پاییز زودهنگام برای صنعت خودرو؟

گروه خودرو: عبور خودروسازان از بحران یکساله افت تولید در حالی از بهار امسال رخ داد که حالا و در سایه بحث بر سر «کاهش قیمت خودرو»، بازگشت روزهای سخت به خطوط تولید، یکی از احتمالات این روزهای صنعت خودرو به‌شمار می‌رود. رشد ۸۰ درصدی تولید خودرو در بهار امسال، در تیرماه نیز ادامه پیدا کرد تا به این ترتیب خودروسازان نسبت به چهار ماهه سال گذشته رشدی ۴/۷۱ درصدی را تجربه کنند. این میزان رشد در صنعتی که برای ماه‌ها گرفتار افت تولید بود، در حالی نشانه خوبی برای خروج از رکود محسوب می‌شود که حالا و با ادامه پیدا کردن بحث‌ها پیرامون قیمت خودرو، این احتمال وجود دارد که صنعت خودرو در آستانه پاییزی زود هنگام قرار بگیرد. اگرچه تولیدات صنعت خودرو از ابتدای امسال با رشد و بهبود مستمر همراه بوده است، اما اعلام قیمت‌های جدید از سوی شورای رقابت و آغاز اعتراض‌ها پس از آن کافی بود تا همه چیز از نظم خود خارج شود. پس از اینکه شورای رقابت در اواسط تیرماه گذشته قیمت‌های جدید برای محصولات خودروسازان را اعلام کرد، بازار خودرو که برای مدت‌ها در انتظار روشن شدن تکلیف قیمت‌ها بود فعالیت خود را آغاز کرد. اما اعتراض‌ نمایندگان مجلس به قیمت‌های اعلام شده و وعده کاهش ۱۵ تا ۳۰ درصدی آنها باعث شد تا رونق بازار تنها مدت کوتاهی ادامه پیدا کند و مشتریان بار دیگر انتظار پیشه کنند. حالا بیش از یک ماه از آغاز این ماجرا می‌گذرد. در این مدت اگرچه تولیدات خودروسازان روند رو به رشد خود را حفظ کرده‌ است، اما به عقیده کارشناسان بعید نیست با ادامه پیدا کردن بحث‌ها برای «کاهش قیمت» که به‌نوعی مشتریان را به خروج از بازار دعوت می‌کند، خودروسازان بار دیگر با چالش جدیدی در تولید مواجه شوند. مناقشه بر سر قیمت خودرو حتی با وجود اعلام «نهایی بودن قیمت خودروهای داخلی» از سوی رئیس شورای رقابت همچنان از جانب اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس ادامه دارد. در چنین شرایطی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با ادامه پیدا کردن مناقشات نمایندگان مجلس با شورای رقابت بر سر کاهش قیمت خودرو، ممکن است تلاش خودروسازان برای خروج از رکود تنها چند ماه بیشتر دوام نداشته باشد و بار دیگر رکود بر دومین صنعت کشور پس از نفت غلبه کند. به گفته کارشناسان وعده‌های نمایندگان مجلس برای کاهش قیمت خودرو که باعث دست نگاه داشتن مشتریان از خرید شده است، می‌تواند به راحتی چرخه مالی خودروسازان را با اختلال همراه کرده و آنان را برای ادامه تولید با کمبود نقدینگی دوباره همراه سازد.

اگر کشمکش‌ها تمام نشود...

یک کارشناس مسائل اقتصادی در رابطه با ادامه پیدا کردن بحث کاهش قیمت خودرو از سوی نمایندگان مجلس می‌گوید: «بحث‌های فعلی در رابطه با قیمت خودرو بیشتر سیاسی است تا اقتصادی.» سعید لیلاز در ادامه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «وقتی چنین بحث دنباله‌داری در رابطه با قیمت خودرو ایجاد می‌شود این سوال مطرح می‌شود که چرا نمایندگان مجلس نسبت به موضوعات دیگر به این میزان حساسیت نشان نمی‌دهند؟ مثلا موضوعی مانند افزایش واردات خودرو که طی ماه‌های اخیر رکورد واردات در تاریخ کشور را شکسته است.» لیلاز عقیده دارد، «در شرایطی که خودروسازان به واسطه رشد تولید در حال خروج از رکودی طولانی‌ مدت بودند، پیش کشیدن بحث‌هایی مانند کاهش قیمت خودرو نتیجه‌ای نخواهد داشت جز قربانی شدن تولید.» پیش‌بینی کارشناسان در رابطه با بازگشت دوباره رکود به صنعت خودرو در صورت ادامه پیدا کردن بحث‌های فعلی در رابطه با قیمت خودرو، در حالی است که خودروسازان نیز چنین موضوعی را تایید می‌کنند. در همین زمینه یک مدیر ارشد در صنعت خودرو به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «در حال حاضر می‌توان گفت صنعت خودرو به شرایط رکود نزدیک شده است. اگر تمام بحث‌هایی که بر سر قیمت خودرو وجود دارد و اصرار نمایندگان برای کاهش قیمت خیلی زود تمام شود، می‌توان موج رکودی که در حال بازگشت به صنعت خودرو است را رد کرد.» این مدیر ارشد در ادامه می‌گوید: «اما اگر این شرایط تا چند هفته دیگر ادامه پیدا کند، همه چیز مختل می‌شود؛ زیرا تا همین حالا هم به دلیل وعده‌هایی که برای کاهش قیمت داده شده است، چند هفته‌ای است که پول وارد صنعت خودرو نشده است.» این مدیر ارشد در صنعت خودرو با اشاره به این موضوع که «خودروسازان تا همین حالا هم در مقابل کاهش تولید مقاومت کرده‌اند» می‌گوید: «اگر زمان بازگشت نقدینگی به صنعت خودرو به دلیل انتظار مشتریان برای کاهش قیمت خودرو بیش از این طولانی شود، ما نمی‌توانیم به قطعه‌سازان نقدینگی برسانیم در چنین شرایطی آنها نیز نمی‌توانند قطعات مورد نیاز ما را تامین کنند. به این ترتیب خواهیم دید که بر سر یک مناقشه آن هم در شرایطی که نهاد مسئول قیمت‌ها را تایید کرده است، تولید بار دیگر با افت همراه خواهد شد.»

