سقوط اقتصادی استانبول عکس: AFP

دنیای اقتصاد: تروریسم روی سیاه خود را به مردم ترکیه و ساکنان «کاخ آک سارای» نشان داده است. اگر تا چند روز پیش استانبول نماد شهری چندفرهنگی، توریستی و اروپایی از ترکیه بود اما اکنون جغد شوم ناامنی بال‌های خود را بر فراز این شهر گسترده است. نکته مهم در حمله تروریستی در شب کریسمس ۲۰۱۷ در استانبول همانا وقوع این حمله در بخش اروپایی ترکیه بود. «کایا جنک»، در یادداشتی برای نیویورک‌تایمز، می‌نویسد ورود ما به سال ۲۰۱۷ با شیرجه مردم به تنگه بسفر در زمستان سرد بود و این نشان می‌دهد که سال ۲۰۱۷ احتمالا باید میان دو قاره شنا کنیم و دست و پا بزنیم. او می‌نویسد در روزنامه‌ها، وضعیت ترکیه با سوریه و فلسطین مقایسه شده است گویی ما نیز وارد نبرد داخلی با نیروهای تاریکی شده‌ایم. این نویسنده در ادامه یادداشت خود می‌افزاید: در سال‌های گذشته مردم ترکیه به همه چیز عادت کرده بودند: از حملات وحشتناک به استادیوم‌های ورزشی و فرودگاه‌ها گرفته تا تلاش برای انجام کودتا که موجب اخراج و دستگیری و تبعید هزاران نفر شد. او می‌افزاید «منبع تهدید بی‌شمار شده است» به‌گونه‌ای که کلوب‌ها هم دیگر امن نیستند.

جنگ مسلحانه داعش علیه ترکیه

«سول چان»، گزارشگر نیویورک‌تایمز، در گزارشی می‌نویسد سال گذشته در حالی سپری شد که ترکیه یک کودتا، یک ترور و چند حمله تروریستی را از سر گذراند. اما حمله به این کلوب که در آن ترک‌ها و خارجی‌ها حضور داشتند که بسیاری از آنها خاورمیانه‌ای و از آسیای جنوبی هستند یک پیام در خود دارد: اینکه ممکن است ترکیه هدف بعدی جریان‌های افراطی داخلی یا خارجی باشد. او می‌نویسد براساس گزارش خبرگزاری آناتولی، ۲۵ نفر از این ۳۹ کشته، خارجی بودند. کشته شده‌ها شهروندان بلژیک، کانادا، فرانسه، هند، عراق، فلسطین اشغالی، اردن، لبنان، لیبی، عربستان و تونس بودند. به گزارش بی‌بی‌سی، داعش در بیانیه‌ای مسوولیت حمله مرگبار به کلوب شبانه در استانبول را پذیرفت. در این بیانیه آمده است که یکی از «سربازان شجاع خلافت اسلامی» به یکی از مشهورترین کلوب‌های شبانه حمله کرده «که مسیحیان مرتد در آن جشن می‌گیرند.»

این حمله نشان می‌دهد داعش وارد فاز مسلحانه علیه ترکیه شده است. وقتی در سال ۲۰۰۳ نیروهای آمریکایی به تدریج عراق را اشغال کردند، دولت سوریه اجازه داد تا جریان‌های افراطی از کشورش وارد عراق شوند تا با نیروهای آمریکایی وارد نبرد شده و نگذارند آب خوش از گلوی آنها پایین رود. سوریه به گذرگاه عبور جریان افراط به عراق تبدیل شده بود. وقتی بحران در سوریه شروع شد همین جریان مسیر را بر عکس پیمود و از عراق وارد سوریه شدند. در اینجا ترکیه به گذرگاه امن نیروهای جریان افراط تبدیل شد. اردوغان تصور نمی‌کرد که ماری که در آستین پرورانده است او را بگزد. اکنون همان مار زهر خود را به سوی ترکیه نشانه رفته است. داعش تلاش دارد تا چهره ترکیه به‌عنوان کشوری «اروپایی» و استانبول به‌عنوان نماد «جهان‌شهری» ترک‌ها را زیر سوال ببرد. داعش معتقد است کلوب‌های شبانه که در آن مردمان کشورهای مختلف تجمع می‌کنند نماد استانبول است نه مساجدی که دور تا دور این شهر را فرا گرفته‌اند. آنها معتقدند ساکنان آک‌سارای با راه‌اندازی کلوب‌های شبانه به «شهر اسلام» خیانت می‌کنند.

