دوقطبی جدید در فرانسه

دنیای اقتصاد: با روشن شدن نتایج مرحله اول انتخابات فرانسه، ملی‌گراها در اروپا جان تازه‌ای یافته‌اند. پیروزی مارین لوپن که جریان ضدجهانی‌گرایی را در فرانسه نمایندگی می‌کند، کابوسی از جنس ترامپ را برای لیبرال‌ها و طرفداران اتحادیه اروپا به‌وجود آورده است. اگر در دهه ۹۰، ژان ماری لوپن، پدر مارین لوپن، رهبر فعلی جبهه ملی فرانسه به دور دوم راه پیدا کرد و در آن از ائتلاف یکپارچه چپ و راست میانه شکست ‌خورد، شرایط در این دوره کاملا تغییر کرده است.

در آن مقطع زمانی شکست لوپن ‌همزمان با تشدید فرآیند جهانی شدن پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود؛ به‌گونه‌ای که جریان جهانی شدن به گفتمان غالب در جهان و دنیای غرب تبدیل شده بود. در همین مقطع زمانی جریان ناسیونالیست و افراطی تقریبا در حاشیه دنیای سیاست قرار داشتند. از سوی دیگر حمایت ژوپن، نماینده سوسیالیست‌ها از شیراک، که خود دارای وزن و اعتبار قابل‌توجهی بود یک پیروزی چشمگیر برای شیراک به‌وجود آورد و لوپن پدر و حزب او بیش از پیش در قالب گفتمان جهانی‌گرایی آن زمان به حاشیه رفتند. اما در این دوره فضای حاکم بر اروپا و به‌خصوص فرانسه دوپارچه شده است. اگر در بریتانیا برگزیت، آغازگر روند ضدجهانی‌گرایی شدن بود، پیروزی ترامپ با شعار اول آمریکا، قوت قلب همه طرفداران ملی‌گرایی و ضدجهانی‌گراها شده است. دومینوی پیروزی ملی‌گراها حالا به فرانسه رسیده است. در حالی که در بریتانیا، رای مثبت به برگزیت موجب شد حزب محافظه‌کار دو شقه شود و کامرون طرفدار جهانی‌شدن استعفا کند، در مقابل‌ترزا می‌با گرایش‌های ملی‌گرایانه جانشین وی شد تا انعقاد پیمان جدید تجاری با آمریکا به ثمر بنشیند، ترامپ نیز در مقابل قول داد تا با بستن قراردادهای دوجانبه کمک حال بریتانیایی شود که قصد خروج از اتحادیه اروپا را دارد. چنین سناریویی را برخی برای فرانسه هم محتمل می‌دانند. یک زن دیگر این‌بار از فرانسه می‌تواند ملی‌گراها را به عرش برساند تا آنگلا مرکل، به‌عنوان رهبر جریان طرفدار همگرایی دراروپا تنها بماند و ملی‌گراها در اروپا دست بالاتر را پیدا کنند.

لوپن در این دوره توانسته است بهترین نتیجه را برای جبهه ملی فراهم آورد و امیدها برای پیروزی وی افزایش یافته است. در فرانسه امروز دو حزب اصلی این کشور دچار تفرقه شده‌اند. حزب اصلی سوسیالیست‌ها در دور اول از وزن ۶درصدی برخوردار شد و به جای آن یک افراطی دیگر در جبهه سوسیالیست‌ها به نام ملانشون، با ۵۸/ ۱۹ درصد از آرای مردمی تصویر دیگر و متفاوت با فرانسه دهه ۹۰ میلادی را به نمایش می‌گذارد. به عبارت دیگر جریان افراطی در فرانسه در دو جبهه راست و چپ در مجموع ۴۱درصد از آرای مردمی را به‌دست آورده اند. اگر چه این دو جریان افراطی با دو ایدئولوژی متفاوت به جهان می‌نگرند ولی طرفداران هر دو گروه در تمایلات ضدجهان‌گرایی با یکدیگر اتفاق‌نظر دارند.

برخی کارشناسان می‌گویند این دو پارگی در دو حزب اصلی و دوران بحران کارآمدی دراحزاب کلاسیک فرانسه ممکن است به سود حزب ملی‌گرای لوپن تمام شود و برخی از طرفداران این دو حزب رای خود را به سود این جبهه افراطی بریزند. چنانچه در آمریکا نیز در قالب گفتمان ضدجهانی شدن ترامپ، رای کارگرها به سود ترامپ، مولتی‌میلیاردر آمریکایی ریخته شد. برخی ترامپ را نماینده جمهوری‌خواهان نمی‌دانند ولی در نهایت همین جمهوری‌خواهان مجبور شدند با وی کنار بیایند. البته در فرانسه یک اتفاق ویژه دیگری نیز افتاده است. انتخابات این دوره در فرانسه با دهه ۹۰ یک تفاوت اساسی دارد و همین امر موجب شده است تا نگرانی‌ها درباره دور دوم انتخابات افزایش یابد. برای نخستین بار در دوره جمهوری پنجم فرانسه هر دو حزب اصلی فرانسه نماینده‌ای برای دور دوم ندارد؛ نه سوسیالیست‌ها نه جمهوری‌خواهان، هیچکدام نتوانستند به مرحله دوم بروند و در مقابل این امانوئل ماکرون، نماینده مستقل‌ها و لیبرال‌های فرانسه است که توانسته با رای بهتری از لوپن به دور دوم راه یابد.

