گروه خودرو: در شرایطی که به روایت آمار، افزایش تولید خودرو نقش مهمی در رشد بهاری اقتصاد کشور داشته، حالا خیلی از مشتریان خودرو می‌پرسند که سهم ما از رشد شاخص‌ها به‌خصوص تیراژ تولید خودرو چه بوده است؟ افزایش کیفیت یا کاهش قیمت؟ بنابر آماری که دولت اعلام کرده اقتصاد کشور در فصل بهار با رشد قابل قبولی مواجه شده و در میان همه فاکتورهای تاثیرگذار این «خودروسازی» بوده که توانسته نقشی اساسی را در رشد بهاری ایفا کند، با این حال ظاهرا مشتریان چندان سهمی از این اتفاق خوشایند ندارند. آن‌طور که فعالان بازار می‌گویند در حال حاضر بازار خودرو در رکود و تا حدی بلاتکلیفی به‌سر می‌برد و با وجود افزایش تیراژ، متقاضیان میل چندانی به خرید ندارند. علت هم کاملا مشخص است؛ اول اینکه قیمت‌ها از نظر مشتریان بالاست و دوم اینکه کیفیت رشد قابل قبولی نکرده و مردم از این بابت انتقاد دارند. به‌عبارت بهتر رشد شاخص‌های اقتصادی به‌واسطه افزایش تیراژ خودرو بیش‌از آنکه رضایت مردم را به‌دنبال داشته باشد، سبب خشنودی مسوولان شده است.

بر این اساس اگر ملاک اولیه رضایت مردم را «کیفیت» و «قیمت» در نظر بگیریم، به‌نظر می‌رسد رشد شاخص‌های اقتصادی نتوانسته به بهبود این دو مقوله بینجامد چه آنکه با وجود رشد بهاری اقتصاد به‌خصوص افزایش تولید خودرو، نه کیفیت جهش چشمگیری داشته و نه قیمت مورد قبول مشتریان است. این در حالی است که خودروسازان و کارشناسان معتقدند رشد تیراژ در جای خود به مشتریان سود رسانده؛ زیرا اگرتولید افزایش پیدا نمی‌کرد حالا با قیمت‌های فعلی نیز خیلی‌ها قادر به خرید خودرو نبودند. آنها همچنین معتقدند افزایش تیراژ سبب شده تا بخشی از شهروندان متعلق به طبقه متوسط و ضعیف جامعه نیزبتوانند دوباره به بازار برگردند و خودرویی برای خود دست و پا کنند.

به کجا رسیدیم؟

اما به دو سال پیش برگردیم و ببینیم آن زمان اوضاع تولید و بازار خودرو به چه شکل بوده است، چه آنکه با مقایسه شرایط آن زمان با حال، پاسخ بهتری برای اینکه «سهم مشتریان از افزایش شاخص‌های اقتصادی به‌خصوص تیراژ خودرو چه بوده» خواهیم یافت. داستان از اوایل سال ۹۱ و همزمان با تشدید بحران مالی در صنعت خودرو آغاز شد و هرچه پیش رفت، اوضاع رنگ و بویی سخت‌تر و بحرانی‌تر به خود گرفت. هرچند در ماه‌های ابتدایی کمتر کسی کاهش تولید را جدی گرفت، اما سال که به نیمه رسید و تولید جانی دوباره نیافت، کم‌کم همه باورشان شد که صنعت خودرو با بحران در تولید روبه‌رو شده است.

کاهش شدید و کم‌سابقه تولید در سال‌های ۹۱ و ۹۲، رشد خارج از تصور قیمت خودرو را نیز در پی داشت که این موضوع خود داستان‌های دنباله‌داری را برای خودروسازان و مشتریان به وجود آورد. در این دو سال به دلیل آنکه از یک سو قیمت خودروها بالا رفت و از سوی دیگر قدرت خرید مردم افت کرد بسیاری از مشتریان توان خرید خودرو را ازدست دادند؛ مشتریانی که حتی پیش‌تر نیز معتقد به گرانی خودروهای داخلی بودند و پراید هفت میلیونی و پژوی ۱۴ میلیونی را هم برنمی‌تابیدند. از همین رو وقتی هم که قیمت‌ها دو سه برابر شدند، اعتراض مردم هم به گرانی در بازار خودرو بیشتر شد. هر چند مردم بسیار امیدوار بودند که شورای رقابت بتواند قیمت خودرو را تثبیت و حتی ارزان کند، اما دست آخر اتفاق خاصی که نفع آنها را در پی داشته باشد رخ نداد و قیمت خودروها همچنان بالا ماند.

از آنجاکه مردم گمان می‌کردند افزایش قیمت خودرو به دلیل افت شدید تیراژ است، امیدوار بودند با افزایش تولید، قیمت‌ها کاهش یابد، اما حالا که تیراژ خودرو به حدود دو برابر سال گذشته رسیده باز هم خبری از کاهش قیمت نیست و مردم با خود می‌گویند: «پس سهم ما از این اتفاق خوش (رشد تولید خودرو) چیست؟» به‌عبارت بهتر مشتریان خودرو در حال حاضر به این نتیجه رسیده‌اند که با وجود افزایش تولید باز هم دستشان خالی مانده و چیزی از این همه هیاهوی مربوط به رشد شاخص اقتصادی نصیب آنها نشده است.

