شرط ماندن رنو در ایران

گروه خودرو - پیوند خودروسازی ایران با رنوی فرانسه در حال گسسته شدن است؛ پیوندی که با قطع شدنش، قطعا هر دو طرف ضرر خواهند کرد و از همین رو هیچکدام راضی به این جدایی نیستند. با این حال، هر روز که می‌گذرد، امیدها برای ماندن رنو در جاده مخصوص کمرنگ‌تر می‌شود و حتی آنها نیز که نمی‌خواستند خبر رفتن این خودروساز فرانسوی را باور کنند، حالا دیگر ناامیدانه چشم به آینده دوخته‌اند. این بار پای تحریم آمریکا در میان است و کارشناسان معتقدند رنو تنها در صورت رفع این تحریم، در ایران خواهد ماند.

اما چرا رنو قصد متارکه با خودروسازی ایران را دارد؟ درد این خودروساز فرانسوی چیست که با وجود تحمل تمام دشواری‌های کار در ایران، همواره بر «ماندن» تاکید داشت و حالا بر «نماندن»؟

اصلا آیا راهی برای تداوم تولید مشترک رنو و جاده مخصوص هست؟

برای پاسخ به این پرسش‌ها باید مروری کنیم بر آنچه که طی ۱۰ سال اخیر در ایران بر رنو گذشته است. خودروساز فرانسوی اگرچه سال‌ها قبل با محصولی به نام «رنو۵» قصد حضور در خودروسازی ایران را داشت، اما آن زمان با هموطن اش پژو توافق کرد که راهی ایران نشود و در عوض به ترکیه برود. به عبارت بهتر، دو خودروساز بزرگ فرانسه، بازار ایران و ترکیه را بین خود تقسیم کردند و ایران به پژو رسید و ترکیه به رنو.

این اما پایان کار نبود و بعدها با وجود آنکه پژو در ایران بود و ترکیه هم مکان امنی برای رنو به حساب می‌آمد، آنها (رنویی‌ها) تصمیم گرفتند یک بار دیگر شانس خود را برای حضور در یکی از بزرگ‌ترین بازارهای خاورمیانه امتحان کنند. این شانس دوباره در سال ۱۳۸۲ به رنویی‌ها رو کرد و آنها طی قراردادی تحت عنوان پلت فرم مشترک X۹۰، رسما میهمان جاده مخصوص شدند. قرار بود در پی این قرارداد، ابتدا خودرویی ارزان (با قیمتی کمتر از هفت هزار یورو، آن هم یوروی ۷۰۰ تومانی آن زمان) در ایران ساخته شود و به تدریج خودروهایی دیگر نیز روی پلت فرم در نظر گرفته شده (X۹۰)، طراحی و به تولید برسند.

رنو برای این پروژه بزرگ حاضر شد بر خلاف هموطنش در ایران سرمایه‌گذاری انجام دهد و حتی شرکتی مشترک میان این خودروساز و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز با نام رنوپارس تاسیس شد تا تامین قطعات خودروهای موردنظر را بر عهده بگیرد. اقدامات رنو نشان می‌داد این شرکت فرانسوی انگیزه زیادی برای حضور در صنعت و بازار خودرو ایران دارد و البته خودروسازان ایرانی نیز بابت همکاری با یکی از معتبرترین شرکت‌های اروپایی راضی و خشنود بودند. این وسط اما حضور رنو در ایران به مذاق برخی خوش نیامد و اگرچه این «برخی» در اقلیت بودند اما به دلیل نفوذ زیادشان تا توانستند چوب لای چرخ رنویی‌ها گذاشتند تا شاید این خودروساز را از تصمیم خود منصرف کرده و یا به نحوی قرارداد را لغو کنند.

اتفاقات زیادی در همین حین رخ داد و کار حتی به مجلس شورای اسلامی هم کشید، اما نه طرف ایرانی کوتاه آمد و نه رنویی‌ها پایشان لرزید و این نشان می‌داد هر دو طرف به شدت خواهان اجرای «قرارداد پلت فرم مشترک» هستند. البته «مخالفان» هر کاری که از دستشان بر می‌آمد برای راندن رنو انجام دادند و حتی در مقطعی مانع ترخیص قطعاتی که برای آغاز تولید به گمرک رسیده بود، شدند؛ اما در نهایت نتوانستند جلوی اجرای قرارداد را بگیرند. برخورد مخالفان با قرارداد پلت فرم مشترک از همان ابتدا به رنو فهماند که چه کار سختی برای ماندن در ایران دارد و باید خود را برای موانعی بزرگ‌تر و مشکلاتی اساسی‌تر آماده کند.

