بررسی چرایی رشد حضور خودروسازان چینی در ایران
میهمان‌های چینی صاحبخانه می‌شوند؟
سارا مالکی: ۱۰ سال پیش و زمانی‌که چینی‌ها با خودرویی کوچک به ایران آمدند تا فعالیت خودروسازی خود را از جنوب شرقی کشور آغاز کنند کسی فکرش را نمی‌کرد امروز آنها برنامه به دست آوردن ۱۵ درصد از بازار خودروی ایران را داشته باشند. حالا با گذشت یک دهه از آغاز نخستین فعالیت‌های جدی یکی از خودروسازان چینی در ایران، محصولات دیگری به آن خودروی کوچک که همچنان در کرمان مونتاژ می‌شود، اضافه شده است. البته حضور چینی‌ها در ایران تنها به یک شرکت ختم نشد و طی سال‌های گذشته نام‌های جدیدی به فهرست چینی‌های فعال در خودروسازی ایران اضافه شد.
سارا مالکی: ۱۰ سال پیش و زمانی‌که چینی‌ها با خودرویی کوچک به ایران آمدند تا فعالیت خودروسازی خود را از جنوب شرقی کشور آغاز کنند کسی فکرش را نمی‌کرد امروز آنها برنامه به دست آوردن ۱۵ درصد از بازار خودروی ایران را داشته باشند. حالا با گذشت یک دهه از آغاز نخستین فعالیت‌های جدی یکی از خودروسازان چینی در ایران، محصولات دیگری به آن خودروی کوچک که همچنان در کرمان مونتاژ می‌شود، اضافه شده است. البته حضور چینی‌ها در ایران تنها به یک شرکت ختم نشد و طی سال‌های گذشته نام‌های جدیدی به فهرست چینی‌های فعال در خودروسازی ایران اضافه شد. در حال حاضر نزدیک به ۱۰ شرکت فعال و نیمه فعال خودروساز چینی در ایران حضور دارند و محصولات تولیدی آنها نیز شامل چندین مدل سواری، وانت و خودروی سنگین می‌شود.
اگرچه با وجود رشدی که تولیدات چینی طی ۱۰سال گذشته در کشور داشته‌اند، آنها تنها نزدیک به ۸ درصد از بازار خودروی کشور را پوشش می‌دهند، اما با این حال هر بار با انتشار آمار تولیدات خودروسازان، حساسیت‌ها و انتقادها نسبت به تیراژ تولیدات چینی‌ها و رشد نسبی آنها برانگیخته می‌شود. آخرین آمار از تولیدات خودروسازان چینی در ۴ ماه گذشته نشان می‌دهد خودروهای سواری چینی مونتاژی، رکوددار افزایش تولید خودروهای سواری در کشور بوده‌اند.
انتقاد به حضور چینی‌ها در کشور و رشد فعالیت آنها در سال‌های اخیر همواره در حالی مطرح شده است که در کنار این انتقادها، اشاره‌ای به چرایی «رشد حضور چینی‌ها در صنعت خودروی کشور» نشده است. چرایی حضور چینی‌ها در کشور از آنجا اهمیت پیدا می‌کند که به‌نظر می‌رسد صرفا با «مخالفت» یا «انتقاد» نمی‌توان به مقابله با جریان یا پدیده‌ای خاص رفت. بر همین اساس با وجود تمام انتقادها و نگاه‌های منفی که در سال‌های گذشته نسبت به حضور چینی‌ها در کشور وجود داشته است، آنها توانستند برای محصولات خود در بازار ایران جایگاهی به دست بیاورند.
با این تفاسیر سوال اصلی در رابطه با فعالیت چینی‌ها در صنعت خودروی کشور این است که دلیل افزایش خودروهای چینی در ایران چیست این سوال در شرایطی مطرح است که خبرگزاری فرانسه طی هفته جاری اعلام کرد که در چین تنها یک چهارم خریداران خودروهای داخلی را انتخاب می‌کنند. سوال دیگری که در این رابطه مهم به‌نظر می‌رسد این است که با توجه به نگاه منفی که همواره نسبت به کالاهای چینی در میان مشتریان وجود داشته، شرکت‌های خودروساز چینی چگونه توانستند بر این نگاه منفی غلبه کنند و محصولات خود را در میان مشتریان ایرانی توسعه دهند؟
سوالاتی که در بالا عنوان شد، در حالی مطرح است که خودروسازان چینی نه تنها در بخش خصوصی کشور حضور پررنگی دارند بلکه رد پای آنها در شرکت‌های خودروسازی بزرگ کشور نیز به وضوح مشاهده می‌شود. اگرچه حضور همه‌جانبه چینی‌ها در صنعت خودروی کشور تا میزان زیادی مدیون تحریم‌های اعمال شده علیه صنعت خودروی کشور از سوی غرب است، اما نمی‌توان تنها عوامل بیرونی را دلیلی بر رشد چینی‌ها در بازار و صنعت خودروی کشور دانست.
