مردم بر ژنرال‌ها پیروز شدند

۶ عامل شکست کودتا در ترکیه

گروه جهان: تانک‌ها به خیابان‌ها آمدند و آرام آرام به سمت فرودگاه آتاتورک یا همانگونه که خود استانبولی‌ها می‌گویند «آتاتورک هاوالیمانی» حرکت کردند. خودروهایی که از سر تصادف با تانک‌ها هم‌مسیر شده بودند با تعجب به رژه تانک‌ها می‌نگریستند. نه روز ملی بود نه روز ارتش و بزرگداشت دیگری که ارتش به خودنمایی بپردازد. تانک‌ها کم‌کم به فرودگاه آتاتورک رسیده بودند و هوا نیز رو به تاریکی گذاشته بود. ناگهان برنامه عادی شبکه‌های خبری خصوصی ترکیه قطع شدند و بینالی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه از طریق تلفن پشت خط آمد.

گروه جهان: تانک‌ها به خیابان‌ها آمدند و آرام آرام به سمت فرودگاه آتاتورک یا همانگونه که خود استانبولی‌ها می‌گویند «آتاتورک هاوالیمانی» حرکت کردند. خودروهایی که از سر تصادف با تانک‌ها هم‌مسیر شده بودند با تعجب به رژه تانک‌ها می‌نگریستند. نه روز ملی بود نه روز ارتش و بزرگداشت دیگری که ارتش به خودنمایی بپردازد. تانک‌ها کم‌کم به فرودگاه آتاتورک رسیده بودند و هوا نیز رو به تاریکی گذاشته بود. ناگهان برنامه عادی شبکه‌های خبری خصوصی ترکیه قطع شدند و بینالی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه از طریق تلفن پشت خط آمد. او با صدایی خشمگین اما شمرده شمرده گفت: کودتایی در راه است. خبر کودتا برای مردم ترکیه که سنی بالای ۳۵ سال دارند امری عادی است، چون احتمالا خود در فضای دولت کودتا که در سال ۱۹۸۰ اتفاق افتاد، نفس کشیده‌اند اما برای جوان‌ترها خبر در قرن بیست و یکم کمی عجیب بود. نخست‌وزیر ترکیه که نتوانسته بود از طریق شبکه «TRT» یا شبکه دولتی این کشور با مردم صحبت کند رو به شبکه‌های خصوصی آورده بود تا مردم را از یک کودتا آگاه کند. او گفت: بخشی از ارتش ترکیه کودتا کرده است، اما قدرت هنوز در دستان دولت است. از اینجا به بعد اخبار ضد و نقیض و دست به‌دست شدن قدرت در ترکیه آغاز شد.

با پایان یافتن ارتباط تلفنی بیشتر شبکه‌های ترکیه برنامه‌های عادی خود را قطع کردند و لحظاتی بعد نیز شبکه «TRT ۱» که در حال پخش سریال بود برنامه عادی خود را قطع کرد و مجری این شبکه به پشت میکروفن رفت. او با صدایی لرزان و حالتی آشفته خبر داد که تلویزیون در دست نظامی‌هاست و ارتش قدرت را در دست گرفته است. او به مدت نیم ساعت مجبور شد بیانیه ارتش ترکیه را بخواند. در این بیانیه تاکید شده بود شورایی به نام شورای صلح قدرت را در دست گرفته است و ۱۶ ژوییه آخرین روز حضور اردوغان بر اریکه قدرت بوده و حالا او از کار برکنار شده است. در این بیانیه تاکید شد شورای صلح روابط خارجی خود را کما فی‌السابق ادامه خواهد داد و علت کودتا برقراری صلح و و برقراری لائیسیته سکولاریزم مد نظر آنهاست. این گروه در این بیانیه، قانون اساسی ترکیه را ملغی اعلام و تاکید کرد به‌زودی یک قانون اساسی براساس شرایط موجود به تصویب خواهد رساند. تا لحظه‌ای که شبکه «TRT ۱» از سوی مردم اشغال نشده بود، مجری این برنامه که بعدا مدعی شد با زور اسلحه مجبور به خواندن این بیانیه شده، مدام آن را تکرار می‌کرده است.

