حمایت بدون رقابت مخرب است

گروه خودرو: در روزهایی که خودروسازان کشور به‌دنبال افزایش قیمت محصولات خود بوده و از رشد تیراژشان راضی به‌نظر می‌رسند، حسن روحانی رئیس‌جمهور نیز به جمع منتقدان تولید‌کنندگان خودرو در کشور پیوسته است. همین سه روز پیش بود که محمدرضا نعمت‌زاده وزیر «صنعت، معدن و تجارت» با اشاره به عملکرد سه ماه گذشته خودروسازان در بخش تولید و افزایش تیراژ، از آنها ابراز رضایت کرد، بدون آنکه اشاره‌ای به مشکلات کیفی و قیمت بالای خودروهای تولید داخل کند. این در حالی است که مشتریان نه تنها خوشحالی چندانی بابت رشد تیراژ (به دلیل کیفیت پایین خودروها) ندارند؛ بلکه نسبت به سطح کیفی و همچنین قیمت خودروهای تولید داخل معترض هستند. حالا اما رئیس‌جمهور به‌نوعی حرف دل مردم را زده است و با انتقاد از کیفیت پایین و رقابت ناپذیری خودروسازان، برای اولین بار در عمر حدودا یکساله دولت یازدهم، آنها را آماج انتقادات خود قرار داده تا مشخص شود وی نیز مانند مردم از کیفیت خودروهای تولیدی راضی نیست.

رئیس‌جمهور که در مراسم بزرگداشت روز صنعت و معدن صحبت می‌کرد، ابتدا گفته که «حمایت باید در کنار رقابت باشد؛ اگر حمایت باشد، ولی در کنار آن رقابتی رخ ندهد، این حمایت مخرب است.»

وی در ادامه این پرسش را هم مطرح کرده که «چرا بسیاری از صنایع ما بعد از ۵۰-۴۰ سال قدرت رقابت ندارند؟ مگر می‌شود در یک کشور برای همیشه از صنعت حمایت کرد؟ نوزاد و نوجوان نیاز به حمایت دارد، اما جوان بالغ، توانمند و رشیدی که بیش از ۴۰ یا ۵۰ سال از عمرش گذشته، باز هم نیاز به حمایت دارد؟ آن وقت می‌توانیم بگوییم این جوان در مسیر پیشرفت قرار می‌گیرد؟»

هرچند روحانی در این بخش از اظهارات خود، خودروسازان را به طور مستقیم مورد انتقاد قرار نداده، اما از کدهایی استفاده کرده که کاملا مشخص می‌کند منظورش شرکت‌های خودروساز داخلی است. انتقاد روسای جمهور کشور از خودروسازان، البته موضوع جدیدی نیست، چه آنکه رئیس دولت قبل نیز در ماجرای قیمت‌گذاری خودرو، از خجالت جاده مخصوصی‌ها درآمد و با آن جمله معروفش (خودرو کیلویی چند؟)، تا مدتی نقشه‌های خودروسازها را برای افزایش قیمت، نقش بر آب کرد. نه اینکه روحانی نیز از گرانی خودرو انتقاد کرده باشد، اما با توجه به اشاره‌اش به کیفیت پایین خودروها و نبود رقابت در بازار داخل، به‌نظر می‌رسد وی نیز می‌خواسته به‌نوعی خودروسازان را از افزایش قیمت محصولات شان در شرایط کیفی و قیمتی فعلی، بر حذر دارد.

گفته‌های روحانی همچنین این پیام را نیز برای خودروسازان به‌همراه دارد که دیگر نباید چندان به حمایت‌های دولت دل‌خوش کنند و وقت آن است که خود گلیم شان را از آب بیرون بکشند. البته خودروسازان هم‌اکنون از خود خواهند پرسید که «کدام حمایت؟ مگر دولت در دو سال گذشته از آنها حمایت کرده است؟» این پرسش‌های خودروسازان از آن جهت است که دولت (دولت‌های دهم و یازدهم) طی دو سال گذشته حمایت مالی چندانی از آنها نکرد و در بحث قیمت‌گذاری نیز دست خودروسازها را باز نگذاشت. این در حالی است که قطعا منظور رئیس‌جمهور از «حمایت»، یک سال و دو سال پیش نیست؛ بلکه ریشه این «حمایت» را باید در طول عمر حدودا ۵۰ ساله صنعت خودرو کشور جست‌وجو کرد.

