گروه خودرو: درست یک سال از زمان توافق هسته‌ای می‌گذرد این در حالی است که با عبور از سوم آذری دیگر، صنعت خودرو مانند سایر بخش‌های اقتصادی کشور بار دیگر در فضای امید و انتظار قرار گرفته است. توافق هسته‌ای سال گذشته اگرچه لغو تحریم‌های صنعت خودرو از سوی غرب را به همراه داشت، اما لغو این تحریم‌ها دلیلی بر ادامه همکاری شرکای خارجی خودروسازان با آنها نشد. طرف‌های خارجی خودروسازان که در واقع شرکای سالیان گذشته آنها بودند، شرط همکاری خود با صنعت خودرو ایران را رسیدن به توافق جامع هسته‌ای عنوان کردند تا ریسک همکاری خود با خودروسازان کشور را به صفر برسانند. حال یک سال انتظار برای به دست آمدن نتیجه‌ای قطعی از مذاکرات هسته‌ای در شرایطی پشت سر گذاشته شد که کسب نتیجه‌ای قطعی از مذاکرات دوشنبه شب گذشته ،بار دیگر به آینده موکول شده است.

ادامه پیدا کردن مذاکرات هسته‌ای (تا اسفند امسال به‌صورت خوشبینانه و تیرماه سال آینده در شرایطی بدبینانه‌تر) برای رسیدن به توافقی نهایی در حالی مورد موافقت کشورهای مذاکره‌کننده قرار گرفته است که امضا قرارداد همکاری خودروسازان با شرکای خارجی با توافق جامع هسته‌ای گره خورده است.

خودروسازان طی یک سال گذشته با توجه به شرط توافق کامل از سوی طرف‌های خارجی، در حال رایزنی و مذاکره با شرکای احتمالی غربی خود بودند تا در صورت توافق هسته‌ای کار دیگری جز امضای قرارداد باقی نمانده باشد. حال با تمام این تفاسیر و در شرایطی که یک گام دیگر برای رسیدن به توافق هسته‌ای برداشته شده است، همکاری خودروسازان و شرکای خارجی آنها چه سرنوشتی خواهد داشت؛ انتظاری دیگر تا اسفند امسال یا تیرماه سال آینده یا آغاز همکاری با تکیه به شرایط مثبتی که ایجاد شده است؟ سوال یاد شده در شرایطی مطرح است که یک کارشناس مسائل اقتصادی عقیده دارد تمدید مذاکر‌ه اخیر با دفعات قبل قابل مقایسه نیست. سعید لیلاز عقیده دارد تمدید هفت‌ماهه مذاکرات چیزی فراتر از «تمدید مذاکرات» است و به منزله «توافقی اولیه» به شمار می‌رود. او در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: در اینکه تحریم‌ها شکسته شده است شکی وجود ندارد زیرا هر دو طرف مذاکره به خوبی دریافته‌اند که بازگشت به عقب بسیار دشوار خواهد بود به این ترتیب تردیدی وجود ندارد که فضای دیپلماتیک، قوانین بین‌المللی و روابط شرکت‌های خارجی با ایرانی‌ها بهتر خواهد شد و شرکت‌های خودروسازی نیز از این فضا مستثنی نخواهند بود. لیلاز با اشاره به اینکه مدت زمان لغو تحریم‌ها یکی از موارد اختلاف ایران و کشورهای ۱+۵ بوده است می‌گوید: این فرصت هفت‌ماهه در واقع به نوعی زمانی خواهد بود که پیش از رسیدن به توافقی نهایی و قطعی در انتهای هفت‌ماهه در نظر گرفته شده، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به تدریج حذف شوند.