«تیم آرانگو» نیز در گزارشی برای نیویورک‌تایمز می‌نویسد ترکیه اکنون محصور در دو بحران است: بحران ناشی از حملات تروریستی و بی‌ثباتی سیاسی. او می‌نویسد داعش- خواسته یا ناخواسته- اقتدارگرایی اردوغان را زیر سوال برده و ترکیه را در یک معمای تاریخی قرار داده است: اگرچه او توانسته مخالفان را سرکوب، نیروهای امنیتی را تصفیه و ثبات را به اقتصاد متشنج کشورش بازگرداند اما حملات تروریستی نیز در کنار آن ادامه دارد. «زینب عثمان»، که برادرش در این حملات زخمی شد، می‌گوید: «تروریسم اکنون همه جا هست و دولت هیچ کنترلی بر آن ندارد. باید کاری انجام شود. دیگر زندگی در استانبول جریان ندارد.» آرانگو به نقل از منتقدان می‌افزاید ترکیه با باز کردن مرزهایش به روی مبارزان خارجی که به سوی سوریه می‌رفتند آشکارا به ظهور «دولت اسلامی» کمک کرده است و آنها اکنون ترکیه را نشانه رفته‌اند. این گزارشگر می‌افزاید: این حمله تروریستی ممکن است بهانه لازم را به دست اردوغان بدهد تا بار دیگر با «دستی باز» سرکوب مخالفان را از سر گیرد و تجمیع قدرت در دستان خود را پس از کودتا سرعت بخشد. همچنین این حمله تروریستی ممکن است افول اقتصادی ترکیه را به همراه داشته باشد، زیرا این کشور طی یکی، دو سال اخیر در صنعت توریسم متحمل آسیب‌هایی شده و سرمایه‌گذاری خارجی کافی در آن صورت نگرفته است.

«اصلی آیدین تاسباس»، نویسنده برجسته ترک و همکار در شورای اروپایی روابط خارجی، می‌گوید: «هر کاری که دولت انجام می‌دهد نتوانسته کمکی به امن شدن ترکیه کند. سرکوب مخالفان داخلی بی‌ثباتی را بیشتر خواهد کرد و اگر بی‌ثباتی نباشد، قطبی‌سازی خطرناک وجود دارد.» آرانگو معتقد است که تهدید داعش و حامیانش علیه ترکیه روز به روز افزایش می‌یابد. دیری نخواهد پایید که داعش علیه این کشور اعلام جهاد کند. با این حال، داعش یکی از تهدیداتی است که ترکیه با آن مواجه است. پیش از بهار عربی ترکیه می‌کوشید با سیاست «تنش صفر با همسایگان» حوادث پیرامون خود را شکل دهد اما اکنون همه چیز تغییر کرده است. اکنون نیروهای بی‌ثبات‌ساز حوادث منطقه و ترکیه را شکل می‌دهند: تروریسم، بحران مهاجران و ظهور اقتدارگرایی. از سر گرفتن درگیری با کردها می‌تواند بحران جنگ را به قلب ترکیه بکشاند. حملات و ترورهای پشت سر هم (ترور سفیر روسیه و سپس حمله به کلوب شبانه) علاوه بر اینکه امنیت و ثبات داخلی ترکیه را هدف گرفته روابط این کشور با همسایگان را نیز در سیبل خود قرار داده است. اکنون این سوال مطرح شده که توانایی سیستم اطلاعاتی ترکیه برای حفظ امنیت کشور چقدر است؟ نکته‌ای که مغفول مانده این است که تروریست‌های وابسته به داعش یا سایر گروه‌ها با ریش یا چهره‌ای متمایز دست به حمله نمی‌زنند. آنها با بر تن کردن کت و شلوار و کراوات یا پوشیدن لباس بابانوئل خود را به هیبت انسان‌های معمولی درمی‌آورند و در این هیبت دست به عملیات تروریستی می‌زنند. ممکن است این روش شناسایی آنها را دشوار کند.

زینب عثمان می‌گوید وقتی به دیدار برادرش در بیمارستان رفت تمام صورت و بدن او آغشته به خون بود. به سختی او را شناختم. او به نقل از برادرش می‌گوید وقتی تیراندازی شروع شد من روی زمین افتادم و خود را زیر بدن‌های دیگر پنهان ساختم تا آسیبی به من نرسد. آرانگو می‌نویسد این کلوب شبانه نماد شکاف عمیق میان دینداران و سکولارها بود؛ شکافی که در دوران اردوغان شدت گرفته است. «امیر ایتان خان»، ۳۴ ساله، که یک تاجر استانبولی است می‌گوید من مرتب به این کلوب می‌رفتم. او می‌گوید: «فکر می‌کنم اینجا هدف بود، زیرا اینجا نماد تجمع تمام طبقات ترکیه و خارجیان بود.» اگرچه ممکن است از تعداد توریست‌های غربی به ترکیه کاسته شود اما توریست‌های خاورمیانه‌ای به دلیل عادت به چنین شرایطی ممکن است باز هم به ترکیه بروند.

سقوط اقتصادی استانبول