گروه خودرو: خودروسازان ایرانی در حالی این روزها با انتقاد از عملکرد رنو به دنبال بازنگری در قرارداد خود با این شرکت فرانسوی هستند که از آن سو مذاکرات میان آنها (ایران خودرو و سایپا با رنو) نیز جریان دارد و حالا این چرایی «تناقض رفتاری» برای خیلی‌ها محل پرسش شده است. اگر نگاهی به اظهارنظرها و مصاحبه‌های مدیران عامل دو خودروساز بزرگ کشور طی ماه های اخیر بیندازیم، متوجه این نکته می‌شویم که همه آنها نسبت به عملکرد رنو در ایران انتقاد داشته و معتقدند این شرکت فرانسوی باید رفتار خود را اصلاح کند. سطح انتقادات تا حدی پیش‌رفته که خودروسازان نه تنها درصدد بازنگری در قرارداد خود با رنو (قرارداد پلت فرم مشترکX۹۰) هستند، بلکه به نوعی حتی صحبت از احتمال توقف فعالیت‌های این خودروساز در «جاده مخصوص» نیز به میان آورده‌اند.

اولین بار، هاشم یکه‌زارع مدیرعامل ایران خودرو بود که با به چالش کشاندن عملکرد رنو، از عدم سرمایه‌گذاری این شرکت در خودروسازی ایران صحبت به میان آورد و تاکید کرد «رنو حتی یک یورو نیز در ایران سرمایه‌گذاری نکرده است.»

وی همچنین با انتقاد از عملکرد رنوپارس (تامین‌کننده قطعات رنو در ایران)، این موضوع را مطرح کرد که رنو باید رفتارش را مطابق با سیاست‌های جدید ایران خودرو تغییر بدهد و تنها در این صورت، امکان ادامه همکاری با این خودروساز فرانسوی وجود خواهد داشت. این پایان مواضع منفی مدیرعامل ایران در قبال رنو نبود، چه آنکه وی در تندترین اظهارنظر خود از احتمال حذف تندر-۹۰ درصورت رقابت با دنا از خط تولید این شرکت خبر داد. هنوز مدت زیادی از این اظهارنظر مدیرعامل ایران خودرو نگذشته بود که سعید مدنی همتای سایپایی‌اش نیز به میدان آمد و صحبت از بازنگری در قرارداد پلت فرم مشترک L۹۰ به میان آورد. مدیرعامل سایپا که البته روحیه آرام‌تری نسبت به همتای ایران خودرویی‌اش دارد، به تندی یکه زارع در مورد رنو حرف نزد، اما همین که از بازنگری در قرارداد گفت، خود نشان از نارضایتی مدنی از عملکرد رنو داشت. وی تاکید کرد که «قرارداد تندر یکسری کاستی‌هایی دارد و قرار است در مذاکرات با رنو، اشکالات آن برطرف شود.» تمامی این انتقادات و اظهارنظرها در شرایطی صورت گرفته که ایران خودرو و سایپا در پس پرده، مذاکرات خود با رنو را نیز پیش می‌برند».

به عبارت بهتر، انتقادها از رنو در حالی مطرح می‌شود که مذاکرات خودروسازان ایرانی با این شرکت فرانسوی در جریان بوده و همین همزمانی و به اصطلاح «تناقض رفتاری»، برای افکار عمومی محل پرسش شده است. افکار عمومی می‌پرسند، اگر رنو عملکرد خوبی در ایران نداشته، پس چرا مذاکرات برای ماندن این شرکت در ایران برقرار است؟ از طرفی، چرا خودروسازان ایرانی به جای آنکه انتقادات خود را در جلسات خصوصی با نمایندگان رنو مطرح کنند، مشکلات و مسائل فی‌مابین را رسانه‌ای کرده و علنا و به اصطلاح در ملاء عام، شریک فرانسوی خود را به باد انتقاد گرفته‌اند؟ آیا آنها به دنبال راندن رنو از ایران هستند؟ اگر این‌گونه است، پس مذاکرات با رنویی‌ها چه معنایی دارد؟ و اگر میل به ماندن رنو در «جاده مخصوص» است، پس چرا خودروسازان شمشیر را از رو بسته‌اند؟