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به این نکته که بازار خودرو ایران از معدود بازارهای کشور است که ابعاد جهانی دارد، تاکید می‌کند: بازار خودروی ایران با ظرفیت جذب بین یک و نیم تا دو میلیون دستگاه خودرو در سال یک بازار با مقیاس جهانی است که قطعا خودروسازان زیادی برای ورود به آن تمایل دارند. لیلاز عقیده دارد تا هفت ماه آینده قطعا شاهد ورود طرف‌های خارجی به ایران خواهیم بود.

اما مدیرعامل ایران‌خودرو در پاسخ به این سوال که عکس‌العمل طرف‌های خارجی خودروسازان به توافق دو مرحله‌ای هسته‌ای چه خواهد بود، به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: تا آنجا که اطلاع دارم صنعت خودرو در کنار صنایعی مانند نفت و پتروشیمی در روند مذاکرات مورد بحث طرفین بوده است، اما برای اینکه بگوییم پس از این توافق دو مرحله‌ای چه اتفاقی در انتظار صنعت خودرو خواهد بود کمی زود است.‌هاشم یکه‌زارع در ادامه با اشاره به اینکه مذاکرات خودروسازان برای چگونگی همکاری با طرف‌های خارجی پس از لغو تحریم‌ها همچنان در جریان است، می‌گوید: باید زمان بیشتری از توافق فعلی هسته‌ای بگذرد تا ببینیم چه واکنشی از طرف‌های خارجی دریافت خواهیم کرد.

پیش‌بینی زود هنگام سرنوشت قراردادهای همکاری خودروسازان با طرف‌های خارجی اگرچه از سوی سایر کارشناسان نیز مطرح می‌شود، اما در عین حال پیش‌بینی غالب، شکل گرفتن همکاری‌ها در کوتاه‌مدت است.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز روز گذشته در جمع خبرنگاران در این زمینه عنوان کرده که با وجود تمدید مذاکرات هسته‌ای، خودروسازان مطرح دنیا هفته آینده به ایران خواهند آمد و مقدمات همکاری خودروسازان داخلی و خارجی فراهم خواهد شد. محسن صالحی‌نیا در ادامه به قراردادهای همکاری مشترک که میان خودروسازان داخلی و خارجی تدوین شده است اشاره کرد و گفت: اجرایی شدن این قراردادها منوط به برداشتن برخی از محدودیت‌ها است. صالحی‌نیا همچنین با اشاره به پا برجا بودن تحریم‌های بانکی، این تحریم را مانعی برای حضور خودروسازان خارجی دانست و گفت: به‌نظر می‌رسد به زمان نیاز داریم تا بتوانیم با چانه‌زنی روی برخی مسائل، تحول حاصل کنیم.

شرکای خارجی در راه ایران

مدیر توسعه استراتژی‌های پشتیبانی و وظیفه ای سایپا با اشاره به آغاز تولید محصولات کیا موتورز در سایپا و همچنین انجام سفارش‌گذاری برای خودروهای سنگین ولوو به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: کیا موتورز خودروسازی است که با آمریکا نیز همکاری دارد، اما با وجود نهایی نشدن نتایج مذاکرات هسته‌ای همکاری خود را با سایپا به عنوان یکی از دو خودروساز بزرگ ایرانی آغاز کرده است، تولید محصولات ولو و نیز طبق برنامه‌ریزِی‌ها از اسفند امسال آغاز خواهد شد. حسن قره‌ئی در ادامه می‌گوید: با توجه به اینکه در این مرحله از توافق هسته‌ای همکاری برخی طرف‌های خارجی با خودروسازان ایرانی آغاز شده است، به‌نظر می‌رسد سایر خودروسازان نیز با یک فاصله زمانی همکاری خود را با خودروسازان آغاز کنند.