در این میان سایر شبکه‌های دولتی ترکیه از حالت عادی هم خارج و برفکی شدند. تنها شبکه‌ دولتی برقرار، «TRT ۱» بود که مجری زن آبی‌پوش آن هم مجبور بود خبر تسلط ارتش را بر کشور بخواند. او مدام تاکید می‌کرد دوران تسلط اردوغان به پایان رسیده است.

نبود اردوغان و شایعاتی که پیرامون او وجود داشت این گمانه‌زنی را تقویت می‌کرد که اردوغان فرار کرده است. همزمان برخی خبرگزاری‌ها نیز اعلام کردند برخی از افراد رده‌بالای حزب عدالت و توسعه دستگیر شده‌اند. بازی اما به اینجا ختم نشد. اردوغان لحظاتی بعد، از طریق نرم‌افزار فیس‌تایم با شبکه سی‌ان‌ان ترک ارتباط برقرار کرد و گفت: او در ترکیه بوده و از کشور خارج نشده است. اگر روزگاری اردوغان شبکه‌های اجتماعی را لانه فساد و خرابکاری می‌خواند، او این‌بار رو به این شبکه‌ها آورده بود. او در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان از مردم خواست به خیابان‌ها بیایند و کودتا را ناکام بگذارند و تا زمانی که ارتشی‌ها را به پادگان‌ها بازنگردانند در خیابان‌ها باقی بمانند. مردم نیز از طریق شبکه‌های اجتماعی دست به تشویق همدیگر می‌زدند و لحظه به لحظه حضور سنگین‌تری در آنکارا و استانبول پیدا می‌کردند.

در بخش‌های سنتی‌نشین و مذهبی‌تر استانبول اذان بی‌وقت از مساجد پخش می‌شد و مردم را به حضور در خیابان‌ها تشویق می‌کرد.

فاصله زمانی حضور مردمی که علیه اردوغان در خیابان‌ها بودند تا مانع تغییر کاربری پارک گزی شوند تا زمانی که خود اردوغان این‌بار از مردم بخواهد در خیابان‌ها بمانند و برای دموکراسی بجنگند تنها اندکی بیش از ۲ و نیم سال طول کشید. فراخوان اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه که از سوی خبرگزاری روسی اسپوتنیک شایعه شده بود به تهران آمده تا از آنجا به قطر برود، مردم این کشور را به خیابان‌ها سرازیر کرد. آنها دو بخش شدند: عده‌ای که به سمت فرودگاه آتاتورک رفتند و عده دیگری که به میدان تقسیم هجوم آورده بودند.

تا ساعت ۱۰ شب به وقت محلی هنوز گزارشی از درگیری در استانبول اعلام نشده بود، اما در آنکارا پایتخت سیاسی این کشور اوضاع فرق داشت. هر لحظه خبر از تفوق ارتش به بیرون درز پیدا می‌کرد. محاصره کاخ ریاست‌جمهوری و نخست‌وزیری، دستگیری اعضای حزب عدالت و توسعه و محاصره ساختمان این حزب در آنکارا از جمله خبرهایی بود که در ساعات ابتدایی کودتا منتشر می‌شد. اما با حمله هلی‌کوپترهای ارتش به ساختمان سازمان اطلاعات ترکیه ورق برگشت و اخباری ضد و نقیض از کشته شدن اطلاعاتی‌های نزدیک به دولت منتشر شد.

در شبکه‌های اجتماعی نیز فیلم حمله هلی‌کوپترهای کودتاچیان به سازمان اطلاعات این کشور به سرعت پخش و منتشر شد.

