خودروسازان؛ قطعه گمشده پازل خروج فرسوده‌ها

گروه خودرو- طرح خروج خودروهای فرسوده از ناوگان حمل‌و‌نقل کشور در حالی وارد مرحله‌ای جدید از حیات خود شده است که می‌توان گفت این طرح نزدیک به دو سال گذشته در کما به سر می‌برده است. هم‌اکنون نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار خودروی فرسوده در حال تردد در جاده‌ها و شهرهای کشور هستند، خودروهایی که نفس بسیاری از شهروندان را به شماره انداخته و آسمان شهرها و کلانشهرهای کشور را تیره و تار کرده است.

با وجود این تعداد خودروی فرسوده، اجرای طرح نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل فرسوده کشور که ارتباط مستقیمی با وضعیت صنعت خودروی کشور دارد از آنجایی در مدت زمان مذکور به حالت تعلیق در آمده که تولیدات خودروسازان از ابتدای سال ۹۱ با افت شدیدی همراه بوده است.

در کنار افت شدید تولیدات خودروسازان در پی مشکلات نقدینگی و مراودات بین‌المللی آنها، افزایش ناگهانی قیمت خودرو و ثابت بودن میزان تسهیلات برای صاحبان خودروهای فرسوده را نیز می‌توان از جمله دلایل توقف این طرح طی دو سال گذشته خواند.

علاوه‌بر مشکلاتی که ذکر شد، برخی مشکلات بین سازمانی دیگر نیز اجرای طرح نوسازی ناوگان فرسوده را با تاخیر همراه کرد که با روی کار آمدن دولت یازدهم، ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و مصرف سوخت با طرح‌هایی جدید اقدام به رفع آنها کرد.

ستاد حمل‌و‌نقل و سوخت در گام اول تلاش کرد تا طی جلساتی با خودروسازان، رفت و آمد آنها با این ستاد را بار دیگر به جریان بیندازد و در گام‌های بعدی نیز برخی اقدامات تشویقی و تنبیهی را به‌منظور برقرار کردن ارتباط دوباره صاحبان خودروهای فرسوده با این ستاد اجرایی کرد.

اقداماتی تشویقی مانند افزایش سقف تسهیلات بلاعوض برای دارندگان خودروهای فرسوده یا اقداماتی تنبیهی مانند غیرفعال کردن کارت سوخت خودروها یا موتورسیکلت‌های آلاینده در حالی از سوی ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و سوخت کشور اجرایی شده است که به زعم رئیس این ستاد، با وجود فراهم شدن امکانات و زیرساخت‌های مختلف برای از سرگیری اجرای این طرح، مشکل تامین خودرو که باید از سوی خودروسازان عملی شود همچنان بر جای خود باقی است.

خودروسازان؛ حلقه مفقوده طرح نوسازی

اجرای برنامه‌هایی که اخیرا از سوی ستاد آغاز شده، ممکن است در ابتدا خوشایند به نظر برسند، اما در نهایت این خودروسازان هستند که می‌توانند تمام این خشنودی‌ها را کامل کنند، اما این در حالی‌است که تاکنون و با وجود افزایش سقف تسهیلات مالی برای نوسازی خودروهای فرسوده، آنها در صحبت جز قول حضور در طرح نوسازی را به ستاد نداده‌اند.

این را رئیس ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و سوخت کشور به «دنیای اقتصاد» می‌گوید و تصریح می‌کند: طی یکسال گذشته جلسات بسیاری با خودروسازان داشته‌ایم اما آنها به‌دلیل مشکلاتی مانند افت تولید تمایلی به حضور در این طرح نداشته‌اند.

گفته‌های شفیعی در حالی است که مدیر بخش بازاریابی و فروش ایران خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: نوسازی خودروهای فرسوده یکی از اولویت‌های مدیریت این مجموعه است و ما از نظر اجتماعی حضور در این طرح را وظیفه خود می‌دانیم.

اما با وجود چنین احساس مسوولیتی چه شد که خودروسازان نوسازی را رها کردند؟

عبدالله بابایی در ادامه گفت‌وگوی خود با اشاره به اینکه افت تولید در کند شدن روند نوسازی بی‌تاثیر نبوده است، می‌گوید: متاسفانه بین خودروسازان و گمرک مشکلاتی ایجاد شد که باعث شد خودروسازان برای مدتی نوسازی را رها کنند.