برخی می‌گویند دو حزب اصلی این کشور یک شکست تاریخی را متحمل شده‌اند. هر دو حزب به شدت در نزد مردم فرانسه بدنام شده‌اند. شکست سخت را در انتخابات روز یکشنبه حزب سوسیالیست فرانسه متحمل شد. بنوا آمون، نامزد حزب سوسیالیست، حزب حاکم کنونی، ۳/ ۶ درصد آرای فرانسوی‌ها را کسب کرد. این بدترین نتیجه در تاریخ این حزب بود. بنوا آمون شکست خود را «شکست فاحش تاریخی» برای چپ فرانسه خواند. فرانسوا اولاند رئیس‌جمهور کنونی از حزب سوسیالیست است که به‌دلیل پایین بودن محبوبیتش نامزد انتخابات نشد و برخی می‌گویند آینده سوسیالیست‌ها به خطر افتاده است. آنها می‌گویند پس از فرانسوا میتران ۱۶ سال طول کشید تا سوسیالیست‌ها بتوانند دوباره کاخ الیزه را در دست بگیرند. با وجود بحران حزبی در فرانسه و شرایط متفاوت این انتخابات با دهه ۹۰ میلادی خبرگزاری آلمان به نقل از برخی ناظران سیاسی مدعی شد که رای‌دهندگان فرانسوی دو هفته دیگر، ۷ مه، کلید ورود به کاخ الیزه را به دست امانوئل ماکرون، سیاستمدار جوان و لیبرال خواهند سپرد. ماکرون در شب پیروزی خود پس از اعلام نتایج اولیه آرا و مشخص‌شدن پیشتازی او، در جمع طرفدارانش حاضر شد و گفت: «در انتخابات روز یکشنبه فرانسه برنده شد.» ورود امانوئل ماکرون به سیاست فرانسه و با احتمال پیروزی او در دور دوم انتخابات، پایان سیستم دو حزبی در دوره پس از جنگ دوم جهانی در فرانسه است.

تغییر گفتمان در سیاست فرانسه

شکست دو جریان اصلی فرانسه تقریبا قابل پیش‌بینی بود؛ زیرا نظرسنجی‌های هفته‌های اخیر نیز نشان می‌داد که امانوئل ماکرون مستقل و مارین لوپن، رهبر جبهه ملی فرانسه به دور دوم راه خواهند یافت. این نظرسنجی‌ها ماکرون را در جایگاه نخست و لوپن را در مقام دوم نشان می‌دادند. با این‌حال بسیاری از فرانسوی‌ها نگران اشتباه از آب درآمدن نتایج نظرسنجی‌ها بودند؛ اتفاقی که در دو سال اخیر، نخست در رفراندوم بریتانیا و سپس انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا رخ دادند.

علاوه براین، با وجود تایید پیش‌بینی‌ها، نتایج انتخابات روز یکشنبه فرانسه هم‌چنان شگفتی‌آور و یک نقطه عطف در تاریخ این کشور محسوب می‌شود. زیرا برای اولین بار در تاریخ جمهوری پنجم (دوره‌ای که از ریاست‌جمهوری دوگل آغاز می‌شود)، هیچ‌یک از نامزدهای احزاب سنتی چپ میانه یا راست میانه نتوانستند به دور دوم راه یابند. شکست احزاب سنتی از نگاه تحلیلگران به‌معنای آن است که از این پس در گفتمان سیاست فرانسه مواجهه سنتی بلوک‌های چپ و راست، جای خود را به رویارویی طرفداران جهانی‌شدن و مخالفان آن خواهد داد. همچنین رسوایی‌های اخیر دو حزب، به‌ویژه اتهامات ملی که به فیون وارد شده بود موجب شد این دو حزب آرای کمتری به‌دست آورند.