لحظاتی بعد نیز خبر رسید که یک عامل انتحاری با منفجر کردن خود موجب کشته شدن ارتشی‌های بسیاری در آنکارا شده است. خبرگزاری الجزیره نیز اعلام کرد که کودتا توانست کنترل کشور را به‌دست بگیرد و کودتا پیروز شده است. همزمان نیز خبر رسید در ازمیر و آدانا نیز کودتاچیان توانسته‌اند کنترل شهر را به‌دست بگیرند. خبرهای منتشر شده هر آن به سمت فروپاشی دولت و استقرار دولت کودتا یا آنچنان که خود کودتاچیان مدعی بودند به‌دست شورای صلح بیفتد اما با حضور مردم استانبول در خیابان‌ها ورق برگشت و کودتاچیان عقب‌نشینی گام به گام را به نمایش گذاشتند. آنها ابتدا از اوایل بامداد به وقت محلی فرودگاه را ترک کردند و سپس در ساعات ابتدایی صبح نیروهای مستقر در تنگه بسفر خود را تسلیم نیروهای امنیتی این کشور کردند.

اردوغان کجا بود؟

در حالی که درخصوص عوامل کودتا نام‌های مختلفی مطرح می‌شد، یک پرسش مهم دیگر نیز دست به‌دست در شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها می‌چرخید. اردوغان کجاست و از کجا مردم را به حضور در خیابان‌ها فراخواند. نخستین گزینه را سایت خبری روسی اسپوتنیک منتشر کرد. این سایت مدعی شد اردوغان وارد فضای هوایی ایران شده و چندین جنگنده ایرانی نیز به استقبال از وی رفته تا هواپیمای وی در فرودگاه تهران به زمین بنشیند. این خبر اما به سرعت تکذیب شد. دقایقی بعد اما نظر دیگری مطرح و اعلام شد که اردوغان درخواست پناهندگی به آلمان داده اما برلین با این امر مخالفت کرده است. این خبر از سوی رسانه‌های همسو با کودتاچیان پخش شد و ارتش مدعی شد اردوغان پس از اینکه نتوانسته از آلمان پناهندگی بگیرد به سمت انگلستان در حال حرکت است. خبری گفتند که بلافاصله تکذیب و گفته شد اردوغان در ترکیه در مارماریس بوده است. این منابع خبری اردوغان برای استراحت به مارماریس رفته و حالا قصد بازگشت به استانبول را دارد. شبکه خبری سی‌ان‌ان ترک که در حوالی ۴ صبح به وقت تهران در حال گفت‌وگو با نمایندگان مستقر در پارلمان ترکیه بود، زیرنویس کرد که هواپیمای اردوغان در فضای فرودگاه آتاتورک در حال پرواز است اما اجازه نشستن هنوز دریافت نکرده است. همزمان با زیرنویس این خبر، در حین گفت‌وگوی مجری این شبکه با نماینده زن حزب عدالت و توسعه صدای چندین انفجار متوالی از پارلمان این کشور شنیده ‌شد. مجری شبکه سی‌ان‌ان که نگران حضور ارتشی‌ها در پارلمان شده بود از نمایندگان خواست تا در مورد انفجارها توضیح دهند اما همگی اعلام کردند تا لحظه آخر در پارلمان باقی خواهند ماند و آنجا را ترک نخواهند کرد.

نجات اردوغان با شبکه‌های اجتماعی

اما با قطع ارتباط تلفنی این شبکه خبری، مجری برنامه اعلام کرد که هواپیمای اردوغان اجازه فرود در فرودگاه را یافته است.

در حالی که مجری این شبکه خبرهای تکمیلی را در باب فرودگاه آتاتورک اعلام می‌کرد در پشت صحنه سر و صداهای غیرعادی مدام در حال اوج گرفتن بود. در اینجا مجری برنامه اعلام کرد که نیروهای نظامی وارد ساختمان شده‌اند و او تا زمانی که میکروفون را از دستش خارج نکرده بودند خبرهای خود را می‌خواند. در این ساعت شبکه سی‌ان‌ان دوباره روی آنتن برگشت اما خبری از مجری برنامه نبود. در پشت صحنه اما سر و صدای فراوان می‌آمد. دقایقی بعد هم از داخل استودیو صدای شلیک چند گلوله شنیده شد. به گفته برخی کارشناسان، شبکه خبری سی‌ان‌ان قدم بزرگی برای نجات دولت از دست کودتاچیان برداشته بود. این شبکه با برقراری ارتباط مستقیم با رئیس‌جمهوری این کشور توانست صدای وی را به گوش مردم این کشور برساند و روند کودتا را در این کشور عوض کند. این شبکه همچنین با برقراری ارتباط با عبدالله گل نیز توانست طرفداران حزب عدالت و توسعه را بیش از پیش تهییج کند. عبدالله گل که به‌شدت عصبانی و برافروخته بود مدام فریاد می‌کشید: مگر کشور ما یک کشور آفریقایی یا آمریکای جنوبی است که با کودتا عوض شود.

