فعلا با آمریکا رابطه نداریم

گروه خودرو- حواشی اظهارات حسن روحانی رئیس‌جمهور کشور در اجلاس داووس مبنی‌بر واگذاری بخشی از سهام خودروسازان ایرانی به خارجی‌ها، حالا وارد فاز تازه‌ای شده و از مسوولان وزارت «صنعت، معدن و تجارت» گرفته تا نمایندگان مجلس شورای اسلامی، نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. روحانی در اظهارات خود تاکید کرد: ایران حاضر است شرکت‌های خارجی را در مالکیت سهام خودروسازان خود سهیم کند که این موضوع از نظر کارشناسان معنایی جز چراغ سبز دولت ایران برای واگذاری سهام ایران خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به خارجی‌ها ندارد. هرچند بیشتر کارشناسان و همچنین برخی مسوولان وزارت صنعت و نمایندگان مجلس از این موضوع استقبال کرده و آن را منجر به رشد تکنولوژیک خودروسازی کشور می‌دانند، اما اینکه سهام صنعت‌خودرو به کدام کشور یا شرکت خارجی واگذار شود، محل اختلاف‌نظر است. برخی کارشناسان بر این باورند که آمریکایی‌ها بهترین گزینه برای خرید سهام خودروسازان ایرانی به شمار می‌روند و در درجه بعد نیز شرکت‌های اروپایی مانند رنو و پژو گزینه‌های مناسبی برای این کار به حساب می‌آیند. به اعتقاد این دسته از کارشناسان، در حال حاضر شرکت‌های خودروساز آمریکایی به‌خصوص «جنرال موتورز» به آخرین تکنولوژی و فناوری روز صنعت‌خودرو مجهزند و راه‌های ارتقای سطح کیفی و کاهش قیمت را خوب می‌دانند و این در شرایطی است که اتفاقا خودروسازی ایران نیز اصلی‌ترین نقاط ضعف خود را در این دو مقوله (کیفیت و قیمت) دارد. در حال حاضر بیشترین شکایت مشتریان ایرانی، ابتدا از کیفیت و سپس از قیمت خودروهای داخلی است و بر همین اساس آرزوی حضور خودروسازانی را در ایران دارند که بتوانند این دو ایراد اصلی «جاده مخصوصی‌ها» را رفع کنند. به‌این‌ترتیب در بین خودروسازانی که نام برده شد، بعید به نظر می‌رسد شرکت‌های آسیایی مانند تویوتا و هیوندایی ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را قبول کنند، چه آنکه پیش‌تر محافظه کاری شدیدشان را به ایرانی‌ها نشان داده‌اند. تجربه همچنین نشان داده شرکت‌های آلمانی (مثلا فولکس واگن) نیز چندان تمایلی به سرمایه‌گذاری وسیع در ایران ندارند و بیشتر بازار را آن هم در تیراژی محدود، می‌خواهند. تکلیف رنو و پژو و رفتاری که با خودروسازی ایران در دوران تحریم کردند نیز مشخص است؛ پژو بیست سال از بازار ایران استفاده کرد، بی‌آنکه حتی یک یورو سرمایه‌گذاری مستقیم انجام دهد و دست آخر نیز به راحتی از کشورمان رفت و پشت سرش را هم نگاه نکرد. اینکه خودروسازی ایران طی دو سال گذشته با افت شدید تولید روبه‌رو شد و قیمت محصولاتش به بیش از دو برابر رسید، قطعا یکی از مقصران اصلی اش، پژو است که با عتاب شریکش (جنرال موتورز آمریکا که بخش کوچکی از سهامش را خرید) ناگهان ایران خودرو را تنها گذاشت و رفت. هرچند رنو رفتار بهتری را نسبت به هموطنش انجام داد، اما این خودروساز فرانسوی نیز با شدت گرفتن تحریم‌ها نتوانست تاب بیاورد و درست مثل پژو که با دستور آمریکایی‌ها ایران را ترک کرد، با تهدید و تحریم ایالات‌متحده، فعالیت‌های خود را در خودروسازی ایران به تعلیق درآورد.