اما موضوع دیگری که با وجود رشد شاخص‌های اقتصادی به‌خصوص افزایش تیراژ محل پرسش شده این است که این «رشد» آیا به افزایش کیفیت هم انجامیده است؟ به نظر می‌رسد پاسخ این پرسش منفی است چه آنکه مردم همچنان نسبت به سطح کیفی خودروها معترض هستند و معتقدند طی سال جاری فقط «کمیت خودروها» رشد کرده نه کیفیت آنها. آنها معتقدند که خودروسازان همه توان شان را روی افزایش تیراژ گذاشته و نسبت به کیفیت بی‌تفاوت هستند آن هم در شرایطی که بسیاری از خودروهای فعلی، قدیمی هستند و مشتریان از ظاهرشان خسته شده‌اند.

تورم خودرو مهارشد

اما فعالان صنعت خودرو و برخی کارشناسان معتقدند رشد شاخص‌های اقتصادی و افزایش تیراژ خودرو برای مردم سودمند بوده و از اتفاقات بدتری در صنعت و بازار خودرو کشور جلوگیری کرده است.

در این مورد سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی کشور می‌گوید: رشد تولید خودرو در هر صورت به نفع مشتریان است؛ زیرا در ایران، خودرو لوکس تولید نمی‌شود؛ بنابراین وقتی تیراژ رشد می‌کند همه توان خرید خودرو خواهند داشت. وی با بیان اینکه اگر تیراژ رشد نمی‌کرد حالا خودرویی مثل پراید چند میلیون تومان گران‌تر بود، می‌افزاید: عدم‌رشد تیراژ می‌توانست به شکل گرفتن دوباره بازار سیاه خودرو بینجامد و این شاید بزرگ‌ترین سودی است که به مردم رسیده است.

به گفته لیلاز این هم که گفته می‌شود بازار خودرو در رکود قرار دارد منظور بازار آزاد است وگرنه خودروسازان در سیستم داخلی خود از فروش مناسبی برخوردار هستند. لیلاز در مورد انتظار مردم بابت کاهش قیمت خودرو به‌دلیل افزایش تولید نیز می‌گوید: قیمت خودرو به دلیل کاهش تیراژ بالا نرفته که حالا بخواهد با افزایش تولید پایین بیاید؛ بنابراین نباید انتظار داشت حالا که شاخص‌های اقتصادی از جمله تولید خودرو رشد کرده‌اند، قیمت افت کند. اظهارات لیلاز در شرایطی است که مدیرعامل ایران خودرو نیز در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: ما از نیمه دوم سال آینده هر ۶ ماه یک بار دو محصول جدید به بازار عرضه می‌کنیم و آنجا است که رشد تولید خود را نشان خواهد داد و سهم مردم از این اتفاق مشخص خواهد شد. ‌هاشم یکه‌زارع با بیان اینکه نباید انتظار کاهش قیمت را از ناحیه رشد تولید داشت، می‌افزاید: کاهش قیمت خودرو ربطی به افزایش تیراژ ندارد؛ زیرا ما آن زمان که تیراژ اندکی داشتیم با زیان انباشته زیادی رو‌به‌رو بودیم و حالا که تولیدمان رشد کرده هزینه‌ها و قیمت مان تقریبا سر‌به‌سر شده‌اند؛ بنابراین دلیلی ندارد که رشد تولید به کاهش قیمت محصولات بینجامد.

اما یک مدیر ارشد در صنعت خودرو در رابطه با رشد تولیدات خودروسازان و سهم مشتریان از این میزان رشد، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: درست است که قدرت خرید مردم پایین است و به اندازه خودرویی که تولید می‌شود مشتری وجود ندارد، اما به هر حال خودروساز در این میان تقصیری ندارد؛ زیرا قیمت خودرو در ایران غیرعادی نیست و از سویی از دست رفتن قدرت خرید مشتریان نیز به دلیل شوک رشد سه برابری نرخ ارز بود.

وی در ادامه می‌گوید: در حالی که نرخ ارز به یکباره جهشی سه برابری داشت، درآمد مردم با رشد کافی همراه نشد بنابراین خرید ارزان‌ترین خودرو در بازار ایران که چیزی حدود ۶ هزار و ۵۰۰ دلار قیمت دارد، برای بسیاری از مشتریان غیرممکن شد. به گفته این مدیر ارشد، قیمت ارزان‌ترین خودرو در روسیه یا عراق بین ۹ تا ۱۰ هزار دلار است و در اروپا نیز ارزان‌ترین‌های بازار شامل همین رده قیمتی می‌شوند.

این مدیر ارشد در رابطه با ناهماهنگ بودن رشد تیراژ تولیدات خودروسازان و رشد کیفیت نیز می‌گوید: در رابطه با کیفیت شرایط کمی متفاوت است و می‌توان گفت خودروسازان به نوعی در پایین بودن کیفیت خودروهای تولیدی مقصر هستند؛ زیرا به هر حال آنها به اجبارهایی تن دادند که دولت برای آنها تعیین کرد.