گروه خودرو: گزارشی که اخیرا وزارت صنعت، معدن و تجارت در مورد روند واردات خودرو و قطعات در ۱۰ کشور اول جهان و ایران از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ منتشر کرده حکایت از آن دارد که ایران در هر دو حوزه فاصله‌ای فاحش با بازارهای بزرگ دنیا دارد و سهمش زیر یک درصد است.بر این اساس، در حوزه واردات خودرو و قطعات، ایران رده ۷۵ را به خود اختصاص داده و در حوزه صادرات خودرو و قطعات نیز نتوانسته به جایگاهی بهتر از هشتاد و هشتم دنیا دست پیدا کند. این آمارها نشان می‌دهد صنایع خودرو و قطعه ایران هنوز نتوانسته خود را به جایگاه قابل‌قبولی در دنیا برساند و ایران نیز با توجه به رده هفتاد و پنجمش در دنیا، در مقایسه با کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و چین، چندان حرفی برای گفتن ندارد، حال آنکه حجم واردات خودرو و قطعه هم، بسیار کمتر از بازارهای بزرگ جهان است.

ایران، هفتاد وپنجمین واردکننده خودرو و قطعات

اما نگاهی به جزئیات آمار صادرات و واردات خودرو و قطعات به کشورهای مختلف دنیا بیندازیم و ابتدا از حوزه واردات شروع کنیم.طبق گزارش‌های موجود، بازار خودرو ایران با سهمی زیر یک درصدی از واردات جهانی خودرو و قطعه، در رده هفتاد و پنجم دنیا قرار دارد، به نحوی که در سال ۲۰۱۰ میلادی، سهم این بازار دو دهم درصد و ارزش آن نیز دو و نیم میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که طی سال ۲۰۱۱، سهم بازار ایران از واردات خودرو و قطعات، ثابت مانده، اما ارزش آن به ۹/ ۲ میلیارد دلار افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۲ میلادی نیز اگرچه سهم دو دهم درصدی بازار ایران از واردات خودرو و قطعات ثابت مانده، اما ارزش آن افت را به خود دیده و به ۴/ ۲ میلیارد دلار نزول کرده است.آمارهای سال ۲۰۱۳ نیز نشان می‌دهند ارزش واردات خودرو و قطعات به ایران، افتی فاحش را تجربه کرده و به یک و نیم میلیارد دلار رسیده تا سهم آن از بازار جهانی، به یک دهم درصد کاهش یابد.در بین دیگر کشورها اما ایالات‌متحده آمریکا با ۱/ ۱۸۶ میلیارد دلار، بزرگ‌ترین بازار واردکننده خودرو و قطعات در دنیا به شمار می‌رود و سهم آن در این حوزه طی سال ۲۰۱۰ میلادی، ۴/ ۱۷ درصد بوده است. آمریکایی‌ها همچنین طی سال‌های ۲۰۱۱ ، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ به ترتیب سهمی ۴/ ۱۶، ۹/ ۱۸ و ۹/ ۱۸ درصدی از واردات خودرو و قطعات داشته‌اند. پس از آمریکا، کشورهای آلمان، چین، کانادا، انگلستان، فرانسه، بلژیک، روسیه، ایتالیا و مکزیک رده‌های دوم تا دهم را در واردات قطعه و خودرو به خود اختصاص داده‌اند.در این بین، سهم آلمانی‌ها طی سال‌های ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ به ترتیب ۴/ ۷، ۸/ ۷، ۱/ ۷ و ۲/ ۷ درصد و ارزش واردات آنها نیز به ترتیب ۳/ ۷۹، ۳/ ۹۸، ۹/ ۹۱ و ۱/ ۹۷ میلیارد دلار بوده است. چینی‌ها نیز در سال‌های ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ سهمی به ترتیب ۶/ ۴، ۲/ ۵، ۵/ ۵ و ۵/ ۵ درصدی از واردات خودرو و قطعات داشته‌اند. ارزش خودروها و قطعاتی که به بازار چین وارد شده‌اند نیز در سال‌های ۲۰۱۲،۲۰۱۱،۲۰۱۰ و ۲۰۱۳ به ترتیب ۵/ ۴۹، ۴/ ۶۵، ۶/ ۷۰ و ۱/ ۷۴ میلیارد دلار برآورد می‌شود.این آمارها نشان می‌دهند کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و ژاپن با وجود داشتن بزرگ‌ترین و معتبرترین خودروسازان جهان، باز هم درهای خود را به روی سایر خودروسازهای دنیا باز گذاشته و از رقابت استقبال می‌کنند.