در واقع مخالفت برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی با قرارداد X۹۰، اولین مشکلی بود که رنو در ایران با آن مواجه شد، اما کم نیاورد و صبر کرد و در نهایت آغاز پروژه را به چشم دید، هرچند با حدود چهار سال تاخیر. قرارداد X۹۰ در سال ۸۲ امضا شد اما پروژه تولید، سر وقت به انجام نرسید و حدود چهار سال طول کشید تا تولید تندر-۹۰ به عنوان اولین محصول حاصل از پلت فرم مشترک X۹۰، در جاده مخصوص آغاز شود. اینجا بود که دومین دردسر بزرگ رنو نیز شروع شد؛ زمانی که قرارداد میان خودروسازی ایران و رنو به امضا رسید، یورو فقط ۷۰۰ تومان بود، اما در آغاز تولید، نرخ آن دو برابر شد و این موضوع رشد شدید هزینه تولید تندر-۹۰ را در پی داشت. با این حساب دیگر نمی‌شد تندر-۹۰ را با قیمتی پایین تولید کرد و حالا رنو متهم بود که نتوانسته به وعده اش مبنی بر تولید خودرویی زیر ۱۰ میلیون تومان عمل کند. اتفاقا هرچه پیش رفت، هزینه تولید تندر-۹۰ نه تنها کاهش نیافت بلکه بیشتر و بیشتر هم شد، تا جایی که در حال حاضر از آن با نام خودرویی ۳۵ میلیونی یاد می‌شود.

این اما پایان دردسرهای رنو نبود و خودروساز فرانسوی در ادامه با مشکل بزرگ دیگری روبه‌رو شد و آن چیزی نبود جز مشکلات مربوط به دریافت طلب از خودروسازان ایرانی.

رنو برای تامین قطعات موردنیاز تندر-۹۰ و البته مگان (دیگر محصول رنو در ایران)، باید از ایران خودرو و پارس خودرو پول دریافت می‌کرد، اما این دو، خواسته یا ناخواسته انتظارات رنو را برآورده نکردند و خودروساز فرانسوی همواره نسبت به این موضوع شکایت داشت. با این حال رنویی‌ها هیچگاه نگفتند که به خاطر بدحسابی خودروسازان، از ایران می‌روند و واقعا هم نرفتند.

اما اینها عمده مشکلات داخلی رنو در خودروسازی ایران بود، حال آنکه مشکل بزرگ‌تر و اصلی‌تر که «تحریم‌های بین‌المللی» باشد، بعدها رخ داد. با اعمال تحریم‌ها به خصوص تحریم‌های بانکی، روند دریافتی‌های رنو از خودروسازان ایرانی سخت‌تر و سخت‌تر از قبل شد، به نحوی که آنها نمی‌توانستند مستقیما پول خود را دریافت کنند. همین اواخر نیز کار به جایی رسید که رنو مجبور بود از طریق کشورهای آفریقایی پول خود را تحویل بگیرد این موضوع هم از ارزش پولش می‌کاست و هم کلی وقت این خودروساز را هدر می‌داد.

با تشدید تحریم‌ها، اما رنو دیگر قادر نبود همین اندک پولی را هم که از خودروسازی ایران دریافت می‌کرد، بگیرد و کار به معنای واقعی برایش سخت شد. کار به جایی رسید که پول رنو در بانک‌ها ماند و چون امکان انتقال آن وجود نداشت، ارزشش به یک سوم کاهش یافت تا هم خودروسازان ایرانی بابت تاخیر در ارسال قطعات از سوی رنو، ضرر کنند و هم طرف فرانسوی ارزش پول خود را از دست رفته ببیند. با همه اینها، رنو باز هم پا پس نکشید و حتی چندی پیش اعلام کرد می‌خواهد ایران را به پایگاه صادراتی خود در خاورمیانه تبدیل کند. این نشان می‌داد رنو تاچه حد برای بازار ایران ارزش قائل است و می‌خواهد تا جایی که توان دارد برای ماندن در جاده مخصوص مقاومت کند.

با این حال در ادامه اتفاقی رخ داد که پای رنو پس از ۱۰ سال مقاومت بالاخره لرزید. این بار نه پای مخالفان داخلی در میان بود نه بدحسابی خودروسازان؛ این بار «کدخدای اروپایی‌ها» وارد ماجرا شده و از رنو خواسته-دستور داده- بود تا بار سفر از ایران را ببندد. تحریم جدیدی که آمریکایی‌ها از بیش از یک ماه پیش برای ایران در نظر گرفتند، به طور مستقیم خودروسازی را تحت تاثیر قرار داده و طبق آن، هیچ خودروساز و قطعه‌سازی حق همکاری با ایرانی‌ها را در صنعت خودرو ندارد.

در واقع آمریکایی‌ها و شخص باراک اوباما رییس‌جمهور ایالات‌متحده، رنو را مجبور به ترک ایران کرده‌اند، هرچند شاید چراغ سبزهایی را نیز به این خودروساز فرانسوی برای حضور در بازار بزرگ آمریکا داده‌اند. البته یک احتمال دیگر هم وجود دارد، اینکه آمریکایی‌ها با اعمال فشار بر شریک ژاپنی رنو (نیسان) که در بازار ایالات‌متحده حضور دارد، خودروساز فرانسوی را به ترک ایران وا داشته‌اند. هرچه هست، کارشناسان و فعالان صنعت خودرو کشور می‌گویند، رنویی‌ها با وجود همه مشکلات داخلی که در ایران دارد، تنها به دلیل تحریم مستقیم آمریکا بار سفر بسته‌اند، وگرنه در صورت حل این مشکل هنوز هم راغب به ماندن در جاده مخصوص هستند.