اما در حالی که خودروسازانی مانند کیا موتورز و ولوو همکاری خود را با خودروسازان ایرانی آغاز کرده‌اند، شرکای استراتژیک خودروسازان مانند پژو و رنو نسبت به توافق دو مرحله‌ای هسته‌ای چه واکنشی نشان خواهند داد؟

قره‌ئی در پاسخ به این سوال می‌گوید: خودروسازانی که در شرایط فعلی ریسک ورود به ایران را می‌پذیرند قطعا در آینده نیز سهم بیشتری از بازار خودرو ایران خواهند داشت در چنین شرایطی قاعدتا خودروسازی مانند رنو که برای کل صنعت خودرو ایران شریکی استراتژیک به شمار می‌رود چنانچه ورود خود به ایران را به تعویق بیندازد سهم کمتری از بازار خواهد داشت. اما یک مدیر ارشد در صنعت خودرو نیز با اشاره به اینکه طولانی شدن روند مذاکرات به نوعی به این معناست که تحریم‌ها پله‌پله لغو خواهند شد، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: به‌نظر می‌رسد در حال حاضر فضا صرفا بهتر شده است زیرا به‌نظر می‌رسد شریک‌های خارجی باز هم امضای قرارداد را به نهایی شدن نتایج مذاکرات موکول کنند. این مدیر ارشد در صنعت خودرو عقیده دارد در شرایط فعلی ممکن است شاهد ورود یک یا دو خودروساز خارجی به صنعت خودرو باشیم که به معنای محدودیت انتخاب خودروسازان برای همکاری با یک شریک خارجی خواهد بود در حالی‌که اگر تمام گزینه‌های مطرح برای همکاری وارد کشور می‌شدند، خودروسازان با چشم‌انداز بهتری می‌توانستند همکار آینده خود را انتخاب کنند. در این میان برگزاری دومین همایش بین‌المللی صنعت خودرو در دهم آذرماه امسال نیز می‌تواند فرصتی برای بررسی بیشتر شرکای خودروسازان باشد؛ اما این مدیر ارشد عقیده دارد «با توجه به نهایی نشدن نتایج مذاکرات هسته‌ای، ممکن است امسال نیز این همایش صرفا برگزار شود و منجر به عقد قرارداد همکاری با خودروسازان مطرح خارجی نشود.» اما چنانچه تا هفت ماه آینده هیچ کدام از شریک‌های مورد نظر خودروسازان حاضر به عقد قرارداد نشوند، صنعت خودرو با چه شرایطی همراه خواهد شد؟

قره‌ئی در پاسخ به این سوال می‌گوید: خودروسازان به هر حال با رشد تولید همراه خواهند بود؛ زیرا آنها از سال گذشته تا کنون تقریبا از بخشی از بحران خارج شده‌اند و مشکلی برای تولید ندارند. او در ادامه می‌گوید: از ابتدای امسال متوسط تولید خودروسازان تا ۵۰ درصد بالا رفته است، قیمت‌ها منطقی‌تر شده‌اند و حاشیه زیان خودروسازان به نسبت کمتر شده است؛ بنابراین خودروسازان در صورت عدم حضور شرکای خارجی تا هفت ماه آینده از نظر تیراژ تولید با مشکلی مواجه نخواهند بود بلکه از نظر سطح کیفی و تکنولوژی تولید اندکی با مشکل همراه خواهند شد؛ زیرا به هر حال از تکنولوژی روز دنیا فاصله خواهند داشت.

لیلاز نیز در این زمینه می‌گوید: در حال حاضر خودروسازان برای تولید مشکلی ندارند و ادامه راه آنها صرفا به رفع تحریم‌ها و ورود خارجی‌ها بستگی ندارد؛ زیرا هم خودروسازان و هم شرایط کلی اقتصاد و فضای کسب و کار کشور در شرایط بهتری قرار دارد. او در ادامه تاکید می‌کند: اتفاقا این فضا به نفع خودروسازان خواهد بود؛ زیرا طرف‌های خارجی به خوبی درخواهند یافت که حضور آنها برای خودروسازان تعیین‌کننده نیست و در اینجا خودروسازان هستند که می‌توانند در انتخاب نوع همکاری خود، با قدرت بیشتری وارد گفت‌وگو شوند.