سبقت تولید از بازار

گروه خودرو: طبق اهداف و سیاست‌های توسعه صنعت خودرو، تولیدات خودروسازان در افق سال ۱۴۰۴ باید به سه میلیون دستگاه در سال برسد. اگرچه از نگاه کارشناسان، تحقق برنامه‌ریز‌ی‌های بلندمدت با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی متغیری که در کشور وجود دارد کمی دشوار به‌نظر می‌رسد، اما وزیر صنعت، معدن و تجارت چندی قبل بار دیگر بر تولید سه میلیون دستگاه خودرو تا افق سال ۱۴۰۴ تاکید کرد. تاکید وزیر بر تولید سه میلیون دستگاه خودرو تا یازده سال آینده در حالی است که در سند توسعه صنعت خودرو، دو میلیون دستگاه از میزان تیراژ یاد شده به بازار داخل اختصاص یافته و یک میلیون دستگاه نیز برای صادرات در نظر گرفته شده است. اختصاص دو میلیون دستگاه خودرو به بازار داخلی در شرایطی است که نظرات متفاوتی در رابطه با «ظرفیت بازار خودرو» تا زمان یاد شده و همچنین «توجه بیش از اندازه به تیراژ تولید» وجود دارد.

در حالی که وزیر طبق سند توسعه صنعت خودرو که برخی کارشناسان آن را بلندپروازانه توصیف می‌کنند، بر تولید سه میلیون دستگاه تا سال ۱۴۰۴ تاکید دارد، برخی کارشناسان با توجه به فضای اجتماعی و اقتصادی کشور تقاضای بازار خودرو را در شرایط عادی نهایتا یک میلیون و ۲۰۰ تا یک میلیون و ۴۰۰ هزار دستگاه ارزیابی می‌کنند. از سویی در شرایطی که صنعت خودروی کشور هنوز موفق به رسیدن به استانداردهای روز دنیا در تولید خودرو نشده است، این نگاه وجود دارد که این توجه ویژه به تیراژ محوری بوده که صنعت خودرو را از نظر کیفی عقب‌تر از آنچه در دنیا در جریان دارد نگاه داشته است. مدیرعامل گروه خودروسازی ایران‌خودرو کسی است که چندی قبل به‌نوعی مخالفت خود را با نگاه تیراژمحوری بیان کرد. اگرچه این یک واقعیت است که صنعت خودرو تنها با تولید انبوه است که به سود می‌رسد، اما هاشم یکه‌زارع تسلط نگاه تیراژمحوری در صنعت خودرو و ستایش این نگاه را یکی از دلایل عقب ماندن صنعت خودرو ایران در زمینه کیفیت می‌داند. با تمام این تفاسیر و در شرایطی که خودروسازان هنوز برنامه‌های خود را برای افزایش کیفیت خودروهای داخلی، عملیاتی نکرده‌اند، به‌نظر می‌رسد همچنان این نگاه تیراژمحور است که مسیر صنعت خودرو را تعیین می‌کند. با در نظر گرفتن تسلط نگاه تیراژ محور بر صنعت خودرو و کنار گذاشتن بحث صادرات یک میلیون دستگاهی، این سوال مطرح است که آیا بازار خودروی ایران توان جذب دو میلیون دستگاه خودرو در شرایط فعلی را خواهد داشت؟ کارشناسان برای این پرسش پاسخ‌های متفاوتی دارند، برخی می‌گویند بازار توان جذب این تعداد خودرو را ندارد مگر اینکه شرایط خاصی بر بازار حاکم باشد و برخی دیگر به طبیعی بودن جذب این تعداد خودرو در بازار ایران عقیده دارند.

هر دو نفر یک خودرو

یک مدیر ارشد صنعت خودرو در پاسخ به سوالی که مطرح شد به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: اگر شرایط فعلی بازار را کنار بگذاریم و فرض کنیم که قدرت اقتصادی مردم در سال‌های آینده افزایش پیدا می‌کند، یکی از مسائلی که در درازمدت مطرح می‌شود این است که تراکم جمعیتی که ما در یک دوره مشخص داشتیم به مرور کمتر شده و این موضوعی است که می‌تواند بر تقاضای خودرو موثر باشد. وی در ادامه تاکید می‌کند که کودکان دهه شصت در دهه ۸۰ به سن خرید خودرو رسیدند و حالا به‌نوعی از بازار خارج شده‌اند، ضمن اینکه تعدادی از آن جوان‌ها به دلیل مسائل اقتصادی توان خرید خودرو ندارند.