در این مورد دبیر انجمن قطعه‌سازان می‌گوید:رنو انگیزه‌های زیادی برای ماندن در ایران دارد و این موضوع از برنامه‌ریزی‌ها و اقداماتی که طی این چند سال انجام داده، کاملا مشخص است. آنها تولید خودرو در ایران را با ۴۰ درصد ساخت داخل آغاز کردند و ارتباط خوب و نزدیکی نیز با قطعه‌سازان ایرانی داشتند.

ساسان قربانی با اشاره به اینکه اصلی ترین دلیل تردید رنو برای ماندن در ایران، تحریم آمریکایی‌هاست، می‌افزاید:تحریم جدید در کنار مشکلاتی که در راه نقل و انتقال پول وجود دارد، رنو را مجبور به محدود کردن فعالیت‌هایش در ایران کرده است. او تاکید می‌کند: رنو نمی‌خواهد مناسبات بین‌المللی اش را به خاطر بازار ایران از دست بدهد و کار غیر‌قانونی انجام بدهد، هر چند راغب است که بماند و به فعالیت‌هایش ادامه دهد.

به گفته دبیر انجمن قطعه‌سازان، این امیدواری وجود دارد که دولت جدید فکری به حال تحریم‌ها بکند، که در آن صورت رنو نیز تمایلی به ترک ایران نخواهد داشت. قربانی البته از مشکلات داخلی نیز به عنوان دیگر مسائلی که رنو با آنها درگیر است، یاد کرده و می‌گوید:الان مشکل رشد نرخ ارز و قیمت‌گذاری خودرو و همچنین عدم ترخیص قطعات از گمرک نیز وجود دارد، هرچند مشکل اصلی باز هم به تحریم آمریکا برمی‌گردد. به گفته او، اولین گلوگاهی که باید برای ماندن رنو در ایران باز شود، تحریم است، زیرا رنویی‌ها گفته‌اند توان مقابله با این موضوع را ندارند.

اظهارات قربانی را دبیر انجمن خودروسازان نیز تایید کرده و می‌گوید:رنو مگر می‌تواند زور آمریکایی‌ها را نادیده بگیرد؟ مگر اینکه دولت جدید فکری به حال تحریم‌ها بکند. احمد نعمت بخش با اشاره به اینکه تا موضوع تحریم آمریکایی‌ها علیه صنعت خودرو حل نشود، نمی‌توان به ماندن رنو امیدوار بود، می‌افزاید:چند سال پیش نیز قرار بود مرسدس بنز در ایران خودرو تولید کند اما این اتفاق رخ نداد و بعدها مشخص شد آمریکایی‌ها رای این خودروساز آلمانی را زده و تهدید کرده‌اند اگر به ایران برود باید بازار آمریکا را فراموش کند.

او در پاسخ به این پرسش که آیا حل مشکلات داخلی رنو در ایران می‌تواند انگیزه‌ای برای ماندن این خودروساز فرانسوی باشد، تاکید می‌کند:البته مشکلات رنو مانند پرداخت بدهی اش را که باید حل کنیم، اما به هر حال تا تحریم رفع نشود، کاری از پیش نخواهیم برد چون رنو بازار آمریکا را فدای ایران نخواهد کرد. به گفته نعمت بخش، حل مشکلات داخلی رنو در ایران تنها کمک می‌کند که رنو برای ماندن به اصطلاح چک و چانه بیشتری با آمریکایی‌ها بزند و معلوم نیست چه جوابی بگیرد. گفته‌های دبیر انجمن خودروسازان در حالی است که مدیرعامل پارس خودرو نیز دیروز اعلام کرد که ما هنوز خبر خروج رنو را به صورت رسمی دریافت نکرده ایم و تنها از طریق رسانه‌ها از این خبر مطلع شدیم، بنابراین از نظر ما همکاری دو شرکت براساس قرارداد فی مابین همچنان ادامه دارد. به گفته صمدی مله، پارس خودرو در چند ماه گذشته مذاکراتی با رنو و رنوپارس داشته و به نتایج خوبی دست یافته است. او می‌افزاید: طبق مذاکراتی که با رنو داشتیم، برای تولید خودروهای جدید و به روز این شرکت همچون داستر نیز به توافق رسیده ایم.

هرچند گفته‌های مدیرعامل پارس خودرو امیدوارکننده به نظر می‌رسد، اما آنچه از اظهارات دبیر انجمن خودروسازان و همچنین دبیر انجمن قطعه‌سازان برمی‌آید این است که شرط ماندن رنویی‌ها در ایران، رفع تحریم‌ها است. به عبارت بهتر، تا فکری به حال تحریم‌ها به خصوص تحریم جدید آمریکا علیه صنعت خودرو نشود، رنو نمی‌تواند به فعالیت‌هایش در ایران ادامه بدهد هرچند خود راغب به ماندن است.