کارشناسان عقیده دارند عوامل داخلی متعدد دیگری در کنار تحریم‌های غرب علیه صنعت خودروی کشور، باعث رو آوردن بخشی از مشتریان بازار خودرو به محصولات چشم‌بادامی‌ها و در نهایت رشد آنها در کشور شده است.
با نگاهی به رفتار مشتریان در برخورد با چینی‌های بازار، می‌توان متوجه شد که گرایش به این محصولات که زمانی به‌دلیل «چینی» بودن از اقبال خاصی برخوردار نبودند، تا حدود زیادی به نوع برخورد خودروسازان با مشتریان طی سال‌های اخیر نیز بازمی‌گردد.
به عقیده کارشناسان تسلط بی‌چون و چرای خودروسازان بزرگ کشور بر بازار داخلی و عرضه محصولاتی بدون تنوع، یکی از دلایل اصلی استقبال مشتریان از هر خودروی جدید است؛ فرقی ندارد این محصول چینی باشد یا از کشوری دیگر. اما در این میان عوامل متعددی دست به دست هم دادند تا اقبال حضور در بازاری مانند بازار خودروی کشورمان، نصیب خودروسازان «چینی» شود تا به این ترتیب پس از سال‌ها، انحصار موجود در بازار خودرو به‌واسطه محصولات چشم‌بادامی‌ها اندکی به چالش کشیده شود.
بلیت دیگری نبود جز پکن-تهران
کارشناسان حوزه خودرو در رابطه با چرایی رشد خودروسازان چینی در ایران طی سال‌های اخیر، این موضوع را از چند زاویه بررسی می‌کنند. در نظر گرفتن مسائل بین‌المللی، داخلی و همچنین شرایط خودروسازی چین دلیل رشد چینی‌ها در بازار خودرو کشور از نظر این کارشناسان ضروری است.
یک مدیر ارشد در صنعت خودرو، یکی از دلایل رشد فعالیت چینی‌ها در کشور را «حرکت موازی آنها با شرایط تحریم» ارزیابی می‌کند.
این مدیر ارشد به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «علاوه‌بر استراتژی چینی‌ها که تسلط بر بازار به‌واسطه ارزان‌فروشی است، در واقع چین از شرایط تحریم حاکم بر صنعت خودروی کشور استفاده کرد و پس از خروج خودروسازان غربی از ایران، وارد صنعت خودرو کشور شد.»
طی سال‌های گذشته خودروسازان اروپایی یا کره‌ای حاضر در بخش خصوصی، به دلایل مختلف از جمله اعمال تحریم‌های بین‌المللی فعالیت خود در ایران را رها کردند. در چنین شرایطی این شرکت‌های خودروساز چینی بودند که از سوی فعالان بخش خصوصی جایگزین شرکای سابق شدند؛ زیرا همکاری با خودروسازان چینی به‌عنوان متحد ایران در شرایط تحریم، برای خودروسازان بخش خصوصی بهتر از تعطیلی خطوط تولید بود. این اتفاق در رابطه با خودروسازان بزرگی که در واقع نیمه دولتی هستند هم رخ داد.
یکی از مدیران ارشد در صنعت خودروسازی در همین زمینه عقیده دارد: «پس از اعمال تحریم‌ها علیه صنعت خودروی کشور، چین با کمال میل وارد بازار ایران شد و در همکاری با خودروسازان بخش خصوصی و همچنین دو خودروساز بزرگ، جای پای خود را در بازار خودروی ایران محکم کرد.» اما در این زمینه امیرحسن امیری، مدیر فروش و بازاریابی شرکت مدیران خودرو عنوان می‌کند یکی از زوایایی که در رابطه با چرایی رشد حضور چینی‌ها در ایران باید مورد توجه قرار گیرد، این است که «چین بزرگترین خودروساز دنیاست که سالانه حدود ۲۰ میلیون دستگاه خودرو تولید می‌کند، از سویی باید توجه داشت که دولت چین برای فروش بخشی از این میزان تولید، برنامه‌های تشویقی فراوانی برای صادرات دارد و ایران نیز می‌تواند یکی از مقاصد خودروهای چینی باشد.»
در این زمینه یک فعال حوزه واردات خودرو نیز با اشاره به اینکه «با توجه به شرایط تحریم عملا راه دیگری جز برقراری ارتباط با چین وجود نداشته»، می‌گوید: «یکی از دلایل اصلی رشد واردات خودروهای چینی به کشور یا رشد تیراژ مونتاژی‌ها این است که چینی‌ها بر ورود یا تولید محصولاتی در ایران تمرکز کرده‌اند که جای خالی آنها احساس می‌شود، برای مثال شاسی‌بلندهای ارزان‌قیمت.» فربد زاوه که با تاکید بر اینکه «برخلاف رشد چینی‌ها در بازار مردم همچنان به ایران‌خودرو و سایپا اطمینان بیشتری دارند»، می‌گوید: «سواری‌های چینی توانستند آن بخشی از مشتریان بازار را جذب کنند که از محصولات تکراری داخلی به معنای واقعی خسته شده بودند.» به عقیده زاوه «مشتریان بازار خودرو از سر ناچاری محصولات چینی را انتخاب می‌کنند زیرا خودروسازان داخلی برای چند سال محصول جدیدی به بازار ارائه نکرده بودند.»