این مدیر ارشد با اشاره به اینکه تعیین ظرفیت دو میلیون دستگاهی برای بازار خودرو ایران با مطالعه دقیقی صورت نگرفته است، می‌گوید: بعد از انقلاب ما با سدی به نام جنگ برای تولید خودرو مواجه بودیم، از سویی جمعیت نیز در حال رشد بود به این ترتیب بازار خودروی ایران برای سال‌ها تشنه بود، تا جایی که در دهه ۷۰ به ازای هر ۱۸ نفر یک خودرو وجود داشت. او در ادامه می‌گوید: پس از جنگ به مرور شرایط اقتصادی مردم و همچنین وضعیت تولید خودرو با بهبود همراه شد و حالا شاهد هستیم که سرانه مالکیت خودرو به ازای هر ۵ نفر به یک نفر رسیده است. به عقیده این مدیر ارشد با بررسی شاخص‌های اقتصادی در کشور می‌توان به این نتیجه رسید که سرانه یاد شده برای مالکیت خودرو در ایران عدد مناسبی است؛ زیرا قدرت خرید در کشور ما هنوز فاصله بسیاری با استاندارد کشورهایی دارد که از هر دو نفر یک نفر صاحب خودرو است. این مدیر ارشد در حالی عقیده دارد که با به کارگرفتن راه‌کارهایی مانند خروج خودروهای فرسوده ظرفیت بازار در سال ۱۴۰۴ نهایتا به یک میلیون و ۲۰۰ تا یک میلیون و ۴۰۰ هزار دستگاه می‌رسد که یک کارشناس مسائل اقتصادی عقیده دارد رسیدن به تیراژ دو میلیونی از سوی خودروسازان و جذب آن در بازار کاملا قابل تصور است.

سعید لیلاز در توضیح بیشتر به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: با توجه به تلاطم‌های اقتصادی و سیاسی که همواره در کشور وجود دارد اگرچه تولید ۳ میلیون دستگاه خودرو تا یازده سال دیگر کمی بلندپروازانه به‌نظر می‌رسد؛ اما چنانچه این تعداد خودرو به تولید برسد، هیچ نگرانی بابت فروش آنها در بازار وجود ندارد.

لیلاز با نگاهی به تولیدات خودروسازان در سال ۹۰ می‌گوید: بازار خودروی ایران حتما توان جذب دومیلیون دستگاه خودرو را خواهد داشت همان‌طور که در سال ۹۰ تیراژ یک میلیون و ۶۰۰ هزار، دستگاهی خودروسازان به همراه تمام خودروهایی که در آن سال وارد کشور شدند، با مشکل فروش در بازار مواجه نبودند. لیلاز با اشاره به تجربه صنعت و بازار خودرو در سال ۹۰ می‌گوید:‌ خودرو کالایی است که می‌تواند نسبتش با تعداد جمعیت مساوی باشد؛ یعنی هر نفر یک خودرو داشته باشد، برای مثال هم اکنون در آمریکا یا در آلمان هر ۲ نفر یک خودرو دارد. لیلاز درادامه تاکید می‌کند که تقاضای خودرو در بازار ایران به این زودی‌ها اشباع نخواهد شد تا آنجا که ۱۵ میلیون دستگاه خودروی فعلی می‌تواند به ۳۰ میلیون دستگاه نیز افزایش یابد.

لیلاز در این زمینه عقیده دارد هم خودروسازان توان تولید این تعداد خودرو در سال را دارند و هم بازار ظرفیت جذب کافی را دارد؛ این در حالی است که بازار خودرو دارای یک تقاضای انباشته است که طی سال‌های ۹۱ و ۹۲ در پی بحث‌های قیمتی در بازار به‌وجود آمد و باید طی سال‌های آینده به آن پاسخ داده شود.

اما در حالی که نظر این دو کارشناس در مورد میزان ظرفیت بازار خودروی کشور در دراز مدت متفاوت به‌نظر می‌رسد؛ اما هر دوی آنها در رابطه با تاثیر خروج خودروهای فرسوده در رشد تیراژ خودروسازان نظر واحدی دارند. به این ترتیب این دو کارشناس با اشاره به ضرورت خروج خودروهای فرسوده از چرخه حمل‌و‌نقل کشور عقیده دارند درصورتی‌که از رده خارج شدن خودروهایی با عمر ۱۰ سال در کشور تبدیل به جریانی همیشگی شود، می‌توان به رشد تولید به‌واسطه این اتفاق نیز امیدوار شد. یک مدیر ارشد در صنعت خودرو در این زمینه می‌گوید: از رده خارج شدن خودروهای فرسوده در اضافه شدن به تقاضای بازار بسیار مهم است، در شرایطی که برای خروج خودروهای فرسوده به مردم وام و سوبسیدهای دولتی ارائه شود، سالانه۵۰۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده امکان از رده خارج شدن پیدا می‌کنند این درحالی است که جایگزین کردن این تعداد خودرو می‌تواند به تقاضای عادی بازار اضافه کند.