مجموع اقدامات سی‌ان‌ان ترک موجب شد تا زمینه حضور مردم این کشور در خیابان‌ها فراهم شود. به‌رغم اینکه در این کشور در ساعات ابتدایی شب حکومت نظامی اعلام شده بود اما با گفت‌وگوی اردوغان و سایر رهبران حزب عدالت و توسعه مردم به خیابان‌ها آمدند و ارتش را وادار به عقب‌نشینی کردند.

اپوزیسیون در کنار دولت

در این میان سه رهبر اپوزیسیون این کشور نیز با محکوم کردن کودتا زمینه خوبی برای حمایت از دولت مستقر به‌وجود آوردند. کمال کلیچداراوغلو، دبیر کل حزب جمهوری‌خلق ترکیه با اعلام حمایت از دولت حزب عدالت و توسعه، کودتا را محکوم کرد. حزب کردتبار دموکراتیک خلق‌ها نیز در کنار حزب حرکت ملی کودتا را محکوم کرد و حتی در دیاربکر، منطقه‌ای که چندی پیش حالت نظامی داشت و علیه اردوغان بارها تظاهرات شده بود، این‌بار به سود اردوغان به خیابان‌ها آمدند و از دولت ترکیه و رجب طیب اردوغان حمایت کردند.

کریستین امانپور، تحلیلگر سی‌ان‌ان درخصوص وقایع شب گذشته گفت: داستانی شبیه مصر در حال رخ دادن است، جنگی بین مذهبی‌ها و سکولارها. این در حالی است که با شکست کودتا، برخی آن را مشابه کودتای شکست‌خورده کمونیست‌ها علیه گورباچف تشبیه کردند. با این حال بیانیه ارتشی‌ها که فحوای سکولاریستی داشت، حاکمیت اردوغان را مانعی بزرگ برای آرمان‌های ترکیه مدرن می‌دانست. ارتشی‌ها همواره در این کشور مدافع آرمان‌های بنیانگذار ترکیه هستند و در بخشی از وظایف آنها دفاع از سکولاریسم یک اصل عنوان شده است. اما برخی از ارتشی‌ها اعتقاد دارند که با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه روح سکولاریسم در این کشور آسیب دیده است.

گزارش یک کودتا از زبان نخست‌وزیر

براساس آخرین خبرها، روز شنبه استانبول و کمی دیرتر آنکارا به حالت عادی برگشت. در تحولات ۱۶ ژوئیه ساختمان پارلمان توسط کودتاچیان به شکل اساسی تخریب شد. چنین سناریویی نیز برای ساختمان سازمان اطلاعات این کشور رخ داد. اما با برگشتن ورق و برقراری اقتدار دولت ترکیه، تصاویری منتشر شد که نشان می‌داد نیروهای امنیتی ترکیه به‌شدت سربازانی که در کودتا حضور داشتند را شکنجه کرده‌اند. در یکی از این تصاویر سر یکی از سربازان کاملا له شده بود.