اگرچه کارشناسان بر این باورند که رنو و پژو به‌دلیل آشنایی با صنعت و بازار ایران همچنان گزینه‌های مناسبی برای همکاری مشترک و حتی انتقال سهام به شمار می‌روند، اما تاکید دارند که ارتباط دوباره با آنها باید محتاطانه و به اصطلاح برد-برد باشد. در کنار کارشناسان، مسوولان وزارت «صنعت، معدن و تجارت» و حتی خودروسازان نیز به این نتیجه رسیده‌اند که دیگر نباید مانند گذشته و با روش‌های قبلی، با شرکت‌های خارجی قرارداد ببندند. آنها حتی تقریبا این را هم پذیرفته‌اند که اگر بخشی از سهامشان به خارجی‌ها واگذار شود، شرایط بهتری نصیب صنعت و بازار خودرو ایران خواهد شد؛ زیرا وقتی خودروسازان خارجی در «جاده مخصوص» سهام داشته باشند، طبعا احساس مسوولیت بیشتری خواهند داشت و رفتارشان نسبت به گذشته بهتر خواهد بود.

اما نکته مثبتی که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد (تمایل آمریکایی‌ها برای حضور در «جاده مخصوص» و سهیم شدن در سهام خودروسازان ایرانی) را می‌توان یک کاتالیزور (سرعت دهنده) در شراکت ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها در صنعت‌خودرو دانست. در کنار آمریکایی‌ها البته رنوی فرانسه نیز سودای مالکیت در «جاده مخصوص» دارد، به نحوی که گفته می‌شود برای خرید سهام پارس‌خودرو ابراز تمایل کرده است. اخبار جزئی‌تر و تایید نشده ای نیز منتشر شده که می‌گوید فیات ایتالیا (سهامدار کرایسلر آمریکا) بدش نمی‌آید، بخشی از سهام سایپا را در اختیار داشته باشد.

البته ظاهرا مخالفت‌هایی نیز در بدنه خودروسازان برای واگذاری سهام به خارجی‌ها وجود دارد که احتمالا در آینده بیشتر خود را نشان خواهد داد؛ هرچند ظاهرا موضع دولت و وزارت «صنعت، معدن و تجارت» در برابر واگذاری سهام خودروسازان به شرکت‌های خارجی، قاطع است. رئیس‌جمهور که در اجلاس داووس رسما برای واگذاری سهام خودروسازان ایرانی به خارجی‌ها اعلام آمادگی کرد و حالا وزارت «صنعت، معدن و تجارت» و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز با حمایت از طرح «روحانی»، آن را مایه ارتقای کمی و کیفی خودروسازی کشور می‌دانند.

به گفته آنها، شرکت‌های خارجی به شرط توانمندی و همچنین کمک به رشد و توسعه صنعت‌خودرو ایران، می‌توانند بخشی از سهام این صنعت را در اختیار بگیرند و مسوولان ایران خودرو و سایپا و پارس‌خودرو نیز باید همکاری لازم را در این ماجرا داشته باشند. هرچه باشد، در حال حاضر تصمیم گیر اصلی در سیاست‌های بنیادی خودروسازان را باید سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بدانیم و طبعا تصمیم نهایی در مورد انتقال سهام صنعت‌خودرو به شرکت‌های خارجی نیز با آنهاست. هم‌اکنون مجموعا چیزی حدود ۵۰ درصد سهام ایران خودرو و سایپا در دست دولت است، با این حال حرف اول و آخر را در صنعت‌خودرو، دولت می‌زند و طبعا ماجرای انتقال سهام به خارجی‌ها نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود. در این مورد، وزیر «صنعت، معدن و تجارت» با حمایت از پیشنهاد رئیس‌جمهور، می‌گوید که وزارتخانه موافق حضور خودروسازان خارجی در ایران است و از این موضوع استقبال می‌کند. محمدرضا نعمت‌زاده در واکنش به اینکه گفته می‌شود رنوی فرانسه برای خرید سهام پارس‌خودرو ابراز تمایل کرده، اما برخی موافق این موضوع نیستند، تاکید می‌کند: اگر پیشنهاد خوبی برای خرید سهام صنعت‌خودرو ارائه شود، خودروسازان باید حتما استقبال کنند؛ البته باید شرایط مناسب باشد، در غیر این صورت اجازه واگذاری سهام را نخواهیم داد.

