وضعیت قرمز در شام

دنیای اقتصاد: به دنبال سرنگونی یک فروند سوخوی ارتش سوریه به دست نیروهای آمریکایی در روز یکشنبه (۲۸خردادماه)، دولت روسیه روز دوشنبه (۲۹ خردادماه) توافق‌نامه امنیت پروازی را که میان دو کشور در راستای تضمین امنیت پرواز پرنده‌هایشان بر فراز سوریه تنظیم شده بود، لغو کرد. دولت روسیه همچنین خطوط تماس با آمریکایی‌ها را نیز به حال تعلیق در آورد. وزارت دفاع روسیه روز دوشنبه تاکید کرد که تمامی توافق‌نامه‌ها و تعهدات دوجانبه امنیت پروازی با آمریکا برای ممانعت از هرگونه سانحه هوایی در سوریه ملغی است. به گزارش سی‌ان‌ان، روسیه هشدار داد پرواز هر گونه پرنده‌ای در مناطق تحت کنترل روسیه به عنوان «یک هدف هوایی» تلقی خواهد شد.

وزارت دفاع روسیه اعلام کرد سقوط این جنگنده «تخلف آشکار از حاکمیت جمهوری عربی سوریه» و یک «تهاجم نظامی» است. وزارت دفاع آمریکا خبر تعلیق کانال ارتباطی خود را با روسیه تایید کرد. با این حال، پنتاگون اعلام کرد: برای فعال‌سازی مجدد کانال ارتباطی روسیه و آمریکا برای منع درگیری‌ها در سوریه تلاش می‌کند. جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا اعلام کرد: «ما از طریق کانال‌های دیپلماتیک و نظامی برای فعال‌سازی مجدد کانال مذکور تلاش خواهیم کرد.» دانفورد گفت:«ارتباطات بین نظامیان روس در پایگاه حمیمیم سوریه و همتایان‌ آمریکایی‌شان در پایگاه العدید در قطر همچنان برقرار است.» در همین ارتباط، سخنگوی فرماندهی مرکزی نیروی هوایی آمریکا اعلام کرد: در نتیجه تقابل‌های اخیر با نیروهای هم‌پیمان سوریه و نیروهای روسی تصمیم گرفتیم تدابیر جسورانه‌ای برای تغییر مسیر پروازهای جنگنده‌های خود بر فراز سوریه برای ادامه عملیات خود علیه داعش همزمان با تضمین سلامت کادر نیروی هوایی‌مان در سایه تهدیدات موجود در نظر بگیریم.

به گزارش اسپوتنیک، وزارت دفاع آمریکا در توجیه سرنگونی جنگنده سوری اعلام کرد که در حال بمباران افراد مسلح نیروهای دموکراتیک سوریه در جنوب الطبقه بود که مورد حمایت آمریکا هستند. کاخ سفید می‌گوید: «در عین حال حق دفاع از خود را در سوریه محفوظ می‌داریم.» در پی سقوط جنگنده سوریه به‌دست آمریکا، حملات هوایی استرالیا علیه مواضع داعش در سوریه نیز متوقف شد. به گزارش آسوشیتدپرس، استرالیا این اقدام را در راستای تدابیر پیشگیرانه‌ اتخاذ کرده است، چرا که روسیه اعلام کرده پس از این حادثه جنگنده‌های ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا در سوریه را مورد هدف قرار خواهد داد. سخنگوی وزارت دفاع استرالیا اعلام کرد: «به‌طور موقت عملیات هوایی جنگنده‌های استرالیا متوقف می‌شود.» روسیه همچنین روز دوشنبه از آزمایش‌های جدید موشکی از ساحل سوریه در راستای رزمایش نظامی خود خبر داد که قرار است ۱۸ تا ۳۰ ژوئن جاری (۲۸ خرداد تا ۹ تیرماه) برگزار شود. در ماه می‌ گذشته و ۴ ژوئن نیز چنین تمرین‌های موشکی در سواحل سوریه انجام شد.این رزمایش روسیه در سایه تنش روزافزون روسیه و آمریکا به علت ساقط کردن یک جنگنده نظامی سوریه توسط ائتلاف ضد داعش به سرکردگی آمریکا در روز یکشنبه است.