در واقع به‌نظر می‌رسد رئیس‌جمهور خواسته باز هم خودروسازان را به یاد حمایت‌های مالی و تعرفه‌ای بیندازد و آنها را بازخواست کند که چرا با وجود این حمایت‌ها، رضایت مردم به دست نیامده و رقابتی در بازار خودرو کشور شکل نگرفته است. به عبارت بهتر، رئیس‌جمهور نیز مانند بقیه مردم می‌خواهد بداند که چرا پس از این همه سال فعالیت خودروسازان و حمایت‌های مالی از آنها، صنعت خودرو نتوانسته حتی دل مشتریان داخلی را به دست بیاورد؟

رئیس‌جمهور هم مانند بقیه مردم می‌خواهد بداند چرا پس از حدود ۵۰ سال، خودروهایی تولید می‌شود که آلایندگی و مصرف سوخت شان چند برابر خودروهای خارجی است؟

روحانی اتفاقا در اظهارات خود به‌نوعی خودروسازان را نیز انذار داده و گفته که «صنعت باید به نفع مردم تمام شود؛ اگر صنعتی محیط را آلوده می‌کند باید برای آن محدودیت قائل شویم.» وی در ادامه این را هم گفته که «دولت ناچار است یکسری خودرو با سوخت کم وارد کند؛ زیرا ناوگان کشور نیاز به تحرک دارد.»

رئیس‌جمهور در نهایت به بحث کیفیت خودروهای داخلی نیز اشاره کرده و گفته که «ما نمی‌توانیم مدام خواهش کنیم و بگوییم در زمینه خودرو یک حرکت کیفی رخ دهد و این حرکت رخ ندهد.»

روحانی در ادامه دست روی نقطه ضعف صنایع کشور به‌خصوص خودروسازی نیز گذاشته و گفته که «اگر ما انرژی را به قیمت جهانی تحویل تولید دهیم، آیا تولید کشور ما قدرت صادرات دارد؟ اگر دروازه‌های کشور را باز بگذاریم و تعرفه را کنار زنیم، تولید کشور ما توان رقابت با منطقه و جهان را دارد؟»

اظهارات رئیس‌جمهور به خوبی نشان دهنده نارضایتی وی از عملکرد خودروسازان در حوزه کیفی است و نارضایتی وی تا آنجا پیش رفته که هیچ اشاره‌ای به رشد تولید خودروهای داخلی طی سه ماه نخست امسال نکرده است. به اعتقاد کارشناسان، اینکه رئیس‌جمهور حاضر نشده در روز صنعت و معدن از رشد تولید خودرو بگوید و این موضوع را ناشی از سیاست‌های مثبت دولت خود عنوان کند، نشان از نارضایتی زیاد وی از خودروسازان و عملکرد نامناسب آنها در حوزه‌های کیفی و قیمتی دارد.

اما رئیس‌جمهور در بخش بسیار مهمی از اظهارات خود، از نبود رقابت در بین خودروسازان کشور صحبت به میان آورده و به‌نوعی گفته که آنها تمایلی به حضور رقیبی در مقابل خود ندارند. روحانی گفته که «در برخی از نامه‌هایی که در این مدت به رئیس‌جمهور و دولت داده شده، گفته‌اند اگر دو مرکز بزرگ برای این صنعت (خودرو) وجود دارد مبادا مرکز سومی تاسیس شود.» به‌نظر می‌رسد این گفته روحانی اشاره مستقیم دارد به موضوع «تشکیل قطب سوم خودروسازی در کشور»؛ چه آنکه قرار است این «قطب» در چابهار تاسیس و به رقیبی برای ایران خودرو و سایپا تبدیل شود.

این در شرایطی است که با توجه به گفته‌های رئیس‌جمهور، خودروسازان مخالف این اتفاق هستند و نمی‌خواهند در قلمرو خود، خودروساز دیگری را راه بدهند. دلیل این مخالفت خودروسازان به‌نظر روشن می‌رسد، به نحوی که با توجه به اوضاع نامناسب کیفی و قیمتی شان، آنها توان رقابت با دیگران را در خود نمی‌بینند و از طرفی نمی‌خواهند بازار کشور را با دیگری تقسیم کنند. با این حال گویا دولت تصمیم خود را برای رقابت‌پذیر کردن صنعت خودروگرفته است اما آیا خودروسازان داخلی که چندان گوش‌شان به انتقادها بدهکار نیست، زیر بار خواهند رفت؟