دیـدار آشتی‌کنـان اردوغـان و پوتیـن

عکس: AFP

گروه جهان: رجب طیب اردوغان روز گذشته عازم سن‌پترزبورگ روسیه شد تا با تزار روس دیدار کند. این اولین دیدار اردوغان با همتای روس خود از نوامبر گذشته است. همچنین اولین دیدار خارجی رئیس‌جمهوری ترکیه پس از کودتای نافرجام اخیر است. به گزارش الجزیره، رئیس‌جمهور ترکیه سفر خود را با «درود و سلام به همتای روس و ملت روسیه» آغاز کرد که نشان می‌دهد اردوغان نه تنها به عذرخواهی کتبی بسنده نکرده بلکه در کلام هم به دنبال دلجویی از روس‌هاست. رسانه‌های روسی می‌نویسند: «این سفر در روابط دوجانبه بسیار تاثیرگذار است. از همین جا از صمیم قلب و به نمایندگی از ملت ترکیه درود خود را تقدیم ملت روسیه و رئیس‌جمهور این کشور می‌کنم.» سقوط جنگنده روسی به دست نیروهای هوایی ترکیه چنان روابط دو کشور را به جوش آورد که باعث شد روسیه تحریم‌هایی را علیه ترکیه وضع کند. روس‌ها البته به این قناعت نکردند بلکه عادی‌سازی رابطه را به عذرخواهی رسمی اردوغان منوط کردند. به گزارش الجزیره، پس از سرنگونی جنگنده روس «پروازهای چارتر توریستی سفر خود به ترکیه را متوقف و دیدار روس‌ها از این کشور تا ۸۷ درصد سقوط کرد. صادرات ترکیه به روسیه نیز به ۷۳۰میلیون دلار کاهش یافت.» پس از آنکه اردوغان نامه‌ای رسمی مبنی بر عذرخواهی به پوتین نوشت روابط به نوعی به سوی عادی‌سازی پیش رفت.

الجزیره به نقل از تحلیلگران می‌نویسد در دوران پساکودتا روابط روسیه- ترکیه ممکن است به سوی عمیق‌تر شدن برود چرا که ترکیه در فردای کودتا از موضع‌گیری غرب دل خوشی ندارد. برخی معتقدند ترکیه بار دیگر به «نگاه به شرق» روی آورده و در این راستا بهبود رابطه با روسیه نوعی دهن‌کجی به غرب تلقی می‌شود. در همین رابطه، روسیه در زمره اولین کشورهایی بود که نه تنها کودتا را محکوم کرد بلکه گفته می‌شود روس‌ها سخنان کودتاگران را شنود کرده و آن را در اختیار ترکیه قرار داده بودند.

«ارهان ارهان»، متخصص مسائل روسیه در دانشگاه مرمره به الجزیره می‌گوید: سوریه در دستور کار دیدار طرفین خواهد بود. او می‌گوید؛ «ترکیه نمی‌تواند وارد سوریه شود زیرا اکنون نیروهای روسی در شامات حضور دارند و امکان حضور نیروهای ترکیه در سوریه نیست.» او بر این باور است که موضع‌گیری‌های مقام‌های روسیه و سوریه که کودتا را محکوم کردند می‌تواند موازنه قوا در سوریه را تغییر دهد. برخی می‌گویند ممکن است طرف ترکیه‌ای به این نتیجه برسد که همسو با روسیه و متحدانش تا مدتی مشخص با حضور اسد در قدرت موافقت کند. در این صورت ممکن است اوضاع در سوریه به نفع اسد تغییر کند. ارهان معتقد است: «روسیه و ترکیه به دنبال نزدیک کردن مواضع‌شان به یکدیگر در قضایای سوریه هستند. بی‌جهت نیست که اردوغان نسبت به این مساله رویکردی باز در پیش گرفته است. اردوغان می‌خواهد چارچوب جدیدی را در روابط با روسیه براساس تحولات سوریه شکل دهد.» دیدار اردوغان از روسیه به مذاق برخی گروه‌های اپوزیسیون سوری هم خوش آمده است. «اناس الابدا»، رئیس ائتلاف ملی سوریه اعلام کرد که دیدار اردوغان «گامی مثبت» برای یافتن راه‌حلی برای این جنگ ویرانگر و فرسایشی است. او گفت: «در نظر ما رئیس‌جمهور ترکیه متحد مردم سوریه است. او اکنون فرصت دارد که ایده‌ها و ابتکاراتی را در مورد وضعیت فعلی سوریه با رئیس‌جمهور روسیه در میان بگذارد.» سی.ان.ان در گزارشی می‌نویسد: «کودتا فرصتی چشمگیر برای ترکیه به وجود آورد تا عادی‌سازی رابطه با روس‌ها را آغاز کنند.» این گزارش می‌افزاید: کودتای ناکام در ترکیه هم فرصتی در عرصه داخل و هم در خارج برای اردوغان فراهم آورد. در عرصه داخلی، دست اردوغان برای برخوردهای داخلی باز شد تا موضع خود را بهبود بخشد و مخالفان را از دم تیغ بگذراند یا حاشیه‌نشین کند. در عرصه خارجی هم ترکیه‌ای‌ها معتقدند متحدان غربی‌شان به محکومیت کودتا نپرداختند. اما به تعبیر سی.ان.ان «کودتا فرصتی برای تنش‌زدایی ترکیه با روسیه فراهم آورد که نمی‌توان اهمیت استراتژیک آن را نادیده گرفت.» مقام‌های ترکیه می‌گویند به غرب پشت نکرده‌اند اما سفر اردوغان به روسیه پیامی به غرب است زیرا طرفین در مورد طیفی از مسائل از سوریه گرفته تا اوکراین به بحث خواهند پرداخت. سی.ان.ان می‌نویسد: «این سفر پیامی به متحدان ترکیه است که کمی بیندیشند.» در بحبوحه روابط تنش آلود آنکارا با غرب، کرملین هم فرصتی می‌یابد تا ترکیه را به اردوگاه خود بکشد و ضرب شستی به ناتو نشان دهد. الکساندر شیمولین، از موسسه آمریکا- کانادا در مسکو، معتقد است: «برای افزایش شکاف در غرب و در ناتو، کشاندن آنکارا به سوی مسکو یکی از اهدافی است که روس‌ها طراحی کرده‌اند.»