خبرگزاری فرانسه نیز گزارش داد که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، روز دوشنبه در نشست بریکس در پکن اعلام کرد آمریکا باید به تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارد و از دست زدن به اقدامات یکجانبه در این کشور اجتناب کند. وزیر خارجه روسیه در واکنش به تقویت حضور آمریکا در جنوب سوریه نیز ادامه داد، تمامی گام‌ها باید با دمشق هماهنگ شود. سی‌ان‌ان در گزارشی به قلم «پاملا بویکوف» می‌نویسد اگرچه این دو کشور هدف مشترک مبارزه با داعش را دارند اما روسیه با دولت سوریه علیه داعش متحد شده و آمریکا با گروه‌هایی متحد شده که هم با اسد و هم با داعش می‌جنگند. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرد:«سقوط این جنگنده کمک به تروریست‌هایی است که آمریکا ظاهرا با آنها می‌جنگد.»

وزیر خارجه آمریکا به دنبال برنامه‌های ویژه با روسیه

به دنبال لغو توافق‌نامه امنیت پرواز میان روسیه و آمریکا و بالاگرفتن تنش میان دو کشور، رسانه‌های آمریکایی اعلام کردند وزیر خارجه آمریکا در سه بخش مختلف برنامه ویژه‌ای را برای توسعه روابط سازنده با روسیه تنظیم کرده است. بر این اساس، قسمت نخست، شامل گفت‌وگو با روسیه در خصوص حوادث مرتبط با دیپلمات‌های آمریکا و کنترل آنها در مسکو است. در قسمت دوم ایجاد همکاری با روسیه در مناطقی که دارای منافع استراتژیک برای آمریکا است از جمله موضوع سلاح‌های کشتار جمعی، تحولات سوریه، شکست داعش، تسلیحات هسته‌ای کره‌شمالی و همچنین کار مشترک در خصوص امنیت سایبری. در بخش پایانی این طرح نیز به اهمیت حفظ رابطه با روسیه برای ثبات استراتژیک آمریکا اشاره شده است. خبرگزاری «ایتارتاس» اطلاعات بیشتری در این زمینه نداد. روابط روسیه و آمریکا از سال ۲۰۱۴ میلادی و در پی تحولات اوکراین و الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه رو به تیرگی گذاشت. تحریم‌های آمریکا علیه روسیه، اخراج ۳۵ دیپلمات روس در پایان سال ۲۰۱۶ میلادی از سوی دولت اوباما، متهم کردن روسیه به دخالت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و همچنین دست داشتن سرویس‌های امنیتی روسیه در حملات سایبری به آمریکا مجموعه‌ای از اتهامات واشنگتن به مسکو است که روابط دو کشور را به پایین‌ترین سطح خود پس از جنگ سرد رسانده است.

سی‌ان‌ان می‌نویسد تقلای آمریکا برای کاهش تنش با مسکو بعید است راه به جایی ببرد زیرا پیام‌های ضد و نقیضی از واشنگتن مخابره می‌شود. از یکسو، سخن از افزایش روابط با مسکو می‌رود اما در عمل اتهام‌هایی روانه مسکو می‌شود. جدیدترین اتفاقی که در قاموس مسکو اقدامی جنگی تلقی می‌شود سرنگونی سوخوی روسی متعلق به ارتش سوریه بود. اگرچه آمریکا یک بسته «سه‌بخشی» را برای بهبود رابطه با روسیه مطرح کرده اما فضای روابط طرفین روز به روز تیره‌تر و بحرانی‌تر می‌شود. به همین دلیل، مقام‌های وزارت خارجه روسیه می‌گویند تقلای آمریکایی‌ها برای بهبود باید در عرصه عمل و نه شعار نمود یابد. روس‌ها می‌گویند هر جنبنده‌ای در غرب فرات هدف روسیه خواهد بود.