مانع لوپن شوید

با دو پاره شدن مردم فرانسه به دو گروه جهانی‌گرایی و ملی‌گرایی، کابوس انتخابات آمریکا جان گرفته است. در انتخابات آمریکا نیز ترامپ فارغ از شعارهای دو حزب، مباحث ملی‌گرایی راه انداخت. او با شعار اول آمریکا، توانست حتی رای یقه آبی‌ها را که اساسا متعلق به دموکرات‌هاست، جذب کند. ترامپ پیش از انتخابات نیز گفته بود تمامی ارزش‌های جمهوری‌خواهان را باور ندارد.

داستان ترامپ اما این‌بار در فرانسه در حال شکل گرفتن است، با این تفاوت که هر دو نامزد راه یافته به دور دوم جزو جریانات اصلی فرانسه به حساب نمی‌آیند و در واقع دو قطبی جهانی‌گرایی و ملی‌گرایی شکل گرفته است. برای همین زمانی که ماکرون رای بالاتری نسبت به لوپن می‌آورد، طرفداران اتحادیه اروپا آواز شادی سر می‌دهند. زیرا مارین لوپن دشمنی خود را با اتحادیه اروپا ابراز کرده است، پس تعجبی ندارد که شادی از پیروزی مرحله‌ای ماکرون در این اتحادیه از همه جا بیشتر باشد. این در حالی است که پس از راه یافتن لوپن به دور دوم، در برخی کشورهای اروپایی که راست‌گراهای افراطی خود را آماده انتخابات در کشورشان می‌کنند، جان دوباره‌ای گرفته‌اند.

با این حال برخی کارشناسان می‌گویند همین که انتخابات فرانسه به دور دوم کشید و مارین لوپن پیروز نشد، تسلایی برای اروپا بود که بلافاصله در بازار مالی نیز بازتاب داشت. نرخ ارز یورو پس از مدت‌ها بالا رفت و در آلمان بورس نفس راحتی کشید. ارزش سهام در بازارهای اروپایی روز دوشنبه در پی راه یافتن امانوئل ماکرون به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه افزایش یافت. ارزش یورو نیز در برابر دیگر ارزها تقویت شد.

شاخص داکس در بازار بورس آلمان روز دوشنبه ۶/ ۲ درصد افزایش یافت. شاخص CAC۴۰ فرانسه نیز ۴ درصد افزایش نشان داد. مارتین شفر، سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان تاکید کرد که کشورش شادی خود را از پیروزی مرحله‌ای ماکرون پنهان نمی‌کند. زمامداران اتحادیه اروپا، از ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اتحادیه تا فدریکا موگرینی، سرپرست روابط خارجی، پیروزی امانوئل ماکرون را تبریک گفتند و برای او برای دور دوم آرزوی پیروزی کردند. در بریتانیا نیروهای موافق خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا از رسیدن مارین لوپن به دور دوم شادی کردند، اما منتقدان برگزیت ابراز امیدواری کردند که دور دوم انتخابات فرانسه با شکست کامل لوپن پایان یابد.

در هلند، خرت ویلدرز، رهبر راست‌گرایان افراطی، از نتایج انتخابات فرانسه ابراز شادمانی کرد و گفت: «انتخابات فرانسه شاهد روزی درخشان برای میهن‌پرستان فرانسوی بود که خواهان حاکمیت بیشتر ملت خود و دخالت کمتر اتحادیه اروپا و خارجی‌ها هستند.» لارس راسموسن، نخست‌وزیر دانمارک و بورگ برند، وزیر خارجه نروژ، از پیروزی امانوئل ماکرون استقبال و برای او در دور دوم آرزوی موفقیت کردند.

فراخوان به اتحاد در برابر راست افراطی

در دهه ۹۰ زمانی که لوپن پدر و شیراک به دور دوم انتخابات راه یافتند، تمامی احزاب برای اینکه مانع پیروزی ملی‌گراهای افراطی فرانسه شوند دست در دست هم دادند و شکست سنگینی برای لوپن پدر رقم زدند. به همین دلیل احزاب کلاسیک در فرانسه تلاش می‌کنند تاکتیک‌های همان دوره و اتحاد علیه دشمن مشترک، لیبرالیسم و جهان‌گرایی را از دام افراط‌گرایی و ناسیونالیسم نجات دهند. برای همین در فرانسه احزاب بزرگ و کوچک خواسته‌اند برای جلوگیری از ورود لوپن به الیزه دست در دست یکدیگر دهند و خاطره خوش ریاست‌جمهوری ژاک شیراک را تکرار کنند.

احزاب بزرگ فرانسه، که در انتخابات اخیر این کشور به طرز باورنکردنی از نیروهای تازه‌نفس عقب ماندند، اکنون به خود آمده‌اند و تلاش می‌کنند از بدتر شدن اوضاع جلوگیری کنند. به نظر نیروهای سیاسی واقع‌بین، به قدرت رسیدن مارین لوپن با گرایش راست افراطی برای کشور فاجعه‌بار است. به‌دنبال اولین دور انتخابات فرانسه دو نیروی بزرگ سیاسی کشور یعنی اردوی محافظه‌کاران و حزب سوسیالیست که معمولا برندگان هر انتخاباتی هستند، به خود آمده و از شهروندان فرانسه می‌خواهند که با اتحاد خود از پیروزی مارین لوپن جلوگیری کنند.

