تا عملیات «دشمن» هر چه بیشتر به تاخیر انداخته شود.

با این حال، «وسیم نصر»، روزنامه‌نگار و متخصص گروه‌های تروریستی در تلویزیون فرانس۲۴، با تردید در مورد حضور البغدادی در این تجمع ۳۰۰ نفره و کشته شدن وی به فیگارو می‌گوید: «ابوبکر البغدادی هرگز به یک گردهمایی با ۳۰۰ نفر نمی‌رود. او می‌گوید برای یافتن ابوبکر البغدادی ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین شده است و در چنین شرایطی ابوبکر البغدادی بسیار محتاط است. او از تلفن استفاده نمی‌کند. برای ارسال پیام، از پیک انسانی استفاده می‌کند و هیچگاه در یک محل بیش از ۷۲ ساعت اقامت نمی‌کند.»

او همچنین می‌گوید که داعش بر حسب عادت، کشته شدن رهبران خود را اعلام می‌کند و آن را مخفی نمی‌کند. فیگارو می‌نویسد در صورتی‌که مرگ ابوبکر‌البغدادی تایید شود، این موضوع می‌تواند ضربه سختی برای داعش باشد، اما این ضربه به معنی پایان یافتن کار داعش نیست. فیگارو می‌افزاید به‌عنوان مثال پس از حذف ابومصعب الزرقاوی در سال ۲۰۰۶، شاخه القاعده عراق به فعالیت‌های خود ادامه داد، همانگونه که پس از حذف بن‌لادن در سازمان اصلی القاعده در سال ۲۰۱۱، فعالیت‌های خود را به نحوی دیگر ادامه داد. فیگارو می‌نویسد که داعش خود را برای مرگ ابوبکر البغدادی آماده کرده است و رهبران این جنبش، جانشین او را نیز در داخل تعیین کرده‌اند.

جانشینان البغدادی چه کسانی هستند؟

به نظر می‌رسد داعش خود را برای مرگ رهبر یا رهبران خود آماده کرده باشد. این گروه می‌داند که سرنوشت آنها جز مرگ نیست، بنابراین خود را برای آینده نیز آماده کرده است. رویترز در گزارش ۲۳ ژوئن ۲۰۱۷ به قلم «ماهر شمایتلی» می‌نویسد در میان جانشینان بالقوه البغدادی دو سرهنگ سابق ارتش صدام دیده می‌شوند. متخصصان اسلام‌گرایی معتقدند این دو جانشین عبارتند از: «ایاد العبیدی» و «عیاد الجُمَیلی.» اگرچه هیچ‌کدام عنوان «خلیفه» یا «امیرالمومنین» نخواهند داشت، اما به‌عنوان جانشینی برای البغدادی مطرح هستند. «ماهر شمایتلی» در گزارش خود می‌نویسد: العبیدی در دهه ۵۰ عمر خود است و قبلا به‌عنوان وزیر جنگ داعش خدمت کرده بود. الجمیلی نیز در دهه ۴۰ عمر خود است و مسوول نهاد امنیتی داعش به نام «امنیه» است. در ماه آوریل تلویزیون دولتی عراق اعلام کرد که الجمیلی کشته شده، اما این خبر تایید نشد. این دو تروریست بعد از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی که منجر به سرنگونی رژیم صدام شد، به گروه‌های تروریستی پیوستند. به گزارش رویترز، آنها بعد از کشته شدن «ابوعلی الانباری»، «ابوعمر الشیشانی» و «ابومحمد الجولانی» سخنگو و مسوول تبلیغات این گروه تروریستی در سال گذشته میلادی، به مهم‌ترین معاونان بغدادی تبدیل شدند. هشام الهاشمی، کارشناس داعش و فردی که به برخی کشورهای خاورمیانه در مورد داعش مشورت می‌دهد، گفت: «الجمیلی، ارشدیت العبیدی را به رسمیت می‌شناسد، اما بغدادی جانشینی ندارد و بنابراین بر حسب شرایط، ممکن است یکی از این دو شخص جانشین بغدادی باشد.» وی در توضیح اینکه «البغدادی جانشینی ندارد»، افزود: «براساس شریعت اسلام، خلیفه باید سرزمینی برای حکومت داشته باشد، اگر این شرط موجود نباشد، جانشین او خلیفه نخواهد بود، بلکه فقط لقب امیر را خواهد گرفت.» بغدادی در سال ۲۰۱۴ میلادی خود را خلیفه نامید و با توجه به اینکه الجمیلی و العبیدی از جایگاه دینی برخوردار نیستند، بعید است که خلیفه شوند و از سوی دیگر داعش بسیاری از سرزمین‌های تحت اشغال خود را از دست داده است. انتخاب سرکرده جدید داعش به موافقت شورایی متشکل از هشت تن نیاز دارد که ۶ تن از آنها عراقی و یک نفر اردنی و یک نفر نیز سعودی است. «فضل ابورقیف»، متخصص عراقی گروه‌های افراطی، می‌گوید: «تبار رهبر این گروه به پیامبر نمی‌رسد. این گروه دیگر سرزمینی برای اعمال حاکمیت ندارد و دیگر کسی را ندارد که متخصص علوم اسلامی و الاهیات باشد.» بر این اساس، داعش فاقد «خلیفه» خواهد بود و رهبر بعدی فقط «امیر» نام خواهد گرفت.