امتیازگیری از رنو

اما این پرسش‌ها را با کارشناسان و فعالان صنعت خودرو کشور در میان گذاشتیم و اگرچه آنها نیز از علت دقیق رفتار متناقض خودروسازان در قبال رنو ابراز بی‌خبری کردند، اما حدس مشترک شان این بود که «جاده مخصوصی‌ها» به دنبال گرفتن امتیاز از رنو هستند. به گفته آنها، چون فضای بین‌المللی علیه ایران تلطیف شده و امید زیادی به لغو تحریم‌ها می‌رود و در نتیجه امکان حضور بزرگان خودروسازی دنیا در «جاده مخصوص» وجود دارد، خودروسازان می‌خواهند به این واسطه رنو را تحت فشار گذاشته و امتیاز بگیرند. در این مورد، ساسان قربانی عضو شورای سیاست‌گذاری خودرو به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: به نظر من، خودروسازان می‌خواهند با توجه به فضای به وجود آمده برای حضور شرکت‌های معتبر دنیا در ایران، تنور مذاکرات با رنو و سایر خودروسازان خارجی را گرم نگه داشته و از این راه، امتیازاتی به دست بیاورند. به گفته وی، اگر مذاکرات هسته ای به سرانجام مثبتی برسد، راه برای آمدن خودروسازان بزرگ دنیا به ایران باز خواهد شد و از همین رو ایران خودرو و سایپا می‌خواهند با استفاده از فضای به وجود آمده، کاری کنند که شراکت با رنو، در مسیر بهتری ادامه پیدا کند. قربانی در ادامه تاکید می‌کند: دلیل دیگر انتقادها از رنو، بلاتکلیفی سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در «جاده مخصوص» و تعیین تکلیف خطوط تولید محصولات این شرکت فرانسوی در ایران، است، چه آنکه آنها (خودروسازان) نمی‌خواهند رنو چندی دیگر رفتار گذشته‌اش (عمل نکردن به برخی تعهدات و تعلیق فعالیت‌ها در ایران) را دوباره تکرار کند. گفته‌های عضو شورای سیاست‌گذاری خودرو را سعید لیلاز کارشناس اقتصادی کشور نیز به نوعی تایید کرده و می‌گوید: شرایط کشور در حال تغییر است و دست خودروسازان برای انتخاب شرکای خارجی بازتر شده، بنابراین خودروسازان ایرانی نمی‌خواهند مانند گذشته قرارداد بسته و امتیاز به خارجی‌ها بدهند. وی با تاکید بر اینکه خودروسازی ایران قبلا به دلیل محدودیت‌ها، امتیازاتی را به شرکت‌های خارجی داده، می‌افزاید:حالا که شرایط در حال تغییر است، دیگر نباید مثل گذشته رفتار کنیم و خودروسازان هم به نوعی می‌خواهند امتیازاتی را که در گذشته داده‌اند، در شراکت‌ها و قراردادهای جدید خود تکرار نکنند.

امتیازگیری به چه قیمتی؟

اما اگر دلیل رفتار متناقض خودروسازان کشور در قبال رنو را «امتیازگیری» بدانیم، این پرسش به وجود می‌آید که آیا روش انتخابی برای این کار، درست و منطقی است؟ آیا اینکه خودروسازان انتقادها از رنو و کم و کاستی‌های این شریک چند ساله خود را رسانه‌ای کنند تا امتیاز بگیرند، اقدامی حرفه‌ای به حساب می‌آید؟ و اینکه بهتر نیست مسائل و مشکلات میان خودروسازان ایرانی و رنو، در جلسات خصوصی و به دور از حواشی مطرح و حل شود؟

پاسخ بیشتر کارشناسان به این پرسش‌ها، انتقاد از رفتار خودروسازان را به همراه دارد، چه آنکه آنها معتقدند ایران خودرو و سایپا نباید کاستی‌های رنو را رسانه‌ای می‌کردند و از این راه به دنبال گرفتن امتیاز از شریک‌شان می‌رفتند.

یکی از مدیران صنعت خودرو کشور در این مورد به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: وقتی فضای کسب‌و‌کار سیاسی باشد، طبعا رفتار مدیران نیز رنگ‌و‌بوی سیاسی به خود می‌گیرد و رفتار این روزهای خودروسازان در قبال رنو نیز از همین فضا سرچشمه می‌گیرد. وی با بیان اینکه این‌گونه رفتار با رنو یا هر خودروساز خارجی دیگری، اشتباه است، می‌افزاید: مساله خیلی ساده است؛ ما یا می‌خواهیم با رنو کار کنیم یا نمی‌خواهیم؛ اگر می‌خواهیم، پس‌نیازی به این همه انتقاد و گله و شکایت علنی نیست و اگر هم قصد ادامه همکاری با رنو را نداریم، می‌توانیم قراردادمان با این شرکت را تمدید نکنیم. این مدیر خودروسازی کشور تاکید می‌کند: به فرض آنکه می‌خواهیم از رنو امتیاز بگیریم؛ بنابراین می‌توانیم این موضوع را در جلسات خصوصی با نمایندگان رنو مطرح کنیم، چه دلیلی دارد با انتقاد و شکایت و ایجاد هیاهوی رسانه‌ای، کار را پیش ببریم؟ به گفته وی، این نوع برخوردها، که روند مذاکرات خودروسازان با رنو را مخدوش می‌کند و در آینده به روابط طرفین ضربه خواهد زد، فقط مصرف داخلی دارد و در نهایت سبب خشنودی برخی مخالفان رنو در ایران می‌شود و هیچ سودی را در پی نخواهد داشت. اظهارات این مدیر خودروسازی کشور در شرایطی است که بیوک علیمرادلو امضاکننده وقت قرارداد پلت مشترک X۹۰، نیز معتقد است رفتار فعلی خودروسازان در قبال رنو حرفه‌ای و مطابق با اصول مذاکرات نیست.

وی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: به فرض آنکه خطا و اشتباهی هم در قرارداد X۹۰ و نحوه اجرای آن شکل گرفته باشد، هر دو طرف (خودروسازان ایران و رنو) مقصر بوده‌اند. این مسوول پیشین سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با تاکید بر اینکه مسائل و مشکلات میان خودروسازان ایرانی و رنو باید در جلسات خصوصی حل شود، می‌افزاید: نهایت این است که به دلیل برخی مشکلات، نخواهیم با رنو شراکت کنیم؛ بنابراین خیلی راحت این موضوع را با مسوولان رنو در میان می‌گذاریم و آنها یا به دنبال حل مشکلات می‌روند و یا به قطع ارتباط با صنعت خودرو ایران رضایت می‌دهند؛ بنابراین دیگر چه نیازی است به این همه انتقاد در رسانه‌ها؟

به گفته علیمرادلو، این‌گونه رفتارها که اتفاقا وزیر «صنعت، معدن و تجارت» نیز موافق شان نیست، فقط راه توافق با رنو یا هر خودروساز خارجی دیگری را سخت خواهد کرد و نوعی فرصت‌سوزی در شراکت با خارجی‌ها به حساب می‌آید.