امانوئل ماکرون، نامزد مستقل و ۳۹ ساله و با گرایش به چپ لیبرال ناگهان به امید همه فرانسویان معتدل و واقع‌بین بدل شده است. بر اساس رای به‌دست آمده در انتخابات مقدماتی روز یکشنبه، امانوئل ماکرون اندکی بالاتر از ۲۴درصد آرا و مارین لوپن ۲۱ و نیم درصد آرا را به دست آورده است. برخی می‌گویند رای بالای ماکرون در دور اول نشان می‌دهد مردم فرانسه از رسوایی‌های دو حزب این کشور خسته شده‌اند. فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور سوسیالیست فرانسه که مدت زیادی در کاخ الیزه نخواهد ماند، روز دوشنبه فرانسویان را به «وحدت ملی» فرا خواند و از همه خواست برای «متوقف کردن مارین لوپن» به ماکرون رای بدهند. تحلیلگران می‌گویند فرانسه را خطر راست افراطی تهدید می‌کند، اما در برابر با رشد نیرویی تازه‌نفس که در نامزدی ماکرون تجسم یافته، امید به فرانسه‌ای باز، آزاد و اروپامدار نیز افزایش یافته است.

دور دوم انتخابات فرانسه نقطه عطفی برای سراسر اروپا خواهد بود. ماکرون هوادار «اتحادیه اروپا» است، درحالی‌که مارین لوپن شعار خروج از اتحادیه اروپا را سر داده است. در این شرایط اما مارین لوپن برای اینکه همانند پدر خود شکست تلخی نخورد، به‌طور موقت از رهبری جبهه ملی کناره گرفته است تا تمرکز بیشتری بر انتخابات داشته باشد. به نوشته روزنامه ایندیپندنت لوپن روز دوشنبه اعلام کرد برای پیشبرد کمپین خود به‌طور موقت از رهبری جبهه ملی کناره گرفته است. این در حالی است که برخی می‌گویند کناره گرفتن لوپن از رهبری جبهه ملی به این دلیل بوده است تا بتواند آرای بیشتری از مردم فرانسه را جذب کند. او روز دوشنبه در گفت‌وگو با شبکه ۲ فرانسه گفت: من احساس آزادی و رهایی می‌کنم و این برای من غالب بر همه چیز و حتی سیاست‌های حزبی است.

او حتی برای اینکه در این دوره اهداف حزب خود را بالاتر از اهداف جبهه ملی نشان دهد در لوگو و پرچم این حزب هیچ اشاره‌ای به نام و چهره پدر خود، ژان ماری نکرد. او روز دوشنبه نیز به صراحت اعلام کرد که سیاست‌های وی فراتر از اهداف جبهه ملی است. او برای اینکه خود را رها از اهداف حزبی نشان دهد به این شبکه تلویزیونی گفت: من از امروز دیگر نامزد جبهه ملی نیستم. من نامزد ریاست‌جمهوری‌ام. پیش‌تر نیز لوپن سعی کرده بود چهره ضدمهاجرتی و ضدیهودی این حزب در افکار عمومی فرانسه را پاک کند. نتیجه به دست آمده از سوی جبهه ملی در دوران رهبری مارین لوپن، بهترین نتیجه‌ای بوده که تاکنون به‌دست آمده است.

برخی می‌گویند اتفاقات اخیری که داعش در فرانسه رقم زد توانست به کمک لوپن بیاید. لوپن روز دوشنبه نیز بزرگ‌ترین تهدید فرانسه را شبه‌نظامیان افراطی خواند و مدعی شد که از سال ۲۰۱۵ به این سو، دست‌کم ۲۳۰ نفر از مردم فرانسه به دست همین گروه‌ها کشته شده‌اند. لوپن البته سوای استفاده از تاکتیک اسلام‌هراسی قصد دارد با یک گروه دیگر نیز ائتلاف کند. وی در این‌باره به شبکه ۲ فرانسه گفت که به‌دنبال ائتلاف با نیکولاس دوپونت ایگنان است که در دور اول توانست نزدیک به ۵ درصد از آرا را به دست آورد. او درخصوص این ائتلاف تصریح کرد: طرح او به شدت به دیدگاه‌های ما نزدیک است. میهن‌پرستان باید در کنار یکدیگر قرار بگیرند تا مبارزه با جهانی‌گرایی را به کمک هم پیش ببرند.

امید یورو به «ماکرون»