واکنش دولت سوریه

وزارت خارجه سوریه دو نامه را در خصوص ساقط کردن جنگنده سوری توسط «ائتلاف آمریکایی» به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت فرستاد. به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه (سانا)، وزارت امور خارجه این کشور تاکید کرد: «تهاجم نظامی ائتلاف آمریکا به جنگنده سوری مجالی برای شک در مورد حقیقت موضع آمریکا در حمایت از تروریسم باقی نمی‌گذارد، از شورای امنیت می‌خواهیم سکوت خود را بشکند و چنین اقدامات بزدلانه‌ای را محکوم کند.» وزارت خارجه سوریه افزود: «تهاجم آمریکا، سوریه را از ادامه جنگ بر ضد دو سازمان تروریستی داعش و جبهه النصره باز نمی‌دارد.» در اولین واکنش سازمان ملل به سرنگونی جنگنده سوری توسط ائتلاف آمریکایی، این سازمان نسبت به خطرات در برآوردها و خشونت‌های مرحله آینده در سوریه هشدار داد. استفان دوجاریک، سخنگوی رسمی دبیرکل سازمان ملل اعلام کرد:«به اعتقاد ما این خطرات زمانی که جنگ علیه داعش با هدف تحقق راه حل سیاسی فراگیر در سوریه همراه نباشد، افزایش خواهد یافت.» از سوی دیگر، خانواده خلبان سوری که جنگنده سوخوی ۲۲ او توسط ائتلاف ضدداعش ساقط شد، اعلام کردند، او زنده است و ارتش سوریه او را نجات داده است. اعضای خانواده خلبان سوری به سایت وطن آنلاین گفتند، این خلبان اکنون در یکی از بیمارستان‌های دمشق است و تحت مداوا قرار دارد. با این حال، سی‌ان‌ان در گزارش خود می‌نویسد ارتش سوریه می‌گوید خلبان مذکور گم شده و اطلاعی از او نیست.

اعتراض سناتور آمریکایی

ریچارد بلک، سناتور آمریکایی از ایالت ویرجینیا، نسبت به ایجاد پایگاه نظامی ایالات متحده در سوریه اعتراض کرده و آن را نقض آشکار قوانین بین‌الملل دانست. به گزارش اسپوتنیک، این سناتور آمریکایی گفت: «ما یک پایگاه نظامی در منطقه «التف» در جنوب سوریه ایجاد کرده‌ایم. شما نمی‌توانید وارد کشوری مستقل شوید و در آن پایگاه نظامی ایجاد کنید که هرگز علیه ما اقدامی خصمانه انجام نداده است؛ این اقدام نقض آشکار قوانین بین‌الملل است.» ایالات متحده اخیرا دو سیستم موشک‌انداز را از اردن به پایگاه خودش در «التف» سوریه منتقل کرده است که وظیفه حمایت از مخالفان تحت امر واشنگتن را دارند. وی ادامه داد: «دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا متاسفانه به افرادی دستور این کار را داده که به خوبی از اوضاع مطلع نیستند و از این اختیار نظامی در سوریه استفاده می‌کنند. روسیه، سوریه و متحدانشان به‌طور قطع اقداماتی انجام می‌دهند.» این سناتور آمریکایی همچنین گفت هیچ شکی نیست که تروریست‌ها از مواضع خودشان بیرون رانده شدند و این بسیار دلگرم‌کننده است. به نظر می‌رسد منطقه «التف» اکنون به نقطه‌ای بحرانی تبدیل شده است. یک مقام دفاعی آمریکا به سی‌ان‌ان می‌گوید این باور وجود دارد که با توجه به مواجهات اخیر با نیروهای حامی رژیم در التف و سقوط جنگنده روسی، تهدید بالقوه اکنون در این منطقه است.

سی‌ان‌ان می‌نویسد با توجه به اینکه داعش روزهای آخر عمر خود را سپری می‌کند و این گروه در حالت احتضار قرار گرفته، سوریه به آوردگاه گروه‌های رقیب تبدیل شده تا هر یک جایگاه خود را تثبیت کرده و دست برتر را در تحولات آینده این کشور و حل و فصل بحران داشته باشد. «جرمی بینی»، دبیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقای مجله جینز دیفنس، معتقد است بازیگران در سوریه اکنون نیم نگاهی به وضعیت داعش دارند و به دنبال این هستند که تا جایی که در توان دارند کنترل سرزمینی به دست آورند.

او می‌گوید: «روسیه میانجی صادقی در سوریه نیست و نمی‌تواند میان طرفین میانجی‌گری کند.» او می‌گوید:«روسیه سعی دارد موضع اسد را در جایگاه برتر نشاند و به عنوان دست و زبان دمشق عمل کند تا امتیاز بیشتری در تحولات آینده سوریه به دست آورد.» دیمیتری ترنین، مدیر بخش مسکوی کارنگی، می‌گوید: تحولات نشان می‌دهد که اوضاع میل به وخامت دارد و می‌تواند به «تصادم» میان آمریکا و روسیه منجر شود. او می‌گوید بهتر است آمریکا، روسیه را شریکی برابر در سوریه بنگرد تا امکان حل و فصل بحران در آینده فراهم شود.