وزیر «صنعت، معدن و تجارت» همچنین در پاسخ به این پرسش که اگر خودروسازان آمریکایی خواهان سهام صنعت‌خودرو ایران باشند، چه پاسخی از دولت ایران دریافت خواهند کرد، می‌گوید: فعلا که با آمریکا رابطه نداریم. این گفته نعمت‌زاده در شرایطی است که گفته می‌شود طی چند ماه گذشته نمایندگانی از خودروسازی آمریکا رفت و آمدهایی به ایران داشته و مذاکراتی نیز در مورد مسائل مختلف از جمله همکاری‌های مشترک و انتقال سهام انجام داده‌اند. البته هیچ مقام رسمی نه در ایران و نه در آمریکا هنوز این موضوع را تایید نکرده است. هرچه هست، با توجه به اظهارات نعمت‌زاده، ظاهرا فعلا نباید منتظر حضور آمریکایی‌ها در خودروسازی ایران باشیم؛ البته نه اینکه مذاکره‌ای بین ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها انجام نشده و طرفین علاقه‌ای به همکاری مشترک ندارند؛ بلکه چون این موضوع ارتباط مستقیمی با روابط سیاسی دولت‌های ایران و آمریکا دارد، برای تحقق آن فعلا باید صبر کرد. در این مورد، رضا رحمانی رئیس کمیسیون صنایع مجلس با تاکید بر اینکه نمایندگان از پیشنهاد رئیس‌جمهور مبنی‌بر واگذاری سهام خودروسازان به خارجی‌ها استقبال می‌کنند، می‌گوید: ما بحثی جدی در مورد حضور آمریکایی‌ها در خودروسازی ایران نکرده‌ایم؛ ولی هر جا عزت ملی و منافع کشور رعایت شود، حاضر به همکاری با خارجی‌ها خواهیم بود. وی تاکید می‌کند که رئیس‌جمهور ایده خوبی را در اجلاس داووس مطرح کرده و مجلس شورای اسلامی نیز به شرط آنکه خارجی‌ها در خودروسازی ایران سرمایه‌گذاری مستقیم انجام بدهند، از حضور آنها در «جاده مخصوص» حمایت خواهد کرد. به گفته رئیس کمیسیون صنایع، واگذاری سهام صنعت‌خودرو به آمریکایی‌ها نیز منوط به روابط سیاسی ایران و ایالات‌متحده است که اگر این ارتباط برقرار و مسائل مربوط به «توافق ژنو» به اجرا درآید، روند اجرای این کار (شراکت با خودروسازان آمریکایی) نیز تسهیل خواهد شد. رحمانی در عین حال تاکید می‌کند که دنیا بزرگ است و فقط نباید روی خودروسازان آمریکایی تمرکز کرد. با توجه به اظهارات وزیر «صنعت، معدن و تجارت» و رئیس کمیسیون صنایع، باید منتظر ماند و دید آینده روابط سیاسی ایران و آمریکا به چه سمتی خواهد رفت؛ چه آنکه ظاهرا تا مسیر ارتباطی دو کشور بازگشایی نشود، نباید امیدی به ارتباط خودرویی ایران و آمریکا حداقل به این زودی‌ها داشت.