نخست‌وزیر ترکیه هم در گفت‌وگو با مردم ترکیه اعلام کرد کودتا شکست خورده است. او گفت سردسته کودتاچیان دستگیر شده‌ و دولت قدرت را از نو در دست گرفته است. او این کودتا را یک کودتای خونین خواند و گفت در زد و خورد ناشی از این کودتا ۱۹۴ نفر کشته شده‌اند. البته روزنامه نیویورک‌تایمز ساعاتی بعد در گزارش تکمیلی گفت: زد و خورد ناشی از کودتاچیان و طرفداران اردوغان ۲۶۵ کشته و ۱۴۴۰ زخمی در پی داشته است. با این وجود بینالی ییلدریم تصریح کرد که ژنرال «هولوسی آکار» که توسط کودتاچیان گولنیست گروگان گرفته شده بود، آزاد شد اما ساعاتی بعد نیز خبری منتشر شد که ژنرال آکار از سمت خود که رئیس ستاد مشترک این کشور بوده، برکنار شده و جای خود را به امید دوندار داده است. گفته می‌شود ژنرال دوندار به رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه نزدیک است و از افراد مورد وثوق این حزب است. این در حالی است که در میان نام‌های مطرح شده برای کودتا نام فرماندهانی از نیروی هوایی و ژاندارمری این کشور مطرح شده است. بینالی ییلدریم گفت: ۶ گروه از نیروهای نظامی و ۵ هزار نفر از شهروندان غیرنظامی که قصد داشتند تا وارد پایگاه هوایی آکینچیلار در آنکارا شوند توسط نیروهای شورشی مورد حمله قرار می‌گیرند و برخی از آنها کشته می‌شوند.

نخست‌وزیر ترکیه همچنین اعلام کرد که کشتن رئیس‌جمهوری این کشور هم جزو اهداف کودتاچیان بوده که به فرجام نرسیده است. بر این اساس گفته می‌شود اردوغان در ساعات ابتدایی کودتا در یک هتل در مارماریس بوده است اما پس از ترک آنجا، محل اقامت اردوغان بمباران می‌شود. این در حالی است که هنوز فیلم یا عکسی از محل بمباران هتل محل اقامت اردوغان منتشر نشده است.

نخست‌وزیر ترکیه که گزارش یک کودتا را برای مردم این کشور قرائت می‌کرد درخصوص حادثه هتل مارماریس این‌گونه ادامه داد: با ترک هتل از سوی رئیس‌جمهوری‌مان که قصد داشت برای سخنرانی به استانبول بیاید، بین نیروهای پلیس و مهاجمان درگیری سختی رخ می‌دهد که در این میان یک نفر از نیروهای پلیس هم کشته می‌شود. نخست‌وزیر ترکیه در این سخنرانی عاملین اصلی کودتا را همان «دولت موازی» یا طرفداران فتح‌الله گولن، روحانی ترک‌تبار که ساکن آمریکا است اعلام کرد و گفت که پشت این کودتا طرفداران وی حضور داشته‌اند. بر این اساس خبرگزاری رسمی آنادولو گزارش داد که تاکنون ۳هزار نفر از کودتاچیان دستگیر شده‌اند. در میان دستگیرشدگان نام‌هایی مانند دریاسالار نجات آتیلا دمیرهان از مرسین دیده می‌شود. بکر بزداغ، وزیر دادگستری ترکیه نیز تاکید کرد که در همه ۸۱ استان، تحقیقات در این خصوص ادامه دارد. احتمال دارد آمار دستگیر شدگان بالا برود. به‌رغم اینکه اردوغان و سایر رهبران حزب عدالت و توسعه، ژنرال محرم کوشه، مشاور نظامی اردوغان را عامل اصلی طراحی کودتا اعلام کرده‌اند هنوز، تا لحظه تنظیم گزارش خبری از دستگیری وی منتشر نشده است. با این حال روزنامه دیلی صباح نزدیک به حزب عدالت و توسعه گزارش می‌دهد که سرهنگ «اکرم چاغلار»، رئیس عملیات ستاد مشترک ترکیه، یکی از اعضای مهم این کودتا در میان دستگیرشدگان بوده است. احتمالا در چند روز آینده نام‌های دیگری هم شنیده خواهد شد. نام‌هایی که در ارتش ترکیه یک وزن مهم و اساسی به حساب می‌‌آیند.