انتصاب رهبر جدید نیازمند تایید ۸ عضو شورای مشورتی است که نهادی مشورتی برای خلیفه است. بعید است که اعضای این گروه بتوانند به‌دلیل شرایط امنیتی تشکیل جلسه بدهند و رهبر جدید را برگزینند. ۶عضو این شورا عراقی هستند و نشان می‌دهد که عراقی‌ها دست برتر را دارند، یک عضو سعودی است و یکی هم اردنی. برخی مقام‌های ارشد در واشنگتن معتقدند داعش رهبران خود را به «المیادین» در سوریه و در دره فرات منتقل کرده است که در جنوب غربی رقه (پایتخت داعش) قرار دارد که اکنون در محاصره است. پیش از این «دنیای اقتصاد» در گزارشی به جانشینان البغدادی پرداخته و به نقل از پایگاه اینترنتی «isis.liveuamap» نوشته بود: «شورای رهبری داعش ابوحفصه الموصلی را به‌عنوان جانشین البغدادی معرفی کرده است.» این پایگاه و «بغدادپست» نوشته بودند که پس از نامزدی ابوحفصه، فرمانده ولایت داعش در نینوا که دارای پست‌های اداری، قضایی و دولتی بود، تنش‌ها و درگیری‌های زیادی میان رهبران ارشد این گروه بر سر جانشینی البغدادی درگرفته و این رقابت برای قدرت به قلمرو داعش نیز سرایت کرده است.

فرمان داعش به مبارزان خود

به‌دنبال محاصره زمینی داعش در عراق و سوریه و وارد آمدن تلفات گسترده به این گروه و نیز محاصره این گروه در فضای مجازی، این گروه طی «حکمی» مبارزانش را از استفاده از رسانه‌های اجتماعی منع کرد. «کمیته منتخب» داعش در حکم خود اعلام کرد که به‌دلیل افزایش نگرانی از رسوخ نیروهای دشمن و ردیابی از سوی آژانس‌های اطلاعاتی جرم محسوب می‌شود. این گروه با اشاره به کشته شدن برخی از مبارزان و رهبرانش و تخریب پایگاه هایش به‌دلیل بی‌دقتی در فعالیت‌های آنلاین «زیر سوال بردن» این فرمان از سوی هر کسی را ممنوع اعلام کرده و تهدید کرد که تخطی از آن پیامدهایی سخت به دنبال دارد. ایندیپندنت در گزارشی به قلم «لیزی دیردن» می‌نویسد که در این سند چنین آمده است: «دشمنان دین به ابزارهای مختلفی متوسل شده‌اند تا به صفوف موحدین رخنه کنند و اسرار آنها را بربایند.» این بیانیه خطاب به «تمام سربازان دولت اسلامی» می‌نویسد: «از زمره این ابزارها پایگاه‌های اجتماعی و رسانه‌ها هستند که سربازان خلافت به‌طور گسترده‌ای از آن استفاده می‌کنند در حالی‌که بیشترین لطمه و آسیب را به آنها می‌زند.» این بیانیه می‌افزاید: «این سایت‌ها از سوی دشمنان الله بر پا شده‌اند... از سوی آنها شب و روز رصد می‌شود. می‌دانید چه تعدادی از مجاهدین به همین خاطر کشته شده‌اند. می‌دانید چه تعداد مقر فرماندهی ویران شده؟ به همین خاطر از زمان اعلام این فرمان استفاده از سایت‌های شبکه‌های اجتماعی کاملا ممنوع است.» این پیام البته در ۱۷ مه‌به زبان‌های عربی و انگلیسی اعلام و از طریق کانال‌های خصوصی این گروه و ابزارهای رمزنگاری شده در میان اعضا منتشر شد. محققان مرکز مبارزه با تروریسم (CTC) می‌گویند برخی سربازان داعش از این فرمان تخطی کرده‌اند و موجب شده‌اند این اسناد به بیرون درز کند. همان طور که در این فرمان آمده ظاهرا در میان نیروهای داعش نیز نیروهای نفوذی یا رخنه گر وجود دارد که تمایلی به اجرای فرامین فرماندهی مرکزی ندارد. به همین دلیل در ژوئن ۲۰۱۵ یک داعشی عکسی «سلفی» از خود منتشر کرد که باعث شد موقعیت وی ازسوی نیروهای اطلاعاتی آمریکا شناسایی و مورد حمله قرار بگیرند. اگرچه رسانه‌های اجتماعی ابزاری قدرتمند برای جذب نیرو بوده‌اند اما اکنون به ابزاری برای جاسوسی از داعش و وارد آوردن ضربه به این گروه تبدیل شده‌اند.