بابایی به مطالبات خودروسازان از گمرک اشاره دارد. گویا طی سال‌های گذشته گمرک به‌دلیل مشکلات مالی از دریافت برگه‌های اسقاطی که خودروسازان به عنوان عوارض به این سازمان ارائه می‌کردند، خودداری کرده‌است. همین موضوع نیز باعث می‌شود تا برگه‌های اسقاط خودرو ارزش خود را نزد خودروسازان از دست بدهد. از طرفی خودروسازان ده‌ها میلیارد تومان برگه اسقاط خودرو نزد گمرک داشته‌اند که در واقع مطالبات آنها از گمرک محسوب می‌شد، مطالباتی که گمرک حاضر به محاسبه آنها به عنوان عوارض نبوده است.

با تمام این تفاسیر، با پادرمیانی ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و سوخت اختلافات گمرک و خودروسازان در حال مرتفع شدن است، به این ترتیب می‌توان امیدوار بود با برطرف شدن این اختلافات، خودروسازان بار دیگر وظیفه اجتماعی خود را از سر بگیرند؛ زیرا برگه‌های اسقاط بار دیگر به‌کار آنها خواهد آمد.

پول هست، خودرو نیست

کاهش قدرت خرید دارندگان خودروهای فرسوده در پی افزایش ناگهانی قیمت خودرو یکی از مشکلاتی بود که ستاد حمل‌و‌نقل و سوخت با افزایش سقف تسهیلات برای دارندگان خودروهای فرسوده سعی کرد آن را مرتفع کند.

بر همین اساس کمک بلاعوض برای دارندگان خودروهای فرسوده تا سه برابر افزایش پیدا کرد، اما سوال اصلی اینجا است که آیا خودروسازان آمادگی تامین خودرو برای طرح نوسازی را دارند؟

با توجه به افت شدید تولیدات خودروسازان، به نظر می‌رسد نوسازی یک میلیون و ۲۰۰‌هزار خودرو فرسوده سبک، ۲۰۰‌هزار خودرو فرسوده سنگین و همچنین نزدیک به ۸۰‌هزار تاکسی فرسوده، توان زیادی از خودروسازان بگیرد.

خودروسازان در حالی مدت‌ها است این طرح را رها کرده‌اند و هیچ تعهد جدیدی را در رابطه با آن قبول نمی‌کنند که به نظر می‌رسد خیالشان از این جهت که آنان مجریان نهایی این طرح هستند راحت است؛ زیرا با وجود تمایل ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و سوخت به حضور دیگر خودروسازان در این طرح، خودروسازان و برخی نمایندگان مجلس با ورود هر خودروسازی غیر از خودروسازان بزرگ کشور در این طرح مخالفت می‌کنند.

مخالفت این منتقدان در حالی است که به عقیده رئیس ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و سوخت کشور، در شرایطی که خودروسازان بزرگ کشور آمادگی حضور در طرح نوسازی ناوگان فرسوده را نداشته باشند یا حضور آنها دردی از این طرح دوا نکند، دیگر خودروسازان می‌توانند به نوسازی ناوگان فرسوده کمک زیادی کند. مجتبی شفیعی با اشاره به اینکه سهم خودروسازان داخلی در نوسازی ناوگان فرسوده بسیار زیاد است می‌گوید: شرکت‌ها و واردکنندگانی مانند تویوتا، رنو و هیوندایی برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی اعلام آمادگی کرده‌اند حتی ما می‌توانیم طبق قانون تعرفه واردات و عوارض آنها را صفر کنیم تا خرید آن با قیمتی معقول برای تاکسی‌داران به صرفه باشد، اما متاسفانه دیدگاه‌هایی وجود دارد که ما را از این کار باز می‌دارد.

شفیعی با اشاره به انحصار خودروسازان در زمینه حضور در طرح نوسازی می‌گوید: در حال حاضر چندین هزار دستگاه خودرو خارجی با کیفیت در نزدیکی مرزها وجود دارند که ما می‌توانیم آنها را با قیمتی معقول به دست تاکسیداران برسانیم، اما به‌دلیل حمایت‌های دولت از خودروسازان این کار امکان‌پذیر نیست، خودروسازان نیز از طرفی اقدام به تامین خودرو یا افزایش سطح کیفیت خودروهای خود برای تاکسی شدن نمی‌کنند.

پیش از این با مطرح شدن ورود محصولات یکی از خودروسازان خصوصی داخلی برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی، اعتراضات فراوانی در حمایت از خودروسازان صورت گرفت؛ درحالی‌که با وجود ضرورت نوسازی این ناوگان، تاکنون هیچ خودرویی از سوی خودروسازان به این ناوگان تزریق نشده است.

رضا رحمانی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی یکی از کسانی است که اعتقاد دارد با تکیه بر توان تولیدات خودروسازان می‌توان کل ناوگان فرسوده کشور را نوسازی کرد.