افت واردات خودرو

اگرچه در سال گذشته رکورد واردات خودرو به کشور شکسته و حدود ۱۰۵ هزار انواع خودروهای خارجی راهی ایران شد، اما آمارهای امسال از افت شدید واردات حکایت دارند. بنابر آخرین آمار، واردات خودرو به کشور طی دو ماه ابتدایی امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افتی ۶۶ درصدی داشته، به‌نحوی که از ۱۲ هزار و ۷۶۷ دستگاه به ۴۲۳۱ دستگاه رسیده است. به اعتقاد کارشناسان، مصوبه سال گذشته وزارت صنعت اصلی‌ترین دلیل این افت به شمار می‌رود؛ زیرا این مصوبه عملا دست واردکنندگان متفرقه را بسته و به بسیاری از آنها اجازه نمی‌دهد برای وارد کردن محصولات موردنظر خود به کشور، ثبت سفارش کنند. کارشناسان بر این باورند که تا پیش از مصوبه وزارت صنعت، سهم متفرقه‌ها از واردات خودرو حدود ۸۰ درصد بوده و حالا با توجه به محدود شدن آنها، ورود خودروهای خارجی به کشور در حال تجربه افتی شدید است.هرچند وزارت صنعت سعی کرد ورود خودروهای خارجی به کشور را ساماندهی و خدمات پس از فروش آنها را به نوعی تضمین کند، اما ظاهرا هنوز بازار وارداتی‌ها سامانی پیدا نکرده است. به گفته کارشناسان، ظاهرا هنوز ارتباط مناسبی میان واردکنندگان رسمی و غیر‌رسمی شکل نگرفته و از همین رو کمتر کسی برای ثبت‌سفارش خودروهای خارجی اقدام می‌کند. به‌عبارت بهتر، از آنجاکه بسیاری از واردکنندگان غیر‌رسمی هنوز نتوانسته‌اند مقدمات ثبت‌سفارش را فراهم کنند، ورود خودروهای خارجی به کشور عملا محدود شده است. کارشناسان بر این باورند که ورود خودروهای خارجی به بازار ایران می‌تواند به ایجاد رقابت در این بازار و ارتقای سطح کیفی خودروهای داخلی بینجامد؛ این در شرایطی است که طبعا اگر روند واردات به همین شکل ادامه یابد، با افت شدید ورود خودروهای خارجی به کشور روبه‌رو خواهیم شد و با این حساب از رشد رقابت در بازار خودرو کشور خبری نخواهد بود. کارشناسان البته موافق خروج ارز از کشور در شرایط فعلی نیز نیستند، اما در عین حال معتقدند که محدود و ممنوع کردن واردات خودرو نیز عوارض منفی به دنبال دارد و باید میان این دو موضوع، یک ارتباط منطقی پیدا کرد.