حضور چینی‌ها، تهدید یا فرصت؟
هرچند دلیل اصلی انتقادها نسبت به حضور خودروسازان چینی در کشور، بی‌کیفیت بودن محصولات آنها است، اما با توجه به این انتقادها این سوال مطرح می‌شود که اگر محصولات چینی آنطور که گفته می‌شود بی‌کیفیت هستند، پس چرا مصرف‌کنندگان به سراغ آنها می‌روند؟
امیری در پاسخ به این سوال می‌گوید: «در حال حاضر خریداران اصلی بازار خودرو را رده سنی ۱۹ تا ۳۵ سال تشکیل می‌دهند؛ یعنی قشری که به لحاظ موقعیت سنی و تحصیلی که دارند با آگاهی کامل به سراغ خرید این محصولات می‌روند، وقتی این رده سنی کالایی را انتخاب و برای خرید آن اقدام می‌کند به این معناست که آن را از زوایای گوناگون بررسی کرده و بعد آن را خریداری می‌کند.»
این کارشناس فروش در ادامه می‌گوید: «از سویی در حال حاضر ذهنیت مردم نسبت به کالاهای چینی از محصولاتی بی‌کیفیت در حال تغییر است درست مانند اتفاقی که ۳۰ سال قبل برای کالاهای ژاپنی و کره‌ای رخ داد، امروز چینی‌ها مانند ۳۰ سال قبل ژاپن در حال تلاش برای تولید خودروهایی هستند که از نظر آپشن‌ها یا کیفیت قابل قبول باشند و مردم هم این موضوع را دریافته‌اند.»
امیری در نهایت بر این موضوع تاکید دارد که «خودروسازان داخلی طی سال‌های گذشته به‌دلیل وجود مسائلی مانند تحریم‌های بین‌المللی، افزایش هزینه‌های تولید، قیمت‌گذاری دولتی و ... نتوانستند برای توسعه محصول اقدام کنند، در نتیجه علاوه‌بر خودروسازان خصوصی خودروسازان بزرگ کشور نیز برای توسعه محصول به چینی‌ها روی آوردند.»
در این میان با توجه به رشد تیراژ خودروهای چینی در کشور که نشانه‌ای از استقبال مشتریان از محصولات چینی است، این سوال مطرح می‌شود که این اتفاقات حامل چه پیام‌هایی برای خودروسازان است؟ در این زمینه می‌توان گفت که حضور خودروسازان چینی به منزله فرصتی برای مشتریان بازار خودرو است زیرا حق انتخاب آنها از چند مدل خودروی همیشگی داخلی، فراتر می‌رود. در چنین شرایطی امیری عقیده دارد حضور چینی‌ها بر خلاف انتقادهای موجود می‌تواند فرصتی برای مشتری‌ها باشد تا مدل‌هایی متنوع‌تر را در رده‌های قیمتی مختلف انتخاب کنند.
نبود تنوع تولید در محصولات، خصوصا نبود تنوع قیمتی در میان محصولات داخلی، موضوعی است که خودروسازان نیز به آن اشاره دارند.
عبدالله بابایی، مدیر فروش ایران‌خودرو در رابطه با چرایی رشد محصولات چینی در بازار کشور عقیده دارد «خودروسازان نتوانستند در برخی حوزه‌های بازار ورود پیدا کنند، برای مثال خودروسازها نتوانستند تنوع قیمتی را رعایت کنند و محصولاتی را عرضه کنند که علاوه‌بر قیمت‌های متنوع، آپشن‌ها و امکانات متنوعی نیز داشته باشند.» به این ترتیب می‌توان گفت یکی از بارزترین دلایل یکه‌تازی خودروهای چینی در بازار خودرو، ضعف خودروسازان داخلی در زمینه تنوع تولید و حوزه‌های محدود قیمتی است.
در چنین شرایطی پیش‌بینی کارشناسان این است که چنانچه خودروسازان برای برطرف کردن این ضعف‌ها اقدام نکنند، در آینده‌ای نه چندان دور سهم چینی‌ها از بازار خودروی کشور فراتر خواهد رفت؛ زیرا کارشناسان عقیده دارند در حال حاضر تعداد مشتری‌هایی که از تنوع و قیمت‌های خودروسازان رضایت ندارند رو به فزونی است. به عقیده کارشناسان این مشتری‌ها در صورت نیافتن خودروی موردنظر خود در میان محصولات خودروسازان، محصولات چشم‌بادامی‌ها را جایگزین خواهند کرد، در این صورت می‌توان انتظار داشت پیش‌بینی چینی‌ها از سهم ۱۵ درصدی بازار ایران برای خودشان تحقق پیدا کند.
ارسال نظر