رحمانی در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در حال حاضر بسیاری از خطوط تولید خودروسازان با ظرفیتی بسیار کمتر از ظرفیت واقعی‌شان کار می‌کنند که در صورت برنامه‌ریزی برای افزایش تولید می‌توان با اضافه کردن شیفت‌های کاری، بخشی از تولیدات این خطوط را به نوسازی ناوگان فرسوده کشور اختصاص داد.

طرحی که توجیهش را از دست داد

«با افزایش شدید قیمت خودرو در سال گذشته، توجیه اقتصادی نوسازی ناوگان فرسوده از بین رفت؛ زیرا سقف تسهیلات در مقابل افزایش قیمت‌ها ثابت مانده بود»، این را مجتبی شفیعی در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» مطرح می‌کند. او در ادامه با اشاره به افزایش سقف تسهیلات برای دارندگان خودروهای فرسوده تا سه برابر می‌گوید: در رابطه با خودروهای شخصی تیراژ بسیار پایین خودروسازان در کنار رشد قیمت‌ها کار را برای نوسازی بسیار سخت کرد، در مورد تاکسی‌ها وضع بدتر هم بود؛ زیرا خودروسازان این طرح را به صورت کلی رها کردند. رئیس ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و سوخت در ادامه می‌گوید: سایپا برای تامین تاکسی آمادگی داشت اما مجوز شماره‌گذاری خودروی پراید برای تاکسی شدن را از دست داد.

شفیعی عقیده دارد برخی از شرکت‌های خودروساز با وجود از دست دادن مجوز شماره‌گذاری هیچ تلاشی برای ارائه محصولی که مناسب تاکسی باشد نمی‌کند و تنها به تغییر رنگ این محصولات به رنگ زرد اکتفا می‌کنند.

به عقیده شفیعی ایران خودرو نیز طی نزدیک به دو سال گذشته نوسازی تاکسی‌ها را تقریبا رها کرد. او می‌گوید: طی مدت زمانی که نوسازی خودروهای فرسوده با چالش‌های فراوانی همراه بود، خودروسازان ترجیحشان این بوده که به جای حضور در این طرح به تقاضاهای بازار برسند.

البته خودروسازان برای این ترجیح خود؛ یعنی حضور در بازار آزاد نیز محصول کافی نداشتند و از زمانی که با افت تولید همراه شده‌اند، برای تحویل خودروهای ثبت نامی به مشتریانشان نیز با مشکلات فراوانی دست به گریبان بوده‌اند.

شفیعی در ادامه با اشاره به افزایش سقف تسهیلات برای نوسازی خودروهای فرسوده، این میزان افزایش تسهیلات برای تاکسی‌ها را تا ۲۰ میلیون اعلام می‌کند و می‌گوید: با وجود چنین تسهیلاتی می‌توان گفت نوسازی تا حدودی توجیه پیدا کرده است، استقبال از این افزایش تسهیلات هم به قدری بوده که یک ماه بعد از باز شدن سایت ستاد، ۱۰ هزار نفر فقط برای نوسازی تاکسی‌هایشان که حالا بیش از دو سال است به حالت تعلیق در آمده، ثبت نام کرده‌اند.

هرچند به عقیده شفیعی با افزایش سقف تسهیلات، طرح نوسازی خودروهای فرسوده توجیه پیدا کرده است، اما تا زمانی که خودرو کافی برای اجرای این طرح وجود نداشته باشد، افزایش سقف تسهیلات چقدر می‌تواند کارساز باشد؟ آن هم در شرایطی که با وجود افزایش سقف تسهیلات، خودروسازان هنوز هیچ قولی که بتوان روی آن حساب کرد به مجریان ستاد نداده‌اند.

به گفته شفیعی بعد از برگزاری جلسات فراوان با خودروسازان و همچنین برطرف شدن مشکلات آنها با گمرک، ایران خودرو این قول را به ستاد داده است که تعداد ۴۰ هزار دستگاه خودرو را طی فازهایی ۵ هزارتایی برای نوسازی تاکسی‌های فرسوده تحویل دهد. این البته قولی است که این خودروساز به صورت کلامی به ستاد داده است و تا زمانی که به صورت کامل اجرایی نشود، نمی‌توان سرنوشتی برای آن متصور بود.

اما با نوسازی این ۴۰‌هزار تاکسی، ۴۰‌هزار تاکسی فرسوده دیگر به همراه یک میلیون خودرو سبک سواری دیگر و همچنین ۲۰۰‌هزار کامیون فرسوده در ناوگان حمل و نقل کشور باقی می‌مانند که با ترددشان در جاده‌ها، هر روز به آلودگی هوا و تلفات جانی و مالی جاده‌ای دامن می‌زنند.