صادرات خودرو و قطعات ایرانی

به سراغ آمار صادرات خودرو و قطعات برویم و ببینیم آنجا چه خبر است و ایران و سایر کشورهای جهان چه کارنامه‌ای را در این حوزه از خود به جا گذاشته‌اند.بنابر گزارش‌های موجود، خودروسازان و قطعه سازان ایرانی به هیج وجه اوضاع خوبی در صادرات ندارند و رده هشتاد و هشتمی آنها خود گویای این واقعیت است. بر این اساس، در سال ۲۰۱۰ میلادی، سهم ایرانی‌ها از صادرات خودرو و قطعات تنها یک دهم درصد و ارزش آن نیز فقط ۶۰۰میلیون‌دلار بوده است. اوضاع خودروسازان و قطعه سازان ایرانی در سال‌های بعد وخیم‌تر هم شده، چه آنکه ارزش صادرات آنها در سال ۲۰۱۲، معادل ۴۰۰میلیون دلار و در ۲۰۱۲ نیز ۱۰۰میلیون دلار برآورد شده است. در سال ۲۰۱۳ نیز سهم ایران از صادرات خودرو و قطعات صفر اعلام شده و این نشان می‌دهد در این سال، صنایع خودرو و قطعه کشور تقریبا صادراتی نداشته‌اند.اما در بین دیگر کشورها، آلمان غول صادرات خودرو و قطعه به حساب می‌آید، به نحوی که در سال ۲۰۱۰ ارزش صادرات آن در حوزه موردنظر، ۲/ ۲۰۳ میلیارد دلار و سهم آن نیز ۷/ ۱۸ درصد بوده است. در سال‌های ۲۰۱۱ ، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ نیز آلمانی‌ها به ترتیب سهمی ۴/ ۱۹، ۲/ ۱۸ و ۲/ ۱۸ درصدی از صادرات خودرو و قطعه داشته‌اند. ارزش قطعات و خودروهایی که آلمانی‌ها صادر کرده‌اند، در سال ۲۰۱۰، بالغ‌بر ۲۴۷ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۲ بیش از ۲۳۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۳ نیز ۸/ ۲۴۳ میلیارد دلار برآورد شده است.پس از آلمان اما این ژاپن است که توانسته دومین کشور بزرگ صادرکننده خودرو و قطعات لقب بگیرد. بر این اساس، خودروسازان و قطعه سازان ژاپنی، در سال ۲۰۱۰ میلادی رقمی معادل ۸/ ۱۴۶ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۱، بیش از ۱۴۸ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۲ بالغ‌بر ۵/ ۱۶۲ میلیارد دلار و سال ۲۰۱۳ هم ۵/ ۱۴۸ میلیارد دلار صادرات داشته‌اند. همچنین سهم ژاپنی‌ها از صادرات خودرو و قطعه طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳، به ترتیب ۵/ ۱۳، ۶/ ۱۱، ۶/ ۱۲ و ۱/ ۱۱ درصد بوده است. پس از ژاپنی‌ها اما این آمریکایی‌ها هستند که رده سوم بزرگ‌ترین صادرکننده خودرو و قطعات را به خود اختصاص داده‌اند. بر این اساس، سهم آمریکایی‌ها از صادرات خودرو و قطعات، در سال ۲۰۱۰، ۱/ ۹، در سال ۲۰۱۱، ۴/ ۹، در سال ۲۰۱۲، ۳/ ۱۰ و در سال ۲۰۱۳ نیز ۱۰ درصد برآورد شده است. همچنین ارزش صادرات خودرو و قطعات از آمریکا طی سال‌های ۲۰۱۰ ، ۲۰۱۱ ، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳، به ترتیب ۹۹، ۷/ ۱۱۹، ۹/ ۱۳۲ و ۶/ ۱۳۳ میلیارد دلار بوده است.طبق آمار، کره جنوبی، مکزیک، کانادا، چین، انگلستان، اسپانیا و بلژیک نیز کشورهایی هستند که توانسته‌اند رده‌های چهارم و تا دهم جدول بزرگ‌ترین صادرکنندگان خودرو و قطعات دنیا را به خود اختصاص دهند.

چرایی افت صادرات

اینکه خودروسازی ایران نتوانسته آمار قابل قبولی را در صادرات داشته باشد، دلایل مختلفی دارد، اما به اعتقاد کارشناسان،ریشه اصلی این مشکل را باید در مساله «کیفیت پایین» و «قیمت بالا» جست‌وجو کرد. هم‌اکنون در بازارهای صادراتی دنیا رقابتی سخت و نفسگیر میان خودروسازان جهان وجود دارد و هر یک از آنها تلاش می‌کنند با افزایش کیفیت و کاستن از قیمت‌ها (تا حد امکان)، توان رقابتی خود را بالا برده و جای پایشان در بازارهای صادراتی را محکم‌تر کنند. در واقع این یعنی، رفتار کردن به میل و خواسته مشتریان خارجی و احترام گذاشتن به سلایق آنها، چه آنکه شرط اول در پایداری بازارهای صادراتی، جلب رضایت مشتریان و افزایش یا حداقل ثبات این رضایتمندی است. این در حالی است که خودروسازان ایرانی هنوز دل مشتریان داخلی را نیز به دست نیاورده‌اند و طبیعی است که محصولات آنها در خارج از کشور نیز خریدار و خواهان چندانی نداشته باشد.کارشناسان بر این باورند میان تولید و صادرات، ارتباط مستقیمی وجود دارد، چه آنکه تولید خودروهای دارای کیفیت بالا و قیمت مناسب، به نفوذ در بازارهای خارجی می‌انجامد و این حضور، به نوبه خود تضمینی است بر ثبات و البته افزایش تولید.