کودتایی که ره به جایی نبرد

«آتش کودتاچیان روشن نشده خاموش شد»؛ این تعبیری است که یکی از کاربران توییتر در ترکیه برای کودتای نافرجام این کشور استفاده می‌کند. برای شکست‌های این کودتا چند سناریو مطرح شده و هر کسی از ظن خود، فرضیه‌هایی مطرح کرده است. گستره این فرضیه‌ها از تئوری توطئه شروع می‌شود و تا سازماندهی نداشتن نیروهای کودتا ادامه پیدا می‌کند. در زیر برخی از این سناریوها را بررسی می‌کنیم:

تئوری توطئه

این سناریو در بین مخالفان اردوغان طرفداران زیادی دارد. مخالفان اردوغان عمدتا بر این باورند که وی قابلیت بالایی در سازش با دیگران و در نهایت پیش بردن امور خود دارد. روزنامه آبزرور میرر بریتانیا درخصوص حوادث روز شنبه چنین می‌نویسد: خاورمیانه‌ای‌ها عاشق تئوری توطئه هستند. برای نمونه عرب‌ها هرگز باور نکردند که آمریکایی‌ها قدم روی ماه گذاشتند و همواره از آن با عنوان یک نمایش یاد کردند. حالا برخی از کارشناسان خاورمیانه به همین تئوری روی آورده و شکست کودتاچیان را یک نمایش و ناشی از تئوری توطئه دانستند. عامل اصلی این توطئه هم خود اردوغان است. بر این اساس اردوغان همه مخالفان خود را از سر راه برداشته است. روزنامه‌های مخالف، کم‌خطر شده‌اند، نیروهای پلیس تحت عنوان طرفداری از دولت موازی اخراج شده و اردوغان که در سال ۲۰۱۳ یک تصفیه اساسی در نیروهای پلیس و قوه قضائیه این کشور داشته است، حالا با راه افتادن این کودتا زمینه‌ای مناسب برای تصفیه ارتش از ناخالصی‌ها پیدا کرده است. با توجه به این تئوری سی‌ان‌ان گزارش می‌دهد در شب کودتا ۷۵۴ نفر از سرکردگان و افسران ارتش ترکیه بازداشت می‌شوند. اردوغان پیش‌تر و در سال ۲۰۱۱ با تحت تعقیب قرار دادن بسیاری از ژنرال‌های ارتش که به گفته او قصد داشتند تا در سال ۲۰۰۷ علیه دولت وی کودتا کنند، فرماندهان رده بالای این کشور را از صافی خود عبور داده بود. حالا با کودتای نافرجامی که به گفته نخست‌وزیر ترکیه توسط بخش کوچکی از ارتش این کشور سازماندهی شده بود، اردوغان فرصت پیدا کرده که دست به یک تصفیه اساسی بزند. در این میان مصطفی آک‌یول، کارشناس برجسته ترکیه و از اعضای شورای سردبیری روزنامه حریت‌دیلی بر این باور است که کودتای صورت گرفته منجر به قدرتمندتر شدن اردوغان می‌شود. فرید زکریا، کارشناس و مجری سی‌ان‌ان نیز در توییتی دوپهلو نوشت: کودتا در ترکیه نافرجام باقی مانده است، آن هم در کشوری که ارتشی‌های آن خوب بلدند کودتا کنند. فرید زکریا البته پیش‌تر گفته بود از دهه ۱۹۸۰ هیچ کشوری نتوانسته توسط یک طبقه متوسط، انقلابی موفق داشته باشد، مگر به زور سرنیزه و اسلحه. در ترکیه نیز اما طبقه متوسط با استانداردهای رایج وجود دارد که طرفدار دولت حاکم است. در آنکارا و استانبول و برخی شهرهای بزرگ، حزب عدالت و توسعه جایگاه مناسبی دارد. افزون بر این در شهرهای کوچک و روستاها اوضاع همواره به سود حزب عدالت و توسعه بوده است.