بعد از رشد تولیدات خودروسازان در بهار امسال، زنجیره قطعه‌سازی کشور در پی افزایش ظرفیت تولید، ۲۰ هزار نیروی جدید استخدام کرد. حال اما با ادامه پیدا کردن شرایط موجود، بعید نیست اشتغال این تعداد نیرو در معرض تهدید قرار گیرد.

عضو هیات مدیره انجمن قطعه‌سازان در همین زمینه با اشاره به اینکه «برخی از نمایندگان مجلس برای کاهش قیمت خودرو اصرار دارند»، می‌گوید: «مجلس حق قانونی نظارت بر کلیه امور را دارد و قوانین در مجلس تدوین می‌شود؛ بنابراین طبق قانون باید شورای رقابت در قیمت‌گذاری ورود پیدا کند.» محمدرضا نجفی‌منش با اشاره به اینکه «حدود ۷۵ درصد قیمت خودرو مربوط به قطعات آن است»، می‌گوید: «هرگونه فشار به خودروسازان برای کاهش قیمت مستقیما به قطعه‌سازان منتقل شده و باعث از بین رفتن اشتغال و افزایش واردات خواهد شد.» به عقیده کارشناسان در صنایع بزرگ مانند صنعت خودرو، مشکلات با تاخیر خود را نشان می‌دهند. این صنایع مانند قطاری هستند که هنگام ترمز کردن به دلیل بزرگ بودن به سرعت نمی‌ایستد و کمی زمان می‌برد تا به توقف کامل برسد. این مثالی است که صنعتگران حوزه خودرو برای نشان دادن شرایط خودروسازی کشور به آن اشاره می‌کنند. آنها می‌گویند زمانی که نقدینگی به صنعت خودرو نمی‌رسد، خودروساز کمی تحمل می‌کند، اما بعد از آن نمی‌تواند به قطعه‌ساز پول بدهد. قطعه‌ساز نیز با تکیه به مواد اولیه‌ای که ممکن است در دست داشته باشد برای مدتی به تولید ادامه می‌دهد؛ اما این شرایط نیز برای قطعه‌سازان تا مدتی می‌تواند ادامه داشته باشد و بعد از آن ارسال قطعات به خطوط تولید قطع خواهد شد. اینجاست که خودروساز به انبار قطعات خود تکیه می‌کند و تولید می‌تواند تا زمانی‌که موجودی انبار تمام شود ادامه داشته باشد. به این ترتیب می‌توان مشاهده کرد از زمان ایجاد یک مشکل در صنعت خودرو تا مشاهده کردن نشانه‌های بیرونی آن که همان «افت تولید» است، چیزی بین یک تا دو ماه زمان نیاز است.

حال با گذشت مدت زمانی نزدیک به یک ماه از آغاز مشکلات خودروسازان در پی اصرار نمایندگان به کاهش قیمت خودرو، ممکن است پیش‌بینی کارشناسان مبنی‌بر بازگشت رکود به صنعت خودرو به‌واسطه ایجاد اختلال در زنجیره مالی خودروسازان به واقعیت تبدیل شود.

کاهش قیمت خودرو، از حرف تا عمل

اما اصرار نمایندگان مجلس برای کاهش قیمت خودرو بین ۱۵ تا ۳۰ درصد در حالی است که مشاور انجمن خودروسازان عقیده دارد دخالت‌هایی از این دست، پیش از این نیز صنعت خودرو را با چالش مواجه کرده بود. داود میرخانی رشتی به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «دوستان با دلسوزی به دنبال کاهش قیمت هستند، اما چون ادعای آنها از پایه علمی کافی برخوردار نیست، زیان فراوانی برای صنعت و اقتصاد کشور به همراه خواهد داشت.» میرخانی رشتی با اشاره به وجود ادعاهایی از این دست برای صنعت خودرو در گذشته می‌گوید: «در دنیا تجربه نشان داده است دخالت دولت در صنعت هیچ‌گاه به نفع تولید نبوده است زیرا نگاه دولتی‌ها به مسائل مقطعی و احساسی است و وجود این نگاه می‌تواند به تولید لطمه وارد کند.»

این مدیر سابق شرکت ایران‌خودرو در ادامه می‌گوید: «حالا هم بار دیگر صنعت خودرو اسیر یک تصمیم احساسی شده است آن هم در شرایطی که انتظار می‌رفت به واسطه رشد تولید اوضاع صنعت خودرو با بهبود همراه شود.»