گروه خودرو- به اعتقاد بسیاری از کارشناسان تعرفه واردات خودرو، دیواری است که به واسطه آن بازار خودروهای داخلی برای سال‌ها از بازار جهانی خودرو دور مانده است. سیاست دولت در علم کردن این دیوار این بوده که به‌طور ویژه از صنعت خودرو حمایت کند. به این ترتیب که با کنترل ورود خودروهای خارجی به واسطه وضع تعرفه‌های سنگین، خودروسازان داخلی فرصت بیشتری داشته باشند تا به میزانی از رشد در تولید و طراحی خودرو برسند که توان رقابت با محصولات آن سوی مرزها را داشته باشند. اما بعد از سال‌ها اعمال تعرفه‌های سنگین به نظر می‌رسد این نوع حمایت از صنعت خودرو نه تنها باعث رشد چشمگیر طراحی و تولید خودرو در کشور نشده است که برعکس، به‌دلیل وجود چنین حمایتی حرکت خودروسازان به سمت تکنولوژی روز دنیا بسیار کند بوده است. به عقیده کارشناسان اعمال تعرفه‌های سنگین برای واردات خودرو، در واقع خودروسازان را از فضای رقابتی دور کرده و آنها را به بازار داخلی و مشتری‌هایی که دستشان از خرید خودروهای روز دنیا کوتاه بوده دلخوش کرده است. این نظر کارشناسان در حالی است که خودروسازان از تعرفه واردات خودرو به عنوان حمایتی خاص از سوی دولت سخن به میان نمی‌آورند. آنها خصوصا بعد از افزایش نرخ ارز و کاهش ۴۵ درصدی تعرفه واردات خودرو در سال ۹۱، بر این نظر خود پافشاری هم می‌کنند و با انجام محاسباتی می‌گویند که با توجه به نرخ ارز، تعرفه موثر واردات خودرو نه تنها ۴۰ درصد نیست؛ بلکه ۲۸ درصد است که فرقی با آزادسازی واردات ندارد. اما حتی با وجود چنین کاهشی در تعرفه موثر واردات خودرو، بخش بزرگی از بازار همچنان در اختیار خودروسازان بزرگ کشور قرار دارد، زیرا با افزایش نرخ ارز، واردات خودرو خیلی هم به‌صرفه نیست و قیمت فروش یک خودرو وارداتی بسیار گران تمام می‌شود. تعرفه واردات خودرو خاص کشور و خودروسازان ما نیست، بسیاری از کشورهایی که هم‌اکنون صنعت خودرو آنها جهانی شده است از ابزار تعرفه برای رشد صنعت خود استفاده کرده‌اند، اما واقعیت این است که کنترل شدید واردات خودرو به این کشورها (کشوری مانند کره از چنین سیستمی برای رشد صنعت خودرو خود بهره می‌برد) با رشد صنعت خودرو آنها همراه بوده است حال آنکه در رابطه با صنعت خودرو کشورمان نه تنها شاهد چنین اتفاقی نبوده‌ایم؛ بلکه برعکس شاهد توقف در تولید برخی محصولات طی سال‌های طولانی بوده‌ایم. اما دلیل این اتفاق چیست؟ اگر حمایت تعرفه‌ای از خودروسازان باعث پیشرفت این صنعت نشده است، چرا همچنان ادامه دارد و چرا دولت به جای چنین حمایتی از خودروسازان به سراغ حمایت‌های دیگری که به نفع مشتری نیز باشد نمی‌رود؟ به عبارتی دولت به جای حمایت تعرفه‌ای از خودروسازان چه حمایت دیگری را می‌تواند انجام دهد؟

حمایت‌ها از خودروسازان همگن نیست

در پاسخ به سوالاتی که مطرح شد، کارشناسان عقیده دارند برای اینکه حمایتی از جنس تعرفه واردات خودرو در بهبود وضعیت صنعت خودرو اثرگذار باشد بخش‌هایی مانند سیستم بانکی، قانون کار، فضای کسب‌و‌کار و... نیز باید به صورت استاندارد برای خودروساز فراهم باشد. بر همین اساس هم‌اکنون دو دیدگاه در رابطه با تعرفه واردات خودرو مطرح است.

دیدگاه اول مربوط به خودروسازان است؛ چراکه آنها معتقدند با وجود فراهم بودن نرخ بهره بانکی، آزاد سازی قیمت‌ها و ایجاد فضایی مناسب برای کسب‌و‌کار دیگر نیازی به حمایت تعرفه‌ای دولت ندارند. اما دیدگاه دیگر این است که تعرفه زمانی در پیشرفت صنعت خودرو کشور تاثیرگذار خواهد بود که دیگر زمینه‌های تولید نیز در کشور فراهم باشد و تعرفه واردات حمایتی یک طرفه نباشد.

برای مثال، با نگاهی به صنعت خودرو کشورمان و صنعت خودرو کشوری مانند کره که می‌توان گفت از حمایت‌های تعرفه‌ای مشابه ایران برخوردار بوده، می‌توان به این نتیجه رسید که در کشوری مانند کره در کنار اعمال تعرفه‌های سنگین، موارد دیگری مانند نرخ بهره بانکی، قانون کار، تجارت جهانی و... به خودروسازان این کشور کمک کرده تا خود را با تکنولوژی روز دنیا همگام کنند.

سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در رابطه با این موضوع با اشاره به تک بعدی بودن حمایت تعرفه‌ای به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: تعرفه واردات خودرو در واقع برای خودروسازان و پیشرفت صنعت خودرو کشور امتیازی محسوب نمی‌شود؛ بلکه بیشتر برای بانک‌هایی که نرخ بهره آنها ۲۷ درصد است و همچنین برای کارکنان صنایع خودروسازی امتیاز محسوب می‌شود، زیرا در مقابل چنین امتیازی خودروسازان حتی در زمانی که تولیداتشان به یک سوم هم رسیده بود حق اخراج حتی یک کارگر را هم نداشتند.

هرچند به عقیده لیلاز خودروسازان به هیچ حمایتی نیاز ندارند و همین‌که دولت از این صنعت کنار بکشد و شرایط آزادسازی اقتصادی به صورت کامل رخ دهد آنها می‌توانند به بهترین شکل با خودروسازان خارجی به رقابت بپردازند، اما براساس دیدگاه دوم لزوم حمایت‌های دیگر ضروری به نظر می‌رسد. بر اساس دیدگاه دوم چه در زمانی که حمایت‌های تعرفه‌ای از صنعت خورو وجود دارد و چه در زمانی که قرار است سیاست دولت بر اساس کاهش تعرفه واردات پیش برود؛ حمایت‌های دیگری نظیر بهبود بهره بانکی، بهبود فضای کسب‌و‌کار، سپردن قیمت‌گذاری به خودروسازان و... نیز باید از خودروسازان به عمل بیاید تا این صنعت بتواند مسیر توسعه و پیشرفت را طی کند. حالا زمان زیادی از حمایت‌های تعرفه‌ای دولت از صنعت خودرو می‌گذرد، حمایتی که به عقیده لیلاز فقط باعث بدنامی خودروسازان بوده است. سعید لیلاز می‌گوید خودروسازان می‌توانند به خوبی با دیگر خودروسازان جهانی رقابت کنند به شرطی که تمام شرایط رقابت برای آنها فراهم شود نه اینکه فقط حمایتی تک بعدی از آنان به عمل بیاید.

او در نهایت عقیده دارد اگر نرخ بهره بانکی در ایران مانند دنیا ۲ تا ۳ درصد باشد، قانون کار هم مانند دیگر کشورها در ایران اعمال شود و به‌طور کلی تمام عناصر و اجزای رقابت در کشور فراهم شود، خودروسازان هم توان رقابت با خودروسازان خارجی را خواهند داشت.

به این ترتیب به نظر می‌رسد حمایت تعرفه‌ای از خودروسازان طی سال‌های گذشته، هم به ضرر خودروسازان تمام شده است و هم به ضرر مشتریان صنعت خودرو. حالا هم که قرار است تعرفه واردات خودرو با هدف بهبود کیفیت تولیدات خودروسازان به تدریج حذف شود، آنطور که کارشناسان نیز اشاره می‌کنند فراهم کردن زمینه‌های دیگر تولید، برای سرپا ماندن صنعت خودرو ضروری به نظر می‌رسد.