ساختار نامناسب کودتاچیان

یکی از فرضیه‌های مطرح شده درخصوص ناکامی کودتاچیان ساختار نامناسب آنها بوده است. برخی اعتقاد دارند کودتاچیان به دلیل اینکه از رده‌های میانی ارتش ترکیه بوده‌اند نتوانسته‌اند فرماندهان رده بالا را مجاب به حضور در این کودتا کنند. حضور نداشتن فرماندهان نیروی زمینی و دریایی این کشور و عدم همراهی فرماندهان بالاتر ارتش این کشور موجب شد تا گسستی بین نیروهای ارتش به‌وجود بیاید. در حالی که هلی‌کوپترهای نیروی هوایی ترکیه برخی از ساختمان‌های دولتی را هدف قرار می‌دادند، نخست‌وزیر ترکیه اعلام می‌کرد که جنگنده‌های طرفدار دولت اجازه پرواز را به کودتاچیان نخواهند داد. حتی سقوط یک هلی‌کوپتر کودتاچیان در راستای گسست ارتش ترکیه ارزیابی می‌شود. با این حال به گفته برخی ناظران سیاسی، با توجه به اینکه منطقه غرق مشکلات خانمانسوز جنگ است، نخست‌وزیر ترکیه و رئیس‌جمهوری این کشور قصد ندارند تا وجهه ارتش چندان آسیب ببیند و این دو در گفته‌های خود مدام تاکید می‌کردند بخش کوچکی از ارتش در این کودتا شرکت کرده و باقی ارتش همراه دولت و ملت هستند. نخست‌وزیر ترکیه نیز این افراد را خائن به مملکت می‌داند و در زمانی که از مخفیگاه خود با تلفن با یکی از شبکه‌های خصوصی ترکیه صحبت می‌کرد می‌گفت: حتی این تانک‌هایی که این گروه از آن سواری می‌گیرند متعلق به مردم است. البته در این میان برخی با توجه به عدم سازماندهی مناسب کودتاچیان به حضور قدرتمند پلیس نیز اشاره می‌کنند. نیروهای امنیتی و نیروهای پلیس این کشور توانستند به خوبی از عهده کودتاچیان برآیند. نیروهای پلیس ترکیه که پس از ماجرای فساد اقتصادی دولت اردوغان، به بهانه تصفیه نیروهای طرفدار گولن، یکدست شده است توانستند از این بحران سربلند بیرون بیایند و حمایت خوبی از دولت ترکیه داشته باشند.

جامعه مدنی ترکیه و باور به دموکراسی

به گفته تحلیلگران ساختار سیاسی ترکیه در عین پیچیدگی‌های موجود دارای یک اصل است و آن هم وفاداری به اصول دموکراسی است. مردم ترکیه در اول نوامبر سال ۲۰۱۵ با حضور پای صندوق‌های رای برای نخستین‌بار در ۱۴ سال گذشته حزب عدالت و توسعه را از اکثریت در پارلمان محروم کردند و اردوغان نیز فردای انتخابات اعتراف کرد که مردم به خواسته وی که یک اکثریت قوی در پارلمان است تن ندادند. اهمیت این تن ندادن به این دلیل است که اردوغان قصد داشت با تصاحب بیش از دوسوم کرسی‌های پارلمان بدون نیاز به همه‌پرسی شرایط را برای تغییر نظام این کشور فراهم کند و قدرت را یکسره به‌دست گیرد. حالا برخی از کارشناسان نیز می‌گویند حضور دوباره مردم در دفاع از اردوغان، در واقع باور آنها به ایدئولوژی دموکراسی و حضور قوی نهادهای مدنی است. به گفته تحلیلگران، حمایت اپوزیسیون از پوزیسیون در شب کودتا در این راستا ارزیابی می‌شود.

واکنش منفی رهبران جهان به کودتا

یکی از دلایلی که گفته می‌شود کودتا در ترکیه ناموفق بوده، حمایت رهبران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از دولت حزب عدالت و توسعه بوده است. عدم حمایت ایران و قطر از کودتا در کنار حمایت‌های باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و دبیر کل ناتو از حکومت اردوغان موجب شد تا کودتاچیان با حمایت جامعه جهانی مواجه نشوند. در این میان خنثی‌ترین واکنش را عربستان سعودی از زبان عادل الجبیر، وزیر امور خارجه این کشور داشت که در توییتی نوشته بود کودتای صورت گرفته یک موضوع داخلی است و ریاض در این خصوص